به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، قدیمی‌ها وقتی بیماری در خانه کسی را می‌زد، مادر بزرگ می‌شد بهترین طبیب و طبیعت می‌شد بهترین داروخانه! قدمت طولانی گیاهان دارویی قرن‌ها قبل از ابوعلی سینا، طبیب معروف مورد استفاده قرار می‌گرفتند و امروزه ویترین‌های پر عطر و بوی عطاری‌ها و فهرست زیبای انواع گیاهان دارویی از آرام‌بخش‌ها گرفته تا داروهای درمان چاقی و لاغری و نازایی، امروز به وفور دیده می‌شود، اما آنچه در این بین مهم است، وجود این گیاهان دارویی در شهرستان گناباد است که در صورت توجه بیشتر می‌توان گستره زیادی از آنها را می‌توان در این شهرستان تولید و حتی صادر کرد.
برای تهیه این گزارش به روستای خانیک در ۳۲ کیلومتری جنوب شهرستان گناباد سفر کردم و با موثق یکی از کشاورزان این روستا هم صحبت شدم. او می‌گوید: ۲۷ سال پیش از تهران به گناباد مهاجرت کردم و کار کشاورزی را از همان زمان در روستای آبا و اجدادیم خانیک با کاشت درختچه‌های سماق آغازکردم. روستای خانیک مهد سماق کشور است و کاشت سماق در روستای ما به سال‌های بسیار دور بر می‌گردد. با کاشت ۷۰ نهال سماق کشاورزیم را آغاز کردم و هم‌اکنون این تعداد به ۳۵۰ درختچه سماق افزایش یافته است.
موثق بیان می‌کند: با توجه به شرایط آب و هوایی امسال، پیش‌بینی می‌کنم ۶۰۰ کیلو سماق برداشت کنم، سماقی با کیفیت عالی و ارگانیک که هیچ نوع سم و کودی برای این درختچه‌ها استفاده نشده است. این کشاورز خانیکی تاکید می‌کند: متاسفانه به دلیل عدم فراوری محصول سماق، همه مردم به خام فروشی روی آورده‌اند که در این میان دلالان و واسطه‌ها، سود بالایی را دشت می‌کنند.
اشتغالزایی با نگاهی ویژه به گیاهان دارویی
سعید مرتضوی کارشناس گیاهان دارویی می‌گوید: سرمایه‌گذاری در حوزه گیاهان دارویی در آینده، ظرفیتی خوبی برای اشتغال و درآمدزایی حتی برای دانش آموختگان کشاورزی ایجاد خواهد کرد.
او می‌افزاید: گناباد یک اقلیم خشک دارد که با این شرایط می‌توان گیاهان دارویی را در آن تولید کرد و براساس پژوهشی که چندی قبل انجام شده درآمد گیاهان دارویی از نفت هم می‌تواند بیشتر شود. در حال حاضر محصولات ما به دلیل نبود صنایع تبدیلی به صورت فله و خام به شهرستان‌های دیگر برده شده و پس از بسته‌بندی به نام آنها به فروش می‌رسد و سود کار ما را آنها می‌برند.
مرتضوی بیان می‌کند: فعالان عرصه گیاهان دارویی در این شهرستان با مشکل صنایع تبدیل روبه‌رو هستند و در صورت در اختیار قرار دادن تسهیلات ارزان و حمایت‌های لازم ایجاد صنایع تبدیلی خواهد توانست کمک زیادی به اشتغال در این حوزه داشته باشد. یکی دیگر از مشکلات دیگر فعالان در حوزه گیاهان دارویی فقدان بازار فروش مشخص است و برای صادرات نیز مشکلات فراوانی وجود دارد که برگزاری نمایشگاه‌های فصلی می‌تواند کمک زیادی به حل این موضوع داشته باشد.
علیرضا حسین‌زاده، مدیر جهاد کشاورزی گناباد می‌گوید: ۳۲ درصد گیاهان دارویی صادراتی در خراسان رضوی تولید می‌شود که نشان می‌دهد زمینه کار در این گونه گیاهان وجود دارد. کشت گیاهان کم‌آب‌بر با توجه به سکونت حدود ۵۰ درصد جمعیت گناباد در روستاها و امرار معاش آنها از طریق کشاورزی و بهره‌وری در منابع آب و صرفه اقتصادی بالا، به عنوان یکی از اهداف جهادکشاورزی شهرستان گناباد در دستور کار قرار گرفته است.
مدیر جهاد کشاورزی گناباد ادامه می‌دهد: قیمت رازیانه و گل‌محمدی خراسان در جهان به دلیل اسانس زیاد آن گران‌تر است که در همین زمینه با اقدامات ترویجی که انجام شده چندین باغ گل‌محمدی در این شهرستان ایجاد شده است. زیره سبز، گل‌محمدی، خاکشیر، آویشن، نعناع فلفلی، رزماری، استوقودوس، بابونه، ختمی، پنیرک، شیرین‌بیان، چای ترش، خارشتر، کاسنی، همیشه بهار، سرخارگل، آلوئه ورا، گل گاوزبان و کتیرا از مجموعه گیاهان دارویی است که می‌توان در گناباد برای پرورش آنها کار کرد. گل‌گاوزبان و زعفران گناباد نیز کیفیت مطلوبی دارد و مورد استقبال فراوان مصرف‌کنندگان قرار گرفته است.
