به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، حسن روحانی روز جمعه ۲۳ خرداد ماه در گفت‌وگوی تلفنی که «عبدالناصر همتی» داشت، با انتقاد از مسدودسازی منابع بانک مرکزی ایران توسط کره جنوبی که با تبعیت از سیاست‌های ضدانسانی دولت آمریکا و در چارچوب فشار حداکثری آنها به ملت ایران انجام شده است، به رییس کل بانک مرکزی دستور داد با همکاری وزارت امور خارجه موضوع را از طریق سیاسی دوجانبه و مسیر حقوقی، نهادهای مالی و مجامع بین‌المللی مورد پیگیری قرار دهد.
رییس‌جمهور در این گفت‌وگو، ممانعت کره جنوبی در استفاده ایران از منابع بانک مرکزی برای خرید کالاهای اساسی، دارو و اقلام انسان‌دوستانه را پذیرفتنی ندانست و گفت ایران انتظار دارد دولت کره جنوبی هرچه سریع‌تر این محدودیت را برطرف کند.
این دستور در حالی مطرح می‌شود که از حدود یک ماه پیش، زمزمه‌های گلایه و انتقاد تهران نسبت به رفتار سئول بابت پس ندادن پول‌های ایران و رفتارهای غیردیپلماتیک و غیرسازنده این کشور، هر روز بلند و بیشتر از قبل می‌شود و ایران که در یکسال و نیم گذشته تلاش کرده با رایزنی و گفت‌وگو بتواند ماجرا را ختم به خیر کند، اینک می‌خواهد با پیگیری‌های حقوقی و رسانه‌ای کردن موضوع مطالبات خود را دریافت کند.
- تلاش کره برای نزدیکی با ایران
با دستیابی ایران و شش قدرت جهانی به توافق درخصوص موضوع هسته‌ای که به رفع تحریم‌ها علیه ایران در زمینه‌های مختلف از جمله خرید و فروش نفت ایران منجر شد، کره‌ای‌ها از جمله کشورهایی بودند که خود را مشتاق به همکاری با ایران در عرصه‌های اقتصادی نشان دادند و تلاش کردند با نزدیک‌تر کردن روابط سیاسی، روابط تجاری دو کشور وارد مرحله جدیدی شود. به همین منظور «پارک گئون هی» رییس‌جمهور وقت کره جنوبی در اردیبهشت ۱۳۹۵ به تهران سفر کرد و ۱۹ سند همکاری با حضور روسای جمهور دو کشور امضا شد.
با رفع تحریم‌ها و سفر عالی‌ترین مقام کره جنوبی به تهران، کره‌ای‌ها که یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان انرژی در جهان هستند، به یکی از عمده‌ترین مشتریان نفت ایران تبدیل شدند. روابط تهران و سئول البته در موضوع خرید نفت ایران باقی نماند و بسیاری از شرکت‌ها و صنایع کره‌ای با توجه به ظرفیت‌های عمده ایران از جمله بازار ۸۰ میلیونی و قابلیت تبدیل شدن ایران به هاب منطقه، فرصت را برای حضور و سرمایه‌گذاری در ایران مهیا دیدند؛ به گونه‌ای که صنایع مرتبط با لوازم خودروسازی، گوشی‌های تلفن همراه و لوازم خانگی همکاری‌هایشان را با شرکت‌های همتای خود در ایران آغاز کردند.
با وجود آغاز این همکاری‌ها و سابقه تقریبا مثبتی که از کره‌ای‌ها در ذهن ایرانی‌ها بود، روند سازنده همکاری‌ها توسط کره‌ای ادامه نیافت. داستان بدعهدی کره جنوبی نسبت به ایران به خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای برمی‌گردد. با شنیدن نخستین زمزمه‌های خروج آمریکا از برجام، ابتدا شرکت‌ها و صنایع کره‌ای همکاری‌هایشان را با طرف ایرانی تقلیل دادند و پس از اقدام ترامپ در پاره کردن برجام، آنها برای همیشه ایران را ترک و همکاری‌هایشان را پایان دادند.
