به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایبنا، تنها نسخه خطی برجای مانده از ترجمه کتاب «الفهرست» جالینوس، نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ۵۲۲۳ است که احسان مقدس؛ پژوهشگر نسخه‌های خطی و طب سنتی، این اثر را تصحیح و مقابله کرده و به‌زودی راهی بازار نشر می‌کند.
وی در معرفی جالینوس و آثارش به خبرنگار ایبنا گفت: جالینوس، یکی از پزشکان نامدار یونانی است که در سال ۱۲۹ میلادی در شهر پرگامون در یونان باستان به دنیا آمد و در سال ۱۹۹ میلادی در شهر رم گذشت. وی در امپراتوری رم به کار طبابت و تألیف کتاب‌های طبی اشتغال داشته و تعدادی از امپراتوران رم را درمان کرده است. وی بی‌گمان بزرگ‌ترین پزشک یونانی و یکی از پزشکان بزرگ طب قدیم به‌شمار می‌رود، کتاب‌های فراوان وی تأثیر زیادی در پیشرفت علم کالبدگشایی، فیزیولوژی، بیماری‌های دستگاه عصبی و بیماری‌شناسی داشت. وی همچنین تألیفاتی در زمینه فلسفه و منطق از خود به یادگار گذاشت. جالینوس با آثار و تألیفات خود یکی از پایه‌گذاران طب نوین به‌شمار می‌رود.
مدیر انتشارات نیلوبرگ ادامه داد: این پزشک یونانی، اهمیت زیادی به تشریح می‌داد و چون قانون رم اجازه کالبدشکافی اموات را نمی‌داد، به ناچار جالینوس اقدام به کالبدشکافی حیوانات و ازجمله میمون‌ها و خوک‌ها می‌نمود و دیدگاه‌های تشریحی جالینوس بعدها توسط پزشکان تمدن اسلامی مانند یوحنا بن ماسویه و محمد بن زکریای رازی و ابن سینا مورد بررسی قرار گرفته و تکمیل شد.
مقدس افزود: او پزشکی بالینی بود و عقیده داشت که باید به تجارب بالینی اهمیت زیادی داده شود. محمد بن زکریای رازی، جالینوس را بسیار بزرگ می‌داشت و او را «ثانی الفاضلین» یعنی دومین شخص فاضل لقب داده بود، چون از نظر رازی، بقراط اولین پزشک فاضل بوده و لذا جالینوس دومین پزشک فاضل است و لذا می‌بینیم که رازی در بیشتر آثار خود جالینوس را به نام «الفاضل جالینوس» ذکر می‌کند، اما تمامی این‌ها باعث نشد که رازی ایرادات و اشکالات جالینوس را نادیده بگیرد، لذا کتابی با عنوان «شکوک بر جالینوس» نوشت و ایرادات طبی فراوانی بر نظریات جالینوس وارد کرد.
این پژوهشگر حوزه طب سنتی، تصریح کرد: آثار و تألیفات جالینوس، توسط حنین بن اسحاق و هم‌قطارانش به زبان عربی ترجمه شد و ترجمه این آثار باعث شد که در قرون وسطی که نسخه‌های یونانی این آثار سوزانده و از بین برده شده بود، در دوره رنسانس مجددا این آثار از زبان عربی به زبان‌های اروپایی ترجمه شود و در حقیقت مسلمانان باعث شدند تا بسیاری از آثار جالینوس زنده برجای بماند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر ترجمه آثار بقراط و جالینوس و دیسقوریدوس و روفس و غیره باعث شد تا جهش بزرگی در بین پزشکان مسلمان ایجاد شود و آن‌ها نیز به نگارش و تألیف کتاب‌های طبی تشویق شوند و به همین خاطر می‌بینیم که حجم زیادی از کتاب‌های مهم طبی در تمدن اسلامی به رشته تحریر درآمد.
مقدس با اشاره به اینکه جالینوس علاوه بر طب، در فلسفه و علوم ریاضی نیز براعت داشت، گفت: وی علاقه زیادی به بقراط داشته و از همین رو شرح‌های متعددی بر آثار و تألیفات بقراط نوشت و در این شرح‌ها بسیاری از مطالب غامض و پیچیده کتاب‌های بقراط را توضیح داده و روشن کرد. این پزشک نامدار یونانی در سن ۸۸ سالگی به مقصد بیت‌المقدس از رم بیرون رفت و چون به جزیره سیسیل رسید، در همان‌جا درگذشت و با مرگ وی جهان یکی از بزرگ‌ترین نوابغ پزشکی خود را از دست داد.
مدیر انتشارات نیلوبرگ، افزود: جالینوس رساله «فینکس» یا فهرست آثار خویش را به درخواست دوستی به نام «ییسن» تألیف کرده و در این رساله علاوه بر ذکر نام کتاب، علت نگارش و تاریخ نگارش و ترتیب آن را نیز ذکر می‌کند. متن یونانی این رساله فقط در یک نسخه خطی منحصر به‌فرد در کتابخانه آمبروزیانای میلان نگهداری می‌شود.
وی اظهار کرد: حنین بن اسحاق گزارش می‌دهد که ایوب رهاوی پیش از او کتاب را به سریانی ترجمه کرد، آن‌گاه او شخصا آن را برای داود متطبب به سریانی و برای ابوجعفر محمد بن موسی به عربی ترجمه کرده است. تنها نسخه خطی برجای مانده از ترجمه کتاب «الفهرست» جالینوس، نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ۵۲۲۳ است که ناقص الاول و الآخر بوده، ولی بخش‌های بزرگی از این کتاب را نقل کرده است. این نسخه منحصر به‌فرد برای نخستین‌بار تقدیم علاقه‌مندان می‌شود.
مقدس ادامه داد: همچنین در کتاب حاضر سه رساله دیگر با عنوان‌های «کتاب جالینوس فی مراتب قراءة کتبه»، «مقالة لحنین بن اسحق فی ذکر الکتب التی لم یذکرها جالینوس فی فهرست کتبه» و «مقالة قسطا بن لوقا فی مراتب قراءة الکتب الطبیة» نیز آمده است.
نخستین چاپ این کتاب در ۱۴۸ صفحه با شمارگان ۲۲۰ نسخه در قطع وزیری به بهای ۵۰ هزار تومان از سوی انتشارات سفیر اردهال با همکاری انتشارات نیلوبرگ به‌زودی به بازار نشر عرضه می‌شود.