به گزارش همشهری آنلاین به نقل از خبرگزاری مهر، «روزهای اول خردادماه بود که مسیرم را سمت پارک شهید رجایی کج کردم و خواستم برای رفتن به خانه پیاده‌روی کنم؛ باد می‌آمد اما چندان شدید نبود؛ با همین وزش باد یا بهتر بگویم نسیم تابستانی، چند شاخه یکی از درختان پارک، در مقابل من به‌نوعی شکست و بر زمین افتاد که سرم شکافته شد و گردنم زخم برداشت.»
این روایت «حاج محمد» یکی از سالمندان اصفهان است که عادت معمولش پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و وقت‌گذرانی در حاشیه زاینده‌رود، چهارباغ و خیابان‌های اطراف آن است اما بهار امسال این وقت‌گذرانی با آسیب جدی به سروصورت او همراه شد به حدی که کار به بیمارستان هم رسید: «آمدند و من را بیمارستان بردند و مجبور شدیم چشمم را عمل کنیم؛ عمل چشمم سنگین بود اما به خیر گذشت…»
این شهروند اصفهانی معتقد است: «خدا رحم کرد این شاخه‌ها مستقیم به چشمم فرو نرفت یا به‌جای من، روی سر یکی از بچه‌های داخل پارک که معمولاً تعدادشان زیاد هم هست و آنجا بازی می‌کنند نیفتاد؛ نمی‌دانم درخت پوسیده بود یا دلیل دیگری داشت ولی هر دلیلی که دارد به نظرم سقوط این درخت‌ها خطر جانی دارد و شهرداری باید جوابگوی این امر باشد.»
بی‌فایده بودن پیگیری‌ها در شهرداری منطقه
البته حاج محمد وظیفه خود دیده تا این مشکل را حل کند: «خواستم جلوی تکرار این اتفاق‌ها را بگیرم؛ رفتم شهرداری منطقه سه و دنبال موضوع را گرفتم؛ کسی جواب درست‌وحسابی به من نداد و پیگیری‌ها بی‌فایده بود. وی افزود: انگار از اول پرونده سقوط درختان در شهرداری بسته‌شده اما من قانع نشدم و با گواهی پزشکی قانونی از شهرداری برای آسیبی که درخت پوسیده پارک به من زد شکایت کردم؛ قرار است تا چند روز دیگر دادگاهم برگزار شود.
در طول سال‌های گذشته سقوط درختان به دلایل مختلف بارها در نقاط مختلف کشور تکرار شده است اما این مشکل در شهرهایی مانند اصفهان که خشکسالی یا به عبارت کارشناسان بی‌تدبیری مسئولان در خشک‌کردن رودخانه زاینده‌رود تبعات مختلفی برای آن به همراه داشته است بسیار شدیدتر بوده است به‌نوعی که حتی در سال‌های گذشته پای یک نوجوان بر اثر همین سقوط قطع شد و باوجود پیگیری مکرر رسانه‌ها این پرونده تلخ با وعده وعیدهای مسئولان شهری بدون توجه به زیرساخت‌های لازم بسته شد.
اخیراً شاید کمتر اتفاق بیفتد که شاخه درخت روی سر یک شهروند سقوط کند اما در طول سال گذشته تاکنون بارها خودروی مردم اصفهان که در حاشیه خیابان‌های سبز شهر پارک شده از سقوط درختان آسیب‌دیده است. سقوط دومینووار درختان روی خودروها مختص یک خیابان یا یک روز خاص نمی‌شود و حداقل از ابتدای سال ۹۹ مانند سال‌های گذشته بارها این اتفاق در نقاط مختلف شهر رخ‌داده است.
مهران یکی از همین شهروندان اصفهانی است که خاطره‌ای تلخ از تجربه سقوط درخت روی خودروی خود دارد، وی دراین‌ارتباط گفت: «با هزار گرفتاری و وام توانستم بعد از پنج سال زندگی مشترک، خودرو بخرم اما یک روز که زیر درختی در حاشیه خیابان پارک کردم، موقع برگشتن دیدم که شاخه درخت روی خودرو افتاده و سقف را له کرده است؛ خدا را شکر می‌کنم که این اتفاق آسیب جانی نداشت ولی ضرر مالی شدیدی دیدم.»
انتقاد مردم به عملکرد شهرداری در سقوط درختان
در این چند ماه که افتادن درختان شهر زیاد شد و فیلم‌های مربوط به آن دست‌به‌دست چرخید، از شهروندان عادی گرفته تا کارشناسان و مسئولان دلایل ریزودرشتی برای این سقوط برشمردند.
در این میان کارشناسان از تنش آبی به‌عنوان یکی از عوامل مهم سقوط درختان یاد می‌کنند؛ متوسط افت درازمدت سالانه سطح آب زیرزمینی استان اصفهان ۴۱ سانتی‌متر بوده است و مجموع آبخوان‌های زیرزمینی استان اصفهان بیش از ۱۲ میلیارد مترمکعب اعلام‌شده است؛ در بیش از سه دهه گذشته این استان با مشکلات تنش آبی و جریان متناوب خشکی زاینده‌رود دست‌وپنجه نرم می‌کند و این خود عاملی است که علاوه بر آسیب‌های محیط زیستی مختلف در استان اصفهان که هریک پرونده‌ای طومارگونه را به خود اختصاص می‌دهد در شکستن درختان تأثیرگذار بوده است.