اما خروج این شرکت‌ها و صنایع از ایران و پایان دادن به همکاری‌ها، انتهای بدقولی کره‌ای‌ها به ایران نبود. چشم بادامی‌ها که در طول چند سال گذشته نفت ایران را به میزان بسیار زیاد خریداری کرده بودند، پولی برای خریدهایشان نپرداختند و با وجود رایزنی‌های فراوانی که مسئولان وزارتخانه‌های امور خارجه، نفت و بانک مرکزی با مقامات این کشور انجام داده‌اند، کماکان حاضر به پرداخت بدهی‌هایشان نیست و پول ایران در سئول بلوکه باقی مانده است.
- بهانه کره‌ای در صاف نکردن بدهی‌هایشان چیست؟
کره‌ای‌ها از زمان خروج آمریکا از برجام، مدعی‌اند با کاخ سفید برای تداوم همکاری‌ها و پرداخت پول‌های ایران در حال رایزنی هستند، با گذشت بیش از دو سال، هیچ نشانه‌ای را مبنی بر عزم و اراده سئول برای پرداخت بدهی‌هایش به تهران از خود نشان نداده‌اند. آنها همچنان مدعی‌اند آمریکا مانع از انتقال پول‌ها به ایران است و عدم همکاری بانک‌ها و ترس آنها از واشنگتن را دلیلی برای عدم صاف کردن بدهی‌هایشان عنوان می‌کنند.
آنها در گفت‌وگوهایی که دارند به صورت غیرمستقیم به روابط سئول و واشنگتن اشاره کرده و پیمان‌های راهبردی میان دو کشور و وجود داشتن خطری به نام پیونگ که از سلاح‌هایی نظیر بمب اتمی و بمب هیدروژنی برخوردار است را عاملی می‌دانند که مجبور به تن دادن و گردن نهادن به خواسته‌های ایالات متحده عنوان می‌کنند.
این مسئله نشان از آن دارد کره جنوبی روابط خود با دیگر کشورها از جمله ایران را به مناسبات یکطرفه و یکجانبه خود با آمریکا پیونده زده و پرداخت حقوق دیگر کشورها را – از جمله جمهوری اسلامی را - قربانی رویکرد خصمانه دونالد ترامپ علیه ایران کرده است.
- ایران برای پس گرفتن بدهی‌هایش چه کرده است؟
هفت تا ۹.۵ میلیارد دلار، میزان بدهی‌ای است که تخمین زده می‌شود ایران از کره‌ای‌ها طلبکار است و از سوی دیگر، به نظر می‌رسد این رقم، بالاترین میزان پولی باشد که ایران در کشورهایی دارد که با آنها تا پیش از برجام مبادله اقتصادی داشته است. بی‌اعتنایی و بی‌توجهی مقامات کره جنوبی برای پرداختن پول ایران و فرار کردن آنها در پشت بهانه‌ای به نام مخالفت آمریکا با پرداخت پول ایران و میزان بالای این بدهی، موضوعی نبود که موجب شود تهران به همین سادگی از کنار آن عبور کند.
در این چارچوب، تلاش‌های تهران برای آزادسازی این پول از بیش از یکسال و نیم پیش آغاز شده و همچنان هم ادامه دارد. در این مدت هم ایران برای آنکه بتواند به دارایی‌های خود دست پیدا کند، طیف متنوعی از پیشنهادات را در مقابل میز کره‌ای‌ها قرار داده است. برگرداندن پول بلوکه شده یا خرید تجهیزات فنی و صنعتی (از نوع غیرتحریمی) ایران به همان میزان، دو راهکار اولیه‌ای بود که مقامات ایرانی به چشم بادامی‌ها دادند.
