به گزارش همشهری آنلاین، چندی است دوباره بحث استفاده از «اسنپ بک» یا «مکانیسم ماشه» در برجام از سوی آمریکایی ها مطرح شده است. امری که البته طرفین برجام معتقدند که آمریکا به دلیل خارج شدن از این قرارداد حق استفاده از مفاد آن راهم ندارد.
وزیر امور خارجه کشورمان هم امروز با بیان اینکه قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی رای نخواهد آورد، تاکید کرد: از نظر حقوقی آمریکا هیچ جایگاهی برای استفاده از اسنپ بک (مکانسیم ماشه) ندارد.
محمد جواد ظریف با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها می‌دانند که قطعنامه‌شان رای نمی‌آورد، ابراز داشت: آنها ادعا کردند بعد از آنکه قطعنامه‌شان شکست می‌خورد، از روش اسنپ بک استفاده می‌کنند. روش اسنپ بک کاملا مشخص است. از نظر حقوقی آمریکا هیچ جایگاهی برای اسنپ بک ندارد.
وی با بیان اینکه سه متحد اروپایی آمریکا هم در جلسه قبلی شورای امنیت سازمان ملل صریحا اعلام کردند که آمریکا نمی‌تواند اسنپ بک را انجام دهد، عنوان کرد: نماینده اتحادیه اروپا که هماهنگ‌کننده برجام است، به صراحت اعلام کرد آمریکا حق اسنپ بک ندارد. روسیه و چین هم مواضع‌شان کاملا مشخص است.
وزیر امور خارجه اضافه کرد: از نظر حقوقی، این مسئله آنقدر معلوم است که همان روزهای خروج آمریکا از برجام، بولتون که طراح و مهندس خروج ایالات متحده از برجام بود، در پاسخ به سوالی در مورد استفاده آمریکا از اسنپ بک، صریحا پاسخ داد ما از این توافق خارج شدیم و این حق را نخواهیم داشت.
ظریف با بیان اینکه آمریکایی‌ها فکر می‌کردند خروج از برجام و فشار حداکثری، می‌تواند جمهوری اسلامی را ظرف چند ماه از پا دربیاورد، یادآور شد: امروز که در آن سیاست‌شان شکست خوردند، فکر می‌کنند حقوق بین‌الملل با شکست و بالا و پایین شدن آمریکا تغییر می‌کند و معتقدند می‌توانند اسنپ را انجام دهند.
وی تصریح کرد: آمریکا اگر اسنپ بک را انجام دهد، این کارش هیچ ارزش قانونی ندارد و هر نتیجه‌ای که از این اسنپ بک حاصل شود، به اذعان همگان بی‌ارزش خواهد بود و هیچ اثری هم نخواهد داشت. چین و روسیه موضع‌شان را اعلام کردند و حتی کشورهای دیگر عضو برجام که متحد آمریکا هستند، علیرغم برخی مواضع غیرقابل قبول‌شان این واضعیت را قبول دارند.{ متن کامل سخنان ظریف}
اما اسنپ بک چیست و روند آن چگونه است؟
بخش‌های پوشش‌دهنده فرایند حل اختلاف در قرارداد برجام در صورت مشاهده تخطی ازسوی هر کدام از طرفین قرارداد، پیچیدگی فراوانی دارد. یکی از این فرایندها «اسنپ بک» است که در واقع روند برگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران است.
فرایند مقدماتی ذکر شده در پیوست ۴ توافق با در نظر گرفتن رفع تحریم‌ها از شکایات ایران حمایت می‌کند. در گام اول، ایران و طرفین برجام بر سر تحقق این مورد گفت‌وگو می کنند و اگر این بند صورت نپذیرد، هر یک از طرفین توافق می‌تواند موضوع را به «کار گروه رفع تحریم» که با نماینده ارشد اتحادیه اروپا هماهنگ است ارجاع دهد.
این کارگروه، ۳۰ روز فرصت دارد جهت رضایت طرفین، مشکل را رفع کند.
در صورت بروز بن‌بست در کار، هر کدام از طرفین ناراضی می‌تواند موضوع اختلاف را به «کمیته مشترک» متشکل از ۸ نماینده (۶ نفر از ۱+۵، یک نفر از اتحادیه اروپا، و یک نفر از ایران) ارجاع دهد.
در موارد به غیر از موضوع تحریم، ایران می‌تواند به طور مستقیم شکایت خود را با کمیته مشترک در میان بگذارد. این کمیته، ۱۵ روز وقت خواهد داشت که به موضوع رسیدگی کند، اما اگر حتی یک نفر از جمع ۸ نفر به این نتیجه رسید که موضوع قابل حل نیست، کمیته موظف است که موضوع را به سطح وزرای خارجه ببرد و سپس ۱۵ روز دیگر فرصت باقی است تا مشکل رفع شود.
کمیته وزرا، می‌تواند این زمان را تمدید کند یا موضوع را با هیئت مشاور سه نفره در میان بگذارد. یکی از این سه نفر، مستقل از برجام است. این هیئت موظف است که رای خود را تا پایان ۱۵ روز اعلام کند. اگر همچنان این مشکل در این سطح هم به نتیجه نرسد، موضوع دوباره به کمیته مشترک ارجاع داده شده و ۵ روز وقت برای حل آن در نظر گرفته خواهد شد و نهایتاً در صورت عدم حل مشکل، مسئله به شورای امنیت سازمان ملل می‌رسد تا طرف ناسازگار را تشخیص دهد واو را محکوم کند.
طبق قطعنامه تایید شده در شورای امنیت در روز ۲۰ جولای۲۰۱۵، در صورت حل نشدن موضوع در کمیته مشترک، یکی از اعضای شورای امنیت ۱۰ روز وقت دارد تا مساله را رفع کند و در صورت موفق نشدن وی، پرونده در اختیار رییس شورای امنیت قرار خواهد گرفت.
در نهایت، اگر ۵ عضو دائمی‌شورای امنیت به نتیجه نرسند، تحریم‌های سابق دوباره اعمال خواهد شد. البته اثبات اینکه ایران به طور مخفیانه در حال فعالیت و یا در حال کوتاه کردن زمان دستیابی به بمب هسته‌ای است، کار بسیار مشکلی است.
از آنجاکه ایران می‌داند اگر پای قضیه به شورای امنیت برسد تحریم‌ها دوباره بازگردانده می‌شود، پس تلاش خواهد کرد که به عنوان طرف شاکی اقدامی نکند. به جای آن، به طرف پای پس کشیدن از توافق پس از آن ۳۵ روز ناموفق کمیته مشترک خواهد رفت و بدین طریق خود را در چاه شورای امنیت که هیچکدام از اعضای دائم آن نمی‌توانند در این مورد از حق وتوی خود به نفع ایران استفاده کنند، نمی‌اندازد. طبق برجام، فقط طرف شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت بکشاند. با این حساب اگر ایران احساس کند که کار در مرحله کمیته مشترک قابل حل نیست، با توجه به اینکه پیشتر به آن اشاره شد که در آنجا بازنده خواهد بود، اقدام به عدم اجرای تعهدات خود خواهد کرد و بدین شکل دست ۱+۵ را در گل خواهد بُرد.