به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، مدت‌هاست که متهم اصلی و ردیف اول آلودگی در شهرهای مختلف کشور خودروها، موتورسیکلت‌ها و آلایندگی سوخت آنهاست و در این میان سهم زیادی به تاکسی‌ها و اتوبوس‌های فرسوده می‌رسد. گذشته از ناوگان حمل و نقل عمومی، خودروهای شخصی نیز از این اتهام مبرا نیستند، چرا که کارشناسان درباره استانداردهای خودروها به ویژه خودروهای داخلی، میزان مصرف و البته نوع سوخت مصرفی آنها دیدگاه‌هایی دارند که قابل توجه است و معتقدند باید به سرعت در این زمینه به استانداردهای جهانی نزدیک شد.
افزایش شهرنشینی طی سالهای اخیر و روند افزایشی آن در کلانشهر تبریز، آلودگی هوا را روز به روز بیشتر می‌کند، هرچند آلودگی هوا فقط مختص این شهر نیست اما مساله مهم نحوه برخورد با این معضل است و اینکه چه راهکاری برای برون‌رفت از این چالش اتخاذ شود تا با کمترین هزینه و در زمان اندک به هدف نهایی برسیم.
آلودگی هوا و صوتی، تنها مشکل این روزهای کلانشهر تبریز نیست؛ ترافیک شهری از دیگر معضلاتی است که زندگی مدرن برای شهروندان به ارمغان آورده است. به اعتقاد کارشناسان، استفاده از دوچرخه بهترین راه‌حل برای رفع مشکلات دنیای مدرن امروز است.
دوچرخه‌سواری، رشته‌ای است که این روزها علاقه‌مندان زیادی را در تبریز به خود جذب کرده، اما خطر اصلی دوچرخه‌سواری در داخل شهرها برخورد با خودرو و بی‌توجهی برخی از رانندگان به حقوق دوچرخه سواران است.
قبل از شیوع کرونا گفته می‌شد که در کلان شهر دو میلیون نفری تبریز بیش از ۵۰۰ هزار دستگاه دوچرخه وجود دارد که این آمار در پنج ماه اخیر به دلیل روی آوردن شهروندان برای استفاده از این وسیله نقلیه تک نفری بیشتر شده است.
این روزها خیابان‌ها، میادین و معابر تبریز میزبان شمار زیادی دوچرخه سوار است که اغلب آنها از مشکلاتی مانند نبود خطوط ویژه در خیابان‌ها و نگرانی از تصادم با خودروهای عبوری گله می‌کنند؛ البته سنت دوچرخه سواری در تبریز طولانی است و به همین دلیل نیز این شهر برای دهه‌های مداوم از خاستگاه‌های اصلی دوچرخه سواران حرفه‌ای ایران بوده است.
از سوی دیگر در سالهای اخیر، بسیاری از انجمن‌ها و حامیان طبیعت به فکر نجات انسان و طبیعت افتاده‌اند و اقدام‌های ارزنده‌ای در این زمینه مانند پویش «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» به راه افتاده است که در کلان شهر تبریز با استقبال گسترده مردم مواجه شد.
«سه شنبه بدون خودرو» پویشی است با هدف استفاده کمتر از خودروهای تک‌سرنشین تا از این طریق شهروندان، دست‌کم در روز سه‌شنبه به‌جای استفاده از خودروی شخصی، گزینه‌های مفیدتری مثل دوچرخه‌سواری، پیاده روی، استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی و حداقل استفاده از خودروی اشتراکی را برای کارهای روزمره جایگزین کنند
در این بین آنچه که هر سال در نگاه مسئولان در کمیسیون‌های ترافیک شهری کمتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته، بحث ترویج فرهنگ استفاده از دوچرخه است و اینکه مسئولان در فرهنگ سازی از این وسیله سازگار با محیط زیست اقدام عملی قابل توجه انجام ندادند.
