به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از ایسنا، دکتر احسان مصطفوی امروز در لایو اینستاگرامی کرسی ترویج علم یونسکو درباره اپیدمیولوژی کروناویروس در ایران و جهان گفت: کووید-۱۹ بیماری‌ای با تظاهرات تنفسی است که اواخر دسامبر ۲۰۱۹ توسط چین به دنیا معرفی شد، مقالاتی که بعدتر منتشر شد، نشان داد که این ویروس ماه‌ها زودتر در چین و کشورهای دیگر در حال گسترش بوده است.
وی گفت: این بیماری در ابتدا به عنوان یک بیماری تنفسی شناخته می‌شد، اما بعدتر نشانه‌های دیگری هم به علائم آن اضافه شد، امروزه مطرح می‌شود ۴۰ تا ۵۰ درصد افرادی که به این ویروس آلوده می‌شوند، ممکن است هیچ تظاهراتی از بیماری نشان ندهند و درصد قابل توجهی از مبتلایان نیز به صورت خفیف به این بیماری دچار شوند که اصلا شاید شک به کروناویروس برای آن‌ها مطرح نشود. درصد کمی از افراد به فرم‌های شدید بیماری مبتلا می‌شوند و به ناچار شاید بستری شوند و متاسفانه فوت کنند. افرادی که به صورت شدیدتری به این بیماری مبتلا می‌شوند، اغلب سن بالا و بیماری زمینه‌ای دارند.
عضو هیئت علمی انستتیو پاستور گفت: اگر بتوانیم برای این ویروس واکسن موثری به جامعه جهانی معرفی کنیم، می‌توانیم خوش‌بین باشیم که شیوع ویروس تحت کنترل بیشتری قرار گیرد، ولی باید در خصوص واکسن واقع‌بین باشیم. واکسن قرار نیست معجزه‌ای ایجاد کند؛ چرا که ابهام‌های زیادی در خصوص این بیماری وجود دارد. در تولید واکسن‌هایی که قرار است ساخته شوند هدفگذاری صددرصدی مطرح نیست، بلکه کارخانه‌های واکسن‌سازی به دنبال اثرگذاری ۶۰ تا ۷۰ درصدی هستند.
امیدی به واکسن نداشته باشید
مصطفوی بیان کرد: با در نظر گرفتن مدت زمانی که واکسن ایمنی می‌دهد، دفعات تزریق واکسن و زمان توزیع آن در ایران، در کوتاه‌مدت نباید به ابزار استفاده از واکسن امیدوار باشیم. فاصله‌گذاری فیزیکی، شست‌وشوی مرتب دست‌ها و استفاده از ماسک همچنان ابزارهایی هستند که انتظار می‌رود از واکسن اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
به گفته رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور، دو شاخص case fatality rate و infection fatality rate در بیماری‌های عفونی وجود دارد. مورد اول میزان مرگ‌ومیر در افرادی که تظاهرات بالینی را نشان می‌دهند مشخص می‌کند در خصوص کووید-۱۹ از همان روزهای ابتدایی شیوع این میزان دو تا سه درصد مشخص شده بود. اما با توجه به این که بخش قابل توجهی از افراد بدون علائم بالینی به این بیماری مبتلا می‌شوند شاخص infection fatality rate مطرح می‌شود. این شاخص میزان مرگ‌ومیر در افرادی که عفونی شده‌اند را بیان می‌کند که در کووید-۱۹ ۰.۴ الی ۰.۵ است. یعنی ازهر هزار نفر چهار تا پنج نفر در اثر ابتلا به این ویروس ممکن است فوت کنند. در مقایسه با آنفلوآنزای فصلی، میزان کشندگی کرونا چهار الی پنج برابر آنفلوآنزای فصلی است.
وی با اشاره به آمار جهانی ابتلا و مرگ‌ومیر کووید-۱۹ گفت: سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که تاکنون ۲۰ میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا شده‌اند و از میان آن‌ها ۷۳۰ هزار نفر جان باخته‌اند. این آمار و ارقام با تست pcr تایید شده‌اند و اکثر قریب به اتفاق افرادی که از آن‌ها نمونه گرفته شده است، دارای علائم بوده‌اند. انتظار داریم در جامعه جهانی تعداد مبتلایان ده‌ها یا صدها برابر آن چه که اعلام می‌شود باشد. میزان مرگ‌میر ناشی از کرونا هم از آن چه توسط سازمان بهداشت جهانی اعلام شده، بیشتر است. تست pcr در همه جای دنیا به راحتی قابل‌دسترسی نیست، زمان، ابزار و مهارت نمونه‌گیر مهم است و همه این موارد در تعداد مبتلایان مهم است.