حسین‌زاده تاکید می‌کند: مهم‌ترین مشکل در گناباد، نبود سرمایه‌گذاری و ایجاد نشدن صنایع بسته‌بندی و فراوری گیاهان دارویی، توسعه صادرات و استفاده از روش‌های نوین کاشت است. یکی از محورهای اصلی اقتصاد مقاومتی ارتقای کیفیت تولیدات داخلی در بخش کشاورزی است که این کار مهم با توجه به دانش روز و استفاده از نتایج تحقیقات علمی محقق می‌شود.
شناسایی و جمع‌آوری یک هزار گونه گیاه دارویی
برای نخستین بار، ۵۰۰ گونه گیاهان دارویی در گناباد برای انجام فعالیت‌های تحقیقاتی، اقتصادی و دارویی در گناباد شناسایی و جمع‌آوری شد.
شهلا خسروان، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی گناباد می‌گوید: مرکز رشد گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی گناباد طرح جمع‌آوری و شناسایی گیاهان دارویی را با همکاری گروه آموزشی گیاهان دارویی مجتمع آموزش عالی، اداره منبع طبیعی، محیط‌زیست و مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی و دانشگاه آزاد اسلامی گناباد در قالب تفاهم نامه همکاری با دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد با اعتباری بالغ بر بالغ بر ۵۰۰ میلیون ریال در سال ۱۳۹۶ اجرا کرد.
وی می‌افزاید: در این طرح از ۱۱۱ نقطه گناباد که از نظر اقلیم، ارتفاع، شرایط خاک و ویژگی‌های رویشی گیاه مشابهت داشتند در ۲ نوبت بهار و فصل رویش اولیه و در ابتدای مهرماه و پاییز زمان بذرگیری گیاهان دارویی بیش از ۵۰۰ گونه گیاهی شناسایی و جمع‌آوری شد.
تنوع خوب پوشش گیاهان دارویی در گناباد
علیرضا محرابی، مدیر اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گناباد می‌گوید: از سطح ۵۷۰ هزار هکتار مساحت گناباد، ۷۰ درصد آن عرصه‌های منابع طبیعی است یعنی حدود ۳۸۰ هزار هکتار، که بیش از ۲۰۰ نوع گونه گیاه دارویی در آن پراکنش دارد.
وی می‌افزاید: حدود ۲۵۰ گونه گیاهی در سطح یک و نیم میلیون هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی استان خراسان رضوی شناسایی شده است که ۵۰ گونه آن در حال حاضر بهره‌برداری می‌شود، داروهای گیاهی می‌توانند نجاتگر بخشی از اقتصاد کشور و استان خراسان باشند.
محرابی بیان می‌کند: با توجه به وجود دانش بومی در حوزه گیاهان دارویی در گناباد از بعد کاشت، داشت و برداشت، امروزه اقبال جامعه به سمت کشت و بهره‌برداری گیاهان دارویی افزایش یافته است و گیاهان دارویی نظیر سماق، ریواس، آویشن، گل زفا، اسطوخودوس، زیره کوهی، بنه، بادامشک در گناباد به وفور یافت می‌شود. به منظور سیاست‌های کلان سازمان، جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، توجه ویژه‌ای به اشتغال زایی گیاهان دارویی شده است.
روستای خانیک گناباد، خاستگاه سماق در ایران
مدیر اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گناباد اظهار می‌کند: به لحاظ جایگاه خاستگاه گیاهان دارویی در خراسان رضوی، گیاه سماق در این شهرستان با سطح زیر کشت هزار و ۱۰۰ هکتار، مقام اول را در این استان دارد و طبق بررسی‌های کارشناسان، سماق گناباد به عنوان با کیفیت‌ترین سماق در ایران و حتی جهان شناخته می‌شود.
محرابی می‌افزاید: درختچه‌های جنگلی سماق در روستای خانیک گناباد که خاستگاه اصلی این گیاه دارویی در کشور است، در سال‌های اخیر تکثیر شده است و از سمت کشاورزان در طرح‌های مرتع داری تلفیقی و جنگل کاری اقتصادی و مشارکتی توجه ویژه‌ای به آن می‌شود. گیاه ریواس هم به لحاظ پراکنش و تراکم در رویشگاه‌های شهرستان گناباد، با سطح زیر کشت ۱۰ هزار هکتار، در جایگاه اول استان قرار دارد.
وی تصریح می‌کند: در صورت نگاه علمی دقیق و درست، می‌توان با مشارکت مردم، بهره‌برداری اصولی از آن انجام داد که این می‌تواند موجب توسعه پایدار و ایجاد و تثبیت اشتغال و جلوگیری از مهاجرت بهره برداران این مناطق شود.