دوچرخه سواری؛ تهدیدی برای سلامتی رکابزنان
وقتی از افراد در مورد مشکلات و دشواری‌های دوچرخه سواری سوال می‌شود اغلب جواب مشابه و یکسانی دریافت می‌کنیم و آن، نبود مسیر مناسب دوچرخه سواری و مشکلات عبور و مرور در سطح شهر است. فعالیتی که می‌تواند نقشی اساسی در سلامت افراد جامعه چه از نظر ورزش و چه کاهش آلایندگی سوخت‌های فسیلی ایفا کند، به تهدیدی برای سلامتی آنها بدل شده است.
به طورکلی امنیت دوچرخه سواران را می‌توان به دو بخش سخت‌افزاری (راه و مسیر) و نرم‌افزاری (فرهنگ جامعه) تفکیک کرد. تجربه افرادی که در کشورهای اروپایی به ویژه هلند و کشورهای اسکاندیناوی رکابزنی کرده‌اند حاکی از آن است در این کشورها با آموزش و قانون گذاری مشکلات سخت افزاری را از سر راه برداشته‌اند و دوچرخه را به یکی از مهم ترین مسائل نقلیه تبدیل کرده اند.
موضوع آموزش به حدی جدی تلقی می‌شود که افراد برای دوچرخه سواری در شهر باید در کلاس‌های آموزشی شرکت کنند. اخیرا به دنبال فوت ملی‌پوش نوجوان دوچرخه سواری در اثر سانحه، شهرداری‌ها اقدام به ارائه آموزش‌های شهروندی در قبال دوچرخه‌سواران کرده‌اند و سعی می‌کنند حفظ فاصله ایمنی یک ونیم متری با دوچرخه سواران را در بیلبوردهای سطح شهر به مردم گوشزد کنند؛ گرچه این فرهنگ سازی‌ها ارزشمند و ضروری هستند در عین حال چند بنر و بیلبورد کفایت نمی‌کند و در کنار آشنا کردن افراد با حقوق شهروندی خود و دیگران باید در مناسب سازی فضای شهری نیز به طور شایسته کوشید.
در گفت وگویی با برخی رکابزنان از دغدغه‌ها و چالش‌هایشان پرسیدیم، نوک پیکان گلایه‌ها و اعتراضات، هم به سوی مسئولان شهری و عدم توجه به مناسب سازی خیابان‌ها و معابر بود و هم به سوی شهروندان و رانندگان خودرو که به دلایل نامعلومی اقدام به آزار فیزیکی و کلامی این افراد می‌کنند.
خط ویژه دوچرخه بسیار کم و محدود است
حامد خدایی، جوان ۳۵ سالهای که به گفته خودش بیش از ۲۰ سال برای رفت و آمد به مدرسه، دانشگاه و محل کار از دوچرخه استفاده می‌کند، در این باره گفت: خط ویژه دوچرخه بسیار کم و محدود است و مسیرها نیز نه تنها خالی از ایراد نیست، بلکه توسط موتورسواران، پیاده‌ها یا خودروهای پارک شده نیز مسدود می‌شوند؛ به علاوه اگر دوچرخه سواران بخواهند آزار و اذیت رانندگان را نادیده گرفته و در مسیر آسفالت ادامه مسیر دهند این بار دست اندازها سد راهشان می‌شود.
وی ادامه داد: گاهی اوقات اندازه این چاله‌ها و دست اندازها به قدری بزرگ است که مجبور به پیاده شدن از دوچرخه برای رد کردن چاله می‌شویم.
خدایی خاطرنشان کرد: به طور کلی باید گفت اکثریت جامعه چه شهروندان عادی و چه مسئولان، حقوق دوچرخه سواران را به رسمیت نمی‌شناسند و آن را در اولویت آخر قرار می‌دهند و این بدان معناست که در فرهنگ‌سازی این موضوع راه درازی در پیش داریم.
افرادی که مسیر دوچرخه سواری را می‌سازند، فنی نیستند
شمسی عباسعلی زاده، موسس گروه "رکاب زنان سبز تبریز" نیز در این باره گفت: تا جایی که من اطلاع دارم ترافیک شهری و سازمان ورزش و جوانان در مورد دوچرخه سواری فعالیت محدودی می‌کنند؛ ولی واقعیت این است که مسئول حفظ امنیت جانی دوچرخه‌سواران به طور مشخص سازمان ترافیک شهرداری تبریز است.