تبر زدن بر پیکر بی گناه درختان تنها راه حل شهرداری اصفهان!
درحالی‌که کارشناسان یکی از این عوامل سقوط را اتفاقاً عملیات‌های عمرانی متعدد شهرداری در سطح شهر عنوان می‌کنند، متأسفانه شهرداری اصفهان نیز به‌جای راه‌حل‌های بلندمدتی که به حفظ چنارهای کهن و گاه تاریخی اصفهان کمک کند تنها راه‌حل «تبر زدن بر پیکر بی‌گناه درختان» را می‌شناسد راه‌حلی که تجربه ماه‌های اخیر نشان می‌دهد روشی فاقد اثر مؤثر است و در تمام دنیا غیر کارشناسی تلقی می‌شود.
محمد کوشافر، یک فعال محیط‌زیست گفت: خطر سقوط درختان اصفهان از سال‌ها قبل مطرح شد و در هفته‌های گذشته افزایش‌یافته است. دلایل سقوط درختان هم طبیعی است و هم به تنش‌های محیطی برمی‌گردد؛ آلودگی هوا، افزایش دما در تابستان و عملیات‌های عمرانی به همراه تنش‌های آبی ریسک سقوط درختان در اصفهان را افزایش می‌دهد.
قطع و وصل شدن زاینده‌رود عامل اصلی سقوط‌ها
وی با اشاره به تنش کیفی و کمی آب و عوامل انسانی و عمرانی مؤثر در سقوط درختان تصریح کرد: شاید بتوان تنش‌های مربوط به نوسانات سطح آب‌های زیرزمینی و افت آبخوان‌ها و تغییرات کیفی آب را در شدت سقوط درختان در اصفهان مهم‌ترین علت برشمرد؛ قطع و وصل مستمر جریان زاینده‌رود هم، در افزایش درختان خطرآفرین در شهر بی‌تأثیر نیست. خشکی متناوب زاینده‌رود و بحران آب ناشی از آن علاوه بر اینکه مستقیماً بر درختان اثر دارد، باعث کاهش خلل و فرج مؤثر خاک شده و تغذیه ریشه درختان از رطوبت خاک حتی در زمان جاری شدن رودخانه با دشواری بیشتری انجام می‌شود.
کوشافر با هشدار خطر فرونشست زمین به علت جریان منقطع زاینده‌رود گفت: با افت کیفیت خاک، زاینده‌رود همچون قبل قادر به تقویت آب خوان‌ها نخواهد بود و همین اتفاق بر کیفیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک مؤثر است و با تغییرات خاک، درخت هم دچار اختلالاتی می‌شود و در نهایت ضعیف شده و احتمال ابتلایش به آفات و بیماری‌ها افزایش می‌یابد. ریشه علاوه بر تغذیه گیاه در استواری آن‌هم نقش دارد و با تنش‌های آبی موجود ریشه درختان سنگین نمی‌تواند تحمل وزنش را مانند شرایط عادی داشته باشد و با وزش باد خطر سقوط افزایش می‌یابد.
این روزها گرچه کرونا به یکی از زیباترین شهرهای توریستی جهان نیز هجوم آورده است و کمتر گردشگر به نصف جهان سفر می‌کند اما آیا نباید به فکر روزهایی باشیم که چتر سبز چند کیلومتری «چنارهای» عباس‌آباد گردشگران را به یکی از زیباترین خیابان‌های جهان می‌کشاند، «عباس‌آبادی» که در تمام دنیا به سایبان درختان کهن چنار و تونل زیبای سرسبزی برای گردشگری با ماشین در شهر معروف است، این روزها تنها ردیفی از درختان قطع‌شده چنار را به چشم گردشگران می‌کشاند که به‌جای آن‌ها برخلاف روش‌های کارشناسی شده دنیا هیچ نهال جوانی نیز جایگزین آن‌ها نشده است.
زیبا توکلی یکی از شهروندانی است که سال‌هاست در این خیابان زندگی می‌کند؛ وی گفت: سال‌هاست عصرها در خیابان عباس‌آباد و زیر سایه چنارهای کهن آن پیاده‌روی می‌کنم و به‌واقع هر بار این آفرینش زیبای خداوندی را تحسین می‌کنم. متأسفانه ماه گذشته زمانی که از خانه خارج شدم ردیفی از درختان قطع‌شده را مشاهده کردم که تعجب من را برانگیخت و در طول خیابان چند کیلومتری عباس‌آباد بارها با این صحنه مواجه شدم. از یکی از دوستان خود در شهرداری پیگیر این قضیه شدم و در کمال تعجب به من از خطرآفرین بودن این درختان و لزوم قطع آن‌ها گفتند و این در حالی است که در تمام دنیا از روش‌های مختلف برای حفظ درختان کهن و تاریخی یک شهر حتی در صورت خطرآفرین بودن استفاده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در رشته مرتبط محیط‌زیست تحصیل‌کرده است و جزو فعالان محیط زیستی است، بیان داشت: چنار درختی است که برای زنده‌بودن نیاز به آب دارد، در طول سال‌های گذشته مسئولان با بهانه‌های مختلف درباره خشکسالی دراین‌ارتباط مشکل‌ساز شدند اما نکته اینجاست که بارها و بارها شهروندان مشاهده می‌کنند در نقاط مختلف شهر پارکبان، آب را در پای درختان رها کرده و رفته است و حتی آب تا سطح تنه درختان بالاآمده است اما در این‌طور مواقع بهانه مسئولان کمبود آب است که جای تعجب دارد.