پیشرفته‌ها آمار بیشتری دارند
عضو هیئت علمی انستیتو پاستور ادامه داد: یکی از مهم‌ترین عوامل جایگاه قرارگیری در این رتبه‌بندی، جمعیت و امکانات و تجهیزات کشورها است. انتظار می‌رود کشورهایی که دارای جمعیت بیشتر و یا تجهیزات پیشرفته‌تری هستند، موارد ابتلای بیشتری را گزارش کنند. علاوه بر آن، کشورهایی که شفافیت بیشتری دارند گزارش‌های دقیق‌تری نیز ارائه می‌دهند. اگر جدول آمار مبتلایان را بر اساس تعداد ابتلا در یک میلیون‌نفر دسته‌بندی کنیم، ایران جایگاهی بالاتر از ۵۰ دارد و قطر در این رتبه‌بندی کشور اول است.
این اپیدمیولوژیست گفت: روند بیماری اکنون در دنیا متفاوت است، اروپا در هفته‌های اخیر به طور نسبی شیوع بیماری را کنترل کرده است، اما گزارش‌های چند هفته اخیر در آلمان و ایتالیا گویای این است که شیوع بیماری در این کشورها در حال افزایش است.
وی ادامه داد: قاره آمریکا همچنان روندی صعودی را طی می‌کند، این موضوع در خصوص آسیای جنوب شرقی و آفریقا نیز مطرح است. در منطقه خاورمیانه شرقی کشورهای مختلف وضعیت‌های متفاوتی دارند و هنوز شیوع بیماری در کل این منطقه شرایط تثبیت‌شده‌ای ندارد. ایران در مقایسه با همسایگان جنوبی خود وضعیت بهتری در میزان ابتلا در یک میلیون نفر جمعیت دارد.
کرونا، یک ماه زودتر در ایران
رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور با بیان این که در ایران تا به امروز بیش از ۳۰۰ هزار مبتلا و بیش از ۱۶۰۰۰ مرگ داریم، گفت: اولین موارد ابتلا به بیماری در ایران در ۳۰ بهمن ماه در قم اعلام شد. مسلم است که هنگامی که بیماری با مرگ شناسایی می‌شود؛ یعنی در شناسایی آن تاخیر وجود داشته است و اگر دوره زمانی ابتلا و مرگ را حدود سه هفته در نظر بگیریم، یعنی گردش ویروس در قم و هم زمان در برخی استان‌های دیگر حدود یک ماه قبل‌تر از شناسایی رسمی ورود آن به کشور وجود داشته است. گزارش‌های سایر کشورها نیز حاکی از این است که شناسایی بیماری در برخی دیگر از کشورها نیز با تاخیر روبه رو بوده است.
به گفته مصطفوی، در ایران حدود سه چهارم درگذشتگان این بیماری سن بالای ۶۰ سال داشته‌اند. افرادی که حداقل یک بیماری زمینه‌ای و سن بالای شصت سال دارند، حدود ۸۵ درصد موارد فوتی کشور را شامل می‌شوند. در کشور ما و سایر کشورهای دنیا آقایان بیش از خانم‌ها مبتلا می‌شوند و میزان مرگ‌ومیر نیز در آنان بیشتر است
وی گفت: با وجود اقدامات کنترلی‌ای که از نیمه دوم اسفندماه در کشور آغاز شد، پیک بیماری در نیمه اول فروردین ماه در کشور تجربه شد، اما با اقدامات کنترلی انجام شده و فاصله‌گذاری اجتماعی و همچنین همراهی جدی مردم توانستیم پیک اپیدمی را بشکنیم. کاهش روند ابتلا تا اوایل خرداد ادامه داشت.
عضو هیئت علمی انستیتو پاستور گفت: از نیمه دوم فروردین ماه ظرفیت تست آزمایشگاهی گسترش پیدا کرد. بعد از حدود یک ماه و نیم که صرفا می‌توانستیم بیماران بستری در بیمارستان‌ها را تست کنیم، شرایط تست از بیماران سرپایی نیز فراهم شد. تقریبا از اوایل خرداد روند صعودی موارد گزارش‌شده در کشور اتفاق افتاد و تا دو هفته پیش ادامه داشت، در نتیجه پیک موارد گزارش شده روزانه مجددا بیشتر از نیمه‌ی اول فروردین شد. خوشبختانه در هفته‌های اخیر روند کاهشی نسبی در اغلب استان‌های کشور در حال رخ دادن است.
