به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، معدن از مهم‌ترین منابع توسعه صنعت، رونق تولید و شکوفایی اقتصادی است، به گونه‌ای که این صنعت در هر نظام اقتصادی با افزایش درآمد ملی و رشد اقتصادی می‌تواند سهم قابل توجهی در اشتغال‌زایی و کاهش بیکاری داشته باشد.
این حوزه نه فقط از طریق ایجاد اشتغال مستقیم، درآمد خانوارها را افزایش می‌دهد، بلکه به طور غیرمستقیم از طریق ارتباطات پیشین و پسیین معدنی با سایر بخش‌های اقتصادی کشور نظیر حمل و نقل، صنعت، مسکن و صنایع غذایی می تواند نقش مثبتی در افزایش درآمد خانوارها یافا کند.
از آنجا که معادن کشور در نواحی گوناگون و بعضا مناطق کم‌برخوردار قرار گرفته، نظارت بر نحوه بهره‌برداری از این سرمایه طبیعی بدون شک باعث رشد و توسعه متوازن نواحی مختلف کشور خواهد شد به گونه‌ای که با گسترش عدالت منطقه ای، دیگر شاهد مهاجرت های بیرویه ساکنان مناطق کم برخوردار، به نواحی برخوردار و شهرها نخواهیم بود.
«باریت» از ذخایر معدنی و دارایی‌های شهرستان محروم و مرزی راز و جرگلان است، که چشم امید ساکنان این خطه دورافتاده به آن دوخته شده و نظارت و بهره‌برداری صحیح از آن می‌تواند، نقش ویژه‌ای در توسعه مشاغل روستایی و محرومیت‌زدایی از این خطه داشته باشد.
کشف و استخراج این ذخایر معدنی به زمان قبل از تفکیک سه استان خراسان در سال ۸۲ برمی‌گردد، ولی با گذشت سال‌ها از فعالیت معدنی در کانسارهای باریت منطقه، از سخنان اهالی این شهرستان مرزی چنین برمی‌اید که جز تخریب مراتع، خسارات زیست‌محیطی و عدم دریافت حقوق کارگران چیزی عاید این منطقه محروم نشده است.
برخی از اهالی راز و جرگلان می‌گویند که اگر بر بلندای تپه‌های روستاهای جرگلان بایستی، برخلاف انتظار، چشم‌اندازی جز ویرانی خاک و سنگ و رد پای لودر و بیل مکانیکی نمی‌بینی و گویا حیات در حال رخت بستن از مراتع این منطقه است.
گمان نمی‌کردیم معدن هم تخریبگر باشد
یک کارگر جرگلانی که سال‌ها در معادن باریت این خطه مشغول فعالیت بوده است، گفت: طی سال‌های اخیر استخراج سنگ را با کمترین امکانات و ایمنی انجام می‌دادیم تا جایی که برخی از کارگران در حین انجام کار دچار حادثه شدند، ولی چون بیمه نبودند، مبلغی هم دریافت نکردند.
وی که نخواست خود را معرفی کند، افزود: من و خیلی از هم‌ولایتی‌ها گمان نمی‌کردیم که معدن هم تخریبگر باشد و تصورمان آن بود که تنها باعث شکوفایی منطقه و اشتغال‌زایی خواهد شد، اما با وضعیت پیش‌آمده چاره کار برای اشتغال را دوباره در مهاجرت به تهران و کلانشهرها یافتیم.
ارازگلدی نیازی، از معتمدان محلی این منطقه مرزی اظهار کرد: سال‌ها از آغاز استخراج و ارسال محموله‌های پی‌درپی سنگ باریت از این منطقه می‌گذرد ولی متاسفانه سهم جرگلانی‌ها از این فعالیت‌های معدنی، کوه‌ها و مراتع زخمی و چاه‌های عمیق است.
وی افزود: در واقع کوه‌های زیادی برای فعالیت‌های معدنی در منطقه شکافته شده و خیلی از اهالی همین منطقه که خود تا چند سال پیش در قالب نیروی کار با چکش و قلم در تونل‌ها، عرق ریخته اند، الان نه تنها بیکار شده اند، بلکه برای چرای دام خود در مراتع نیز با مشکل مواجه شده‌اند.
یکی دیگر از اهالی این منطقه نیز گفت: مراتعی که زمانی در آنجا باریت برداشت می‌شد، به دلیل حفاری‌ها از بین رفته و کوه و دشت، به گونه‌ای سوراخ سوراخ شده که گویا سودجویانی تنها به انگیزه یافتن گنج آنجا را جسته و سپس به عزم مکانی دیگر رها کرده‌اند.
امان محمدی افزود: در واقع سود برداشت از معادن این منطقه به جیب یک عده معدود رفته است و سهم مردم منطقه هم، جز ضرر و سرزمینی ویران شده چیزی نیست.
عرصه‌های معدنی جرگلان رها شده است
بخشدار جرگلان در شهرستان راز و جرگلان خراسان شمالی گفت: بخش زیادی از عرصه‌های معدنی این خطه مرزی، پس از برداشت مواد معدنی و تخریب، به حال خود رها شده و برخلاف آیین‌نامه‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری احیا نشده است.
پولاد نجاهی اظهار کرد: تمرکز معادن این‌گونه معدنی در روستاهای بچه‌دره، قاره‌آقاج، بک‌سو، قره‌قانلو، قوری‌دره، کلاته بهار و روستای مزارلق قرار دارد که شناسایی آن به زمان قبل از تفکیک سه استان خراسان برمی‌گردد.
وی با ابراز تاسف از نبود نظارت کافی بر نحوه برداشت از معادن این منطقه، افزود: متاسفانه نظارت دقیقی بر فعالیت‌های برداشت از معادن باریت توسط نهادهای مربوطه انجام نشده، به گونه‌ای که شرکت مربوطه بعداز سال‌ها فعالیت و برداشت بیرویه، به بهانه ورشکستگی این معادن را رها کرده است.