با آنکه سئول به تهران بارها وعده داده پول ایران را پس خواهد و اقدام به تسویه حساب می‌کند، اما رایزنی‌های متعدد مقامات ایرانی و پیشنهادات متنوع خرید محصولات از تجهیزات فنی و مهندسی تا خرید دارو و محصولات بهداشتی و درمانی هیچ کدام به سرانجامی نرسید و در هر پیگیری، مقامات کره جنوبی مدعی شدند پول ایران به دو حساب بانکی در دو بانک کره‌ای واریز شده که به خاطر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، امکان انتقال آن به بانک مرکزی ایران نیست. با این حال آنها مدعی شدند در حال مشورت با واشنگتن برای پیدا کردن راهی برای پرداخت این پول به تهران هستند.
با شیوع ویروس کرونا، مقامات کره جنوبی مدعی شدند که ایالات متحده با پیشنهاد این کشور برای ایجاد سازوکاری برای انجام مبادلات بشردوستانه همانند کانال سوئیس موافقت کرده‌اند اما با وجود سروصدای کره‌ای‌ها برای تشکیل سازوکار بشردوستانه، آنها تنها به میزان ۵۰۰ هزار دلار از پول ایرا را آن هم به صورت کالای بشردوستانه به ایران فرستادند. مسئله‌ای که با کنایه «سید عباس موسوی» سخنگوی وزارت امور خارجه به چشم بادامی‌ها نیز همراه بود و او در این باره گفت: زحمت کشیده‌اند. ما چیزی حدود دو سال با کره جنوبی مذاکره داشتیم ولی کره‌ای‌ها در این زمینه به آمریکایی‌ها گوش می‌دهند و برای پرداخت بدهی‌شان منتظر پاسخ مثبت آمریکا بودند.
- سئول برای پرداخت پول تهران تاکنون چه کرده است؟
کره جنوبی از جمله کشورهایی بود که در زمان اعلام لغو تعلیق تحریم‌های ایران از سوی ایالات متحده توانست مجوزهای لازم را برای خرید نفت ایران دریافت کند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد سئول از همان زمان نه تنها راهکاری برای پرداخت پول تهران نداشت بلکه سریعا به دنبال پیدا کردن جایگزین ایران هم بود و به همین خاطر، ایالات متحده که این روزها به یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت شیل تبدیل شده، توانست به بازار تامین انرژی کره جنوبی راه پیدا کند.
با این وجود، کره‌ای‌ها همچنان می‌گویند مشغول رایزنی با آمریکایی‌ها هستند تا راهکاری برای پرداخت پول به ایرانی‌ها پیدا کنند. موضوعی که پس از گذشت دو سال نشان می‌دهد آیا آنها از توان و قدرت لازم برای متقاعد کردن آمریکا برخوردار نیستند یا در صداقت آنها تردیدهای جدی وجود دارد. از سویی، در حالی که سازمان بهداشت جهانی و کشورهای مختلف جهان - حتی متحدان نزدیک ایالات متحده - خواهان رفع تحریم‌های ایران حداقل در دوره شیوع کرونا شده بودند، سئول ساکت بود.
چشم بادامی‌ها حتی پس از چراغ سبز ایالات متحده برای ایجاد یک سازوکار بشردوستانه با ایران، برای راه‌اندازی این کانال تجاری هم از خود تعلل نشان دادند و اقدامات کافی برای جلب نظر ایران را انجام ندادند. در واقع، آنها پس از رسانه‌ای شدن رایزنی‌های ایران و جدی‌تر شدن تهران برای پیگیری‌های حقوقی علیه سئول، اقدام به ارسال تعداد محدودی از تجهیزات پرشکی و دارویی به ایران به مبلغ ۵۰۰ هزار دلار شدند؛ موضوعی که می‌توان از آن به عنوان اقدامات قطره‌چکانی کره در برابر ایران نام برد.