وی افزود: این سازمان به طور کلی از جنبه ترافیکی مسئول شهرسازی و حفظ امنیت و آرامش عابر، دوچرخه‌سوار و سرنشینان خودرو است، ولی می‌بینیم که در این زمینه چقدر ضعیف عمل کرده است؛ تقریبا در هیچ جای شهر مسیر دوچرخه نداریم و مسیرهای موجود هم نواقص زیادی دارد. به نظر می‌رسد افرادی که این مسیرها را می‌سازند افراد فنی و مهندس نیستند و هیچ دیدگاهی ندارند، گاهی حتی راهی برای ورود به این مسیرها وجود ندارد.
موسس گروه "رکاب زنان سبز تبریز" که تجربه سال‌ها رکابزنی در ایران و هلند را با هم مقایسه می‌کند، معتقد است به دوچرخه‌سوارها هیچ کسی اهمیت قائل نیست و در ترافیک شهری نادیده گرفته می‌شوند. رانندگان نیز با تعهدی که نسبت به قوانین راهنمایی و رانندگی دارند، آشنا نیستند. تمامی این موارد در کنار قیمت بالای دوچرخه باعث می‌شود افراد کمتری از دوچرخه برای عبور و مرور شهری خود استفاده کنند و تعداد دوچرخه‌سواران قابل مقایسه با تعداد اتومبیل‌ها نباشد.
عباسعلی‌زاده خاطرنشان کرد: این طرح اقدام جالبی در گسترش فرهنگ استفاده از دوچرخه بود، که شکست خورد، ضعف زیرساخت‌های فرهنگی و شهری عامل اصلی این شکست است؛ با احداث چند دکه مشکل حل نمی‌شود چرا که دوچرخه وسیله‌ای است که نیاز به رسیدگی دارد و تجربه نشان داده یک وسیله تا وقتی شخصی نباشد کسی از آن مراقبت نمی‌کند بنابراین باید جامعه را به سمتی سوق داد که افراد خودشان دوچرخه بخرند تا از اموالشان مراقبت بکنند.
مسیرهای دوچرخه‌سواری در تبریز یکپارچه نیست
اصغر آدی‌بیگ، مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهردار تبریز نیز گفت: من آرزو می‌کنم در تبریز مسیرهای دوچرخه سواری زیاد شده و استفاده از دوچرخه به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود، ۵ - ۶ مسیر جدید دوچرخه سواری در شهرک‌های غرب، شرق، جنوب و شمال شناسایی کرده‌ایم و امیدواریم با مصوبه شورای شهر هرچه زودتر شاهد اجرای عملیات باشیم.
آدی‌بیگ افزود: ایجاد مسیرهای دوچرخه سواری و پیاده راه، اولویت شهردار کلانشهر تبریز است و بنده با حضور شهردار و با استفاده از دوچرخه مسیرهایی را در تبریز برای شناسایی و پایش با دوچرخه طی کردیم، ما به دنبال این هستیم تا مسیر رینگ دوچرخه در بافت مرکزی شهر طراحی و ایجاد کنیم تا هم به خاطر اجرای طرح زوج و فرد و هم کاهش آلودگی، مردم تمایل بیشتری به استفاده از دوچرخه داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: مسیرهای دوچرخه سواری در تبریز یکپارچه نیست و رینگ متصلی وجود ندارد، هم اکنون طرح ایجاد ۶ مسیر دوچرخه به شورا رفته و امیدواریم با تصویب آن شاهد دوچرخه سواری خانوادگی و اینکه دوچرخه به عنوان وسیله حمل و نقل و رفت و آمد به محل کار جا بیافتد، باشیم.
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تبریز حفظ سلامتی مردم در دوچرخه سواری را دغدغه شهرداری ذکر کرد و گفت: چون برای دوچرخه سواری محدودیت سنی وجود ندارد بنابراین با وجود نبود مسیرهای ایمن در شهر نمی‌توان با خیال آسوده دوچرخه‌ای را به یک فرد ۷۰ ساله امانت داد و ما همواره نگران سلامتی شهروندان هستیم.
