به گزارش همشهری آنلاین مهارکنندههای کولیناستراز گروهی ترکیبات شیمیایی هستند که استفادههای گوناگون از سلاحهای شیمیایی گرفته تا آفتکشهای طراحیشده برای کشتن حشرات و داروهای انسانی برای تسکین علائم آلزایمر و سایر انواع زوال عقل دارند.
کولیناستراز آنزیمی است که باعث تجزیه استیلکولین یک پیامدهنده شیمیایی مهم در بدن میشود و نمیگذارد این پیامدهنده بیش از حد در محل اتصالهای عصبی-عضلانی باقی بماند. این آنزیم نقش مهمی در کارکرد دستگاه عصبی در انسانها، سایر مهرهداران و نیز حشرات دارد.
مواد شیمیایی که باعث مهار یا ازکار افتادن کولیناستراز میشوند میتواند به بیشفعالی در بسیاری از کارکردهای بدنی بینجامند و باعث اثرات حاد در دستگاههای گوناگون بدنش شوند که میتوانند مرگبار باشند.
برخی از آفتکشها مانند «ارگانوفسفاتها» و «کارباماتها» با مهاهر کردن کولیناستراز عمل میکنند. این مواد شیمیایی در برخی شرایط میتوانند برای انسانها مسمومکننده باشند. مسمومیت با این آفتکشها به علت استنشاق، خوردن یا تماس با چشم یا پوست همگام تولید، مخلوط کردن یا به کار بردن آنها ممکن است رخ دهد.
از طرف دیگر مهارکنندههای کولیناستراز به عنوان سلاح شیمیایی هم به کار گرفته میشوند. نمونه معروف این نوع سلاح شیمیایی VX یا گاز اعصاب است که آن هم نوعی ارگانوفسفات است که از جمله حمله صدامحسین به حلبچه در عراق به کار رفت.
همچنین گزارش شده است که اتحاد شوروی و روسیه در فاصله سالهای ۱۹۷۱ تا ۱۹۹۳ در حالت تولید نوع جدیدی از سلاحهای شیمیایی به نام «نویچوک» بودهاند که باز هم نوعی ارگانوفسفات مهارکننده آنزیم کولیناستراز است و ادعا میشود پنج تا هشت برابر بیشتر از VX مرگبار است.
استفاده از نویچوک برای مسموم کردن ناراضیان روس گزارش شده است، از جمله در ۱۲ مارس ۲۰۱۸ دولت بریتانیا اعلام کرد که یک عامل نویچوک برای حمله به قصد کشتن یک افسر سابق اطلاعات نظامی روسیه (جیآریو) به نام سرگئی اسکریپال و دخترش، یولیا در شهر سالیسبوری این کشور به کار رفته است.
مسمومیت با نوویچوک مانع از تجزیه استیلکولین (به عنوان یک پیامدهنده عصبی) در محلهای اتصال عصبی-عضلانی میشود که به انقباض غیرارادی عضلات اسکلتی و تشنج در فرد قربانی میانجامد. سپیس ممکن است ایست تنفسی یا قلبی رخ دهند ( چرا که عضله دیافراگم در زیر ریهها دیگر نمیتواند به درستی عمل کند) و در نهایت مرگ به علت نارسایی قلبی یا خفگی با ترشحات فراوانی در ریههای قربانی جمع میشوند، رخ میدهد.
عوامل نوویچوک هعمچنین ممکن است باعث آسیب درازمدت عصبی شوند که به معلولیت دائمی قربانی منتهی میشود.