- چوب حراج برای ۵۳ سال مراوده و همکاری
محصولات کره‌ای اعم از خودرو تا لوازم خانگی و گوشی‌های تلفن همراه، همواره سهم بسزایی در بازار ایران داشته‌اند. استقبال خانواده‌های ایران از محصولات کره‌ای، کیفیت تقریبا خوب و قیمت نسبتا مناسب‌تر آنها نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی و ذهنیت مثبت نسبت به این کشور موجب شده بود تا مناسبات تهران و سئول از زمان آغاز روابط تاکنون یعنی از سال ۱۹۶۷ میلادی همواره رنگ و بویی اقتصادی و مبتنی بر همکاری و مبادلات تجاری باشد. کره‌ای‌ها هم همواره از خریداران پروپاقرص نفت ایران بوده‌اند به گونه‌ای که پس از بحران نفتی سال ۱۹۷۳ و افزایش قیمت نفت از بشکه‌ای سه به ۱۲ دلار، دو کشور برنامه‌هایی را برای افزایش حجم مبادلات امضا کردند. بر اساس این توافق قرار بود در یک دوره پنج ساله حجم مبادلات تجاری تا سال ۱۹۸۰ به دو میلیارد دلار برسد.
روابط اقتصادی در سایه نیاز کره جنوبی به نفت ارزان و باکیفیت ایران تا سال ۲۰۰۸ ادامه داشت. حتی در آن دوران هم که قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل صادر می‌شدند، توافقی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار میان دو کشور به امضا رسید. پس از دستیابی به برجام و لغو تحریم‌های هسته‌ای هم مقامات کره جنوبی خود را همکاری بیشتر مشتاق نشان می‌دادند اما اکنون سیاست‌های افراطی ترامپ و کرختی و بدعهدی کره‌ای‌ها، بر همکاری‌های تهران و سئول در مناسبات اقتصادی سایه انداخته و این همکاری‌ها را متوقف ساخته است.
با دستور دیروز رییس‌جمهور به رییس کل بانک مرکزی برای آزادسازی دارایی‌های ایران در کره جنوبی از طریق سیاسی دوجانبه و مسیر حقوقی، نهادهای مالی و مجامع بین‌المللی، به نظر می‌رسد روند پیگیری‌های ایران وارد مرحله جدی‌تری نسبت به گذشته شده و ایران می‌خواهد با انجام اقدامات قاطعانه مانع از تکرار این موضوع در دیگر کشورها شود.
در این چارچوب، به نظر می‌رسد رایزنی‌های سیاسی، حقوقی و بانکی تهران و سئول نسبت به گذشته شتاب بیشتری به خود بگیرد. همچنین به نظر می‌رسد ایران پیگیری‌های حقوقی را از طرق نهادهای مالی و مجامع بین‌المللی در دستور کار خویش قرار دهد چراکه براساس ادعای آمریکایی‌ها، انجام مبادلات بشردوستانه به ویژه در حوزه محصولات دارویی، تجهیزات پزشکی و درمانی و همچنین محصولات کشاورزی تحریم نیست و براساس حکم صادر شده از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری، کشورها باید همچنان به همکاری با ایران برای خرید و فروش مبادلات تجاری و بشردوستانه ادامه دهند.
در حالی که سوئیس به عنوان یک کشور ثالث بی‌طرف در تخاصمات میان ایران و آمریکا توانسته سازوکاری بشردوستانه راه‌اندازی کند و در شرایطی که ایران در عرصه مناسبات منطقه‌ای در غرب آسیا نه تنها توانسته معادلات آمریکایی‌ها علیه ایران خنثی سازد بلکه با حضور جدی‌تر، نقش مهمی در ایجاد نظم منطقه‌ای ایفا کند و نقش مهمی در ایجاد ثبات در بازار انرژی ایفا کند، چشم بادامی‌ها اکنون باید در دو راهی تداوم وضعیت موجود در صاف نکردن بدهی‌های ایران یا بازنگری در روند کنونی و ایفای نقش سازنده‌تر، یکی را انتخاب کنند؛ موضوعی که می‌تواند افق و چشم‌انداز مناسبات آتی میان تهران و سئول را مشخص‌تر کرده و مشخص سازد که آیا کره‌ای‌ها می‌خواهند روال همکاری مثبت ۵۳ با تهران را همچنان ادامه دهند یا در ادامه همراهی با سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه ترامپ، راه را برای تداوم همکاری ببندند.