آدی بیگ یکی از بحث‌های حمل و نقل را فرهنگ استفاده و استقبال از آن دانست و افزود: لازمه‌های یک مد حمل و نقل همچون دوچرخه سواری شامل فرهنگ سازی، استقبال مردم و ترکیب دادن آن با دیگر سیستم‌های حمل و نقل است و طی آن ساختاری که ایجاد می‌شود، مبتنی بر حمل و نقل ترکیبی است.
وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم سیستم حمل و نقل پاک را راه اندازی کنیم، باید ابتدا زیرساخت‌ها را ایجاد کنیم و امکاناتی از جمله خود دوچرخه را فراهم کنیم که در این ارتباط، تفاهم نامه اولیه‌ای با بانک امضا کردیم که با وام‌های درصد پایین، کمک کنیم تا دوچرخه تهیه شود و این سیستم راه اندازی شود.
ایجاد مسیر ایمن دوچرخه سواری در دستور کار شهرداری تبریز است
ایرج شهین‌باهر، شهردار تبریز نیز از ایجاد مسیر ایمن دوچرخه سواری خبر داد و گفت: به همین منظور در روزهای گذشته برای شناسایی مسیر ایمن دوچرخه سواری در سطح شهر انجام دادیم. ایجاد فضای ایمن برای دوچرخه سواری باعث رشد و توسعه حمل و نقل پاک می‌شود بنابراین باید از تمام امکانات و فضاهای موجود برای توسعه دوچرخه سواری در شهر استفاده کنیم.
وی گفت: در مرحله اول از میدان ائل گلی تا میدان ساعت یک دسترسی امن ایجاد شده و در مرحله بعدی این مسیر تا غرب تبریز ادامه می‌یابد.
تبریز از لحاظ توپوگرافی برای دوچرخه‌سواری مناسب است
سعید نیکوخصلت، رئیس کمیسیون توسعه پایدار و محیط زیست شورای اسلامی تبریز این شهر را از لحاظ توپوگرافی و شرایط جغرافیایی برای توسعه فرهنگ دوچرخه سواری مناسب دانست.
نیکوخصلت در کارگاه تخصصی توسعه دوچرخه‌سواری در تبریز یادآورشد: علیرغم اینکه باور عمومی این است که تبریز شیب تند دارد و برای دوچرخه سواری مناسب نیست؛ بر اساس ارزیابی‌های انجام شده تبریز با شیب کمتر از ۵ درصد بوده و کاملا برای دوچرخه سواری مناسب است.
وی ادامه داد: این شهر در بین دو کوه واقع شده است و به این دلیل مشکل آلودگی هوا در تبریز به مراتب از شهرهای دیگر بیشتر است به همین دلیل باید به استفاده از حمل و نقل پاک توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
رئیس کمیسیون توسعه پایدار و محیط زیست شورای اسلامی شهر تبریز اظهارکرد: برای ترویج فرهنگ دوچرخه سواری در شهر باید اقداماتی از جمله سیاست گذاری، ایجاد فضای مناسب، تربیت نیروی انسانی و سیستم ارزیابی برای حصول نتیجه مناسب ایجاد شود.
نیکوخصلت ادامه داد: برای رسیدن به این هدف و فرهنگ سازی در بین شهروندان باید از پتانسیل سازمان‌های مردم نهاد و فضای دانشگاهی بهره‌مند شویم. ایجاد زیرساخت‌های شهری برای توسعه فرهنگ دوچرخه سواری از ایجاد و توسعه سایر حمل و نقل‌های شهری کمتر هزینه دارد و نتیجه‌ای ارزشمندتر برای رسیدن به هوای پاک را در پی‌خواهد داشت.
وی خاطرنشان کرد: اکنون همه کشورهای توسعه یافته به سمت انرژی‌های پاک حرکت می‌کنند و کشور ما نیز با ایجاد زیرساخت و توسعه فرهنگ دوچرخه سواری و استفاده از حمل و نقل عمومی می‌تواند به سمت این هدف مهم حرکت کند.