۲۵ درصد ایرانی‌ها کرونا گرفته‌اند
وی در بخش دیگری از سخنانش درباره مطالعات انجام گرفته شده به وسیله تست‌های سرولوژی گفت: تست‌های سرولوژی مبتنی بر کیت‌های الایزا است و از فروردین ماه برای انجام مطالعات مختلف مورد استفاده قرار گرفت. مطالعاتی که توسط معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در شهرهای مختلف و به خصوص شهرهای بزرگ انجام شد، نشان می‌دهد حدود ۱۸.۵ درصد جمعیت عمومی در اوایل اردیبهشت ماه سرم مثبت برای کووید-۱۹ بودند. این یعنی بیش از ۸۰ درصد افراد آلودگی را تجربه نکرده‌اند. البته در خصوص محل‌های نمونه‌گیری و حساسیت تست تشخیصی مورد استفاده حرف و حدیث‌هایی وجود دارد، اما مطالعات سرولوژی دیگری نیز در اردیبهشت ماه به صورت محدودتر در سازمان انتقال خون کشور انجام شده است که سطح سرم مثبت بودن را حدود ۲۰ درصد نشان می‌دهد.
این اپیدمیولوژیست ادامه داد: اگر برخی ایراداتی که به این مطالعه‌ها وارد است را جدی نپنداریم، امروز حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت کشور (بیش از ۲۰ میلیون نفر) آلودگی به کرونا را تجربه کرده‌اند. ممکن است افرادی که آلوده می‌شوند مجددا نیز ابتلا یابند، هر چند که گفته می‌شد در ابتلای مجدد فرم‌های بیماری خفیف‌تر از فرم اولیه است. علاوه بر آن، مدت زمان ایمنی‌زایی نیز مشخص نیست؛ بنابراین افرادی که مبتلا شده‌اند نباید چندان هم خوش‌بین باشند.
وی گفت: برخی از کشورها مانند ایران و عربستان دو موج اپیدمی را تجربه کرده‌اند و در این موضوع عوامل مختلفی مانند عادی پنداری شرایط توسط مردم و بازگشایی‌ها دخیل بوده‌اند، نکته مهم دیگری که در خصوص ایران وجود دارد، این است ما هنوز بافت نسبتا جوانی از جمعیت را داریم و میانگین سنی جمعیت در کشور ۳۱ سال است. این عدد دراتحادیه اروپا ۴۲ سال و در آمریکا ۳۸ سال است. کشوری که جوانتر است، قاعدتا با میزان مرگ‌ومیر کمتری نیز روبه‌رو می‌شود.
واکسن تا یک سال و نیم بعد
رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور در پاسخ به پرسشی درباره ادعای انگلیس و روسیه در دستیابی به واکسن کرونا گفت: در حالت عادی، تولید واکسن برای یک بیماری عفونی پنج الی ۱۰ سال زمان نیاز دارد. هنگامی که در یک شرایط اضطراری هستیم، قطعا این بازه زمانی به دلایل مختلف کمتر خواهد شد؛ مثلا کمپانی‌های واکسن‌ساز ریسک بیشتری را می‌پذیرند و برخی از فازهایی که باید به طور نرمال در یک فاصله زمانی طولانی طی شود را کوتاه‌تر می‌کنند. هدفگذاری اولیه هم این نیست که واکسنی تولید شود که اثربخشی بسیار بالایی داشته باشد. هدف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های امریکا این است که در فاز اول به واکسنی با اثرگذاری ۶۰ درصد برسد. خوشبینانه‌ترین حالت این است که پس از گذشت یک تا یک و نیم سال از آغاز تحقیق بر روی واکسن، واکسن به تولید انبوه برسد.
مصطفوی گفت: به نظر می‌رسد کشورهایی مانند روسیه، چین، انگلستان و آمریکا در تولید واکسن در فازهای مختلف پیشروتر هستند. این که گفته می‌شود برخی از این کشورها به فاز تزریق انسانی رسیده‌اند، تازه آغاز مراحل کارآزمایی‌های بالینی است که خود فازبندی‌های مختلف دارد. پس از این که کشوری ادعا کند واکسن مطلوبی را تولید کرده است، این ادعا باید توسط سازمان‌های جهانی مختلفی بررسی شود.