تعداد سقوط درختان شهر شیب افزایشی دارد
فروغ مرتضایی‌نژاد، مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان نیز در این ارتباط اظهار داشت: برای اولین بار در سال ۷۹ شاهد خشکی رودخانه زاینده رود بودیم که تا امسال نیز ادامه دارد؛ ۲۰ سال است که زاینده رود قطع و وصل می‌شود؛ زاینده رود از رودخانه دائمی به فصلی تبدیل شده و همین امر باعث شده ریشه‌های درختان مرتباً آسیب ببیند. استرس‌های آبی موجب شده تا آفاتی مثل پوست خواران و چوب خواران بیشتر به این درختان حمله کنند، پوسیدگی طوقه درختان بیشتر باشد و سم‌پاشی‌ها شاید جوابگوی این میزان تنش نیست.
وی تصریح کرد: آمارهایی که از سال‌های گذشته تا به امروز یعنی از سال ۹۰ تا ۹۹ آماده شده است، نشان می‌دهد که تعداد سقوط درختان، نسبت به سال‌های گذشته تفاوتی نداشته است، اما شیب افزایشی دارد، زیرا اثرات تنش‌هایی که به درختان وارد شده است خود را نشان می‌دهد، به علاوه آبیاری قطره‌ای که در سال‌های اخیر در شهر متداول شده است، موجب شده تا ریشه‌های درختان بخصوص آنهایی که کم سن‌تر و در حدود ۱۰ تا ۲۰ ساله هستند، سطحی شده و با کوچک‌ترین بادی جابه‌جا شود.
با این حال سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان مدعی است پس از ارزیابی خطر درختان چک لیستی تهیه شده است تا موضوع در «واحد درختان خطرآفرین» این سازمان بررسی شود.
شهروندان برای مقابله با سقوط درختان به میدان بیایند
از سوی دیگر شهردار اصفهان چندی پیش در واکنش به اعتراضات پی‌درپی شهروندان با اشاره به افتادن درختان شهر اصفهان به دلیل وزش بادهای بهاری، اظهار کرد: افتادن درختان علت‌های متعددی دارد که مهم‌ترین دلیل آن تداوم خشکسالی و جاری نبودن آب در زاینده‌رود و مادی شهر است.
قدرت‌الله نوروزی با بیان اینکه شهرداری برای حفظ سلامت و جان مردم شهر وضعیت درختان را به‌طور مرتب رصد می‌کند، ادامه داد: دستور ویژه‌ای برای رصد درختان شهر صادرشده تا تعدادی که در معرض آسیب است با اتخاذ روش‌های نوین شناسایی‌شده و در صورت نیاز آن درخت قطع شود؛ البته همه درختانی که در روزهای اخیر افتاده‌اند دچار آسیب‌های مذکور نبوده و دلایل دیگری نیز برای این موضوع وجود دارد.
وی از شهروندان اصفهان خواست برای ارائه نظرات خود در خصوص رفع مشکل سقوط درختان، در قالب رویداد شنبه‌های خلاق با شهرداری اصفهان مشارکت کرده و در صورت مشاهده درختان در معرض سقوط و مستعد خطر، این موارد را به ۱۳۷ اعلام کنند تا در رابطه با آن‌ها اقدامات لازم انجام شود.
بنا بر آنچه گفته شد شناسایی و ارزیابی شدت ریسک درختان پرخطر اصفهان اجتناب‌ناپذیر است و تنها در این صورت امکان مدیریت ریسک و انجام اقدامات پیشگیرانه و به‌موقع فراهم می‌شود؛ اما به نظر می‌رسد سازوکار قوی برای شناسایی این درختان، روی آوردن به روش‌های نوین برای آفت‌زدایی و البته فراهم آوردن شرایط زیستی این گنجینه‌های سبز اصفهان می‌تواند پرونده سقوط درختان اصفهان را برای همیشه ببندد.
صدالبته به عقیده کارشناسان مسکن‌های موقتی در این زمینه چاره‌ساز نیست و باید روش‌های مرسوم و استاندارد دنیا به کار بسته شود تا ضمن حفظ محیط‌زیست، هویت تاریخی زیستی نصف جهان دستخوش اتفاق‌های تلخ به دلیل سقوط درختان نشود.