نجاهی اضافه کرد: برابر آیین نامه‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، عرصه‌های طبیعی تخریب‌شده بر اثر فعالیت‌های معدنی، باید با اقداماتی چون درختکاری احیا شوند، ولی کانسارهای این منطقه بعد از حفاری، استخراج و بهره‌برداری به حال خود رها شده است و هیچ اقدامی برای مرمت و بازسازی عرصه‌های طبیعی انجام شده است.
بخشدار جرگلان با این ادعا که معادن باریت این منطقه نتوانست نقش موثری در اشتغال‌زایی برای مرزنشینان داشته باشد، گفت: تنها چیزی که از فعالیت‌های معدنی باریت، عاید اهالی این منطقه شد، تخریب منابع طبیعی و عرصه‌های ملی بود.
استخراج سالانه ۶ هزار تن باریت از معادن جرگلان
معاون امور صنایع و معادن خراسان شمالی نیز گفت: سالانه به‌طور میانگین ۶ هزار تن سنگ باریت از ۸ معدن فعال در بخش مرزی جرگلان در شهرستان راز و جرگلان استخراج می‌شود.
علی‌اصغر رضازاده، ظرفیت اسمی استخراج باریت از معادن این منطقه را هشت هزار تن در سال عنوان کرد و افزود: استخراج در این منطقه با توجه ظرفیت مشخص شده در پروانه بهره‌برداری از معادن صورت می‌گیرد و اگر فعالیت معدنی بدون دلیل قانع‌کننده تعطیل شود، از بهره بردار آن سلب صلاحیت می‌شود.
معادن رها نشده است
وی با رد ادعای رهاشدگی معادن این منطقه افزود: هیچ معدنی در این منطقه رها نشده است، بلکه طبق رای محاکم قضایی، به دلیل مشکلات مالی معدنکار قبلی، حق برداشت و بهره‌برداری از وی سلب و به فرد دیگری واگذار شده است.
رضازاده گفت: هر سال وزرات صنعت، معدن و تجارت، میزان حقوق دولتی از معادن را مشخص می‌کند به گونه‌ای که به ازای هر تن باریت باید درصدی به خزانه داری کل واریز شود و چنانچه معدنکاری از پرداخت آن امتناع کند، بهره‌برداری از آن به سایر متقاضیان واگذار می‌شود.
وی اضافه کرد: از آنجا که خراسان شمالی فاقد کارخانه پودر میکرونیزه باریت است، مواد معدنی استخراج‌شده از منطقه به استان‌های گلستان و سمنان ارسال و در آنجا فرآوری می‌شود که برای جلوگیری از این امر قرار است به زودی کارخانه پودر میکرونیزه باریت در استان ایجاد خواهد شد.
معاون امور صنایع و معادن خراسان شمالی بیان کرد: اگرچه بهره‌برداران، برای فعالیت‌های معدنی خود، مختصاتی را مشخص کرده و به سازمان صمت ارائه می‌دهند ولی حدود عرصه فعالیت‌های معدنی را اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری تعیین می‌کند.
رضازاده تصریح کرد: با توجه به مطالعات انجام‌شده، بهره‌برداری از ماده معدنی کلسیت این منطقه به دلیل هزینه بالای حمل‌ونقل آن به سایر استان‌ها، دارای توجیه اقتصادی نیست.
گزارشی برای احیای منابع طبیعی دریافت نشده است
رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز افزود: تاکنون گزارشی از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، مبنی بر تعطیلی و اتمام فعالیت‌های معدنی در این منطقه مرزی برای احیا و بازسازی نرسیده است.
حسن ایزانلو اضافه کرد: درواقع نظارت بر فعالیت یا تعطیلی معادن بر عهده سازمان صمت استان است ولی عرصه فعالیت‌های معدنی را اداره‌کل منابع طبیعی با در نظر گرفتن مراتع درجه یک و رعایت مسایل زیست‌محیطی مشخص می‌کند.
کارگران شکایات خود را در سامانه الکترونیکی روابط کار ثبت کنند
معاون روابط کار اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان شمالی نیز در خصوص شکایت کارگران حوزه معدنی جرگلان مبنی بر نرسیدن به حق و حقوق خود، گفت: این کارگران می‌توانند دادخواست خود را به صورت غیرحضوری در سامانه الکترونیکی شکایت کارگران ثبت کنند اما تاکنون هیچ کارگری از معادن باریت جرگلان برای رسیدگی به حقوق و مزایای خود در این سامانه ثبت یا به اداره کار استان مراجعه نکرده است.
قربان نباتیان تصریح کرد: اگرچه اداره کار هر سه ماه یکبار و به صورت ادواری از معادن حتی در مناطق دورافتاده و مرزی بازرسی‌هایی انجام می‌دهد، ولی اگر کارگران شکایتی در خصوص حقوق و دستمزد خود دارند، باید با کارت ملی و جواز فعالیت برای احراز هویت و عضویت در سامانه جامع روابط کار به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند.
وی افزود: بعد از ثبت دادخواست‌ها، اداره کار با دعوت از کارفرمایان تشکیل جلسه داده و خواستار پاسخگویی معدنکار یا جانشین او در خصوص شکایت کارگران می‌شود. نباتیان خاطرنشان می‌کند: با توجه به بارزسی‌هایی که انجام شده است، معادن بزرگ استان نظیر آلومینای جاجرم یا معدن سیمان بجنورد مشکلی از بابت پرداخت حقوق و مزایا به کارکنان خود ندارند و تمامی دستمزدها مطابق با قانون کار پرداخت شده است.