همشهری آنلاین - فهمیه طباطبایی: همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت، وزیر آموزش و پرورش دوشنبه دهم شهریور، در نشستی خبری گفت که مدارس در شرایط سفید همچون گذشته باز هستند، در موقعیت زرد به‌صورت زوج و فرد برگزار می‌شوند و در شهرهای قرمز به‌صورت غیرحضوری و از راه دور خواهند بود. اما ۲ روز بعد روی صفحه تلویزیون ظاهر شد و درجهت مخالف صحبت‌های قبلی‌اش گفت که مدارس در تمام شهرها و حتی موقعیت قرمز باز هستند و دانش‌آموزان باید به مدرسه بروند. این تغییر موضع ناگهانی و اظهارنظرهای بعدی حاجی‌میرزایی و معاونانش در دقیقه ۹۰ بازگشایی مدارس را پیچیده کرده و پرسش‌های زیادی به‌وجود آورده است. در این میان آنچه روشن است اینکه همه دانش‌آموزان کشور از امروز به مدارس فراخوانده شده‌اند اما برنامه هر مدرسه‌ای با مدرسه دیگر متفاوت است؛ سال تحصیلی متفاوتی آغاز شده است؛ هم برای دانش‌آموزان، هم معلمان و هم خانواده‌های آنها. این شهریور شبیه هیچ‌یک از شهریورهایی که مدارس از سرگذرانده‌اند نیست؛ سرگردانی با وجود کرونا گریبانگیر همه است و در مدارس با وجود گستردگی حوزه اثرگذاری و افراد تحت پوشش، بیشتر.
مدارس پرتراکم دولتی
همزمان با متفاوت‌ترین بازگشایی سال تحصیلی در زمانه کرونا، اعتراض‌ها و نقدهای والدین دانش‌آموزان بسیار زیاد است، آنها نگران هستند که چطور باید فرزندانشان را به مدرسه بسپارند درحالی‌که آمار کرونا در تعداد زیادی از شهرها همچنان بالاست. محبوبه شفقتی، ۲فرزند دانش‌آموز دارد و خودش هم معلم است، او به تأکید می‌گوید برای نخستین روز سال تحصیلی جدید، نه خودش به مدرسه می‌رود و نه اجازه می‌دهد فرزندانش بروند: «قرار بر این بود که در تهران که وضعیت قرمز است، کلاس‌ها غیرحضوری باشد اما چه شد که یکباره این تصمیم تغییر کرد؟ آیا معجزه‌ای رخ داده؟ واکسن کرونا تولید شده؟ چطور می‌توانیم فرزندانمان را به مدارسی بفرستیم که ۴۰۰ تا ۷۰۰ دانش‌آموز دارد؟ مگر نگفتند بخش کودکان کرونا در بیمارستان‌ها راه افتاده و کودکان از کرونا مصون نیستند؟» مهم‌ترین انتقاد او به این بازگشایی‌ها در شرایط کنونی، تراکم بالای جمعیت دانش‌آموزان در مدرسه‌های دولتی است.
به‌گفته او کلاس‌های درس در مدارس دولتی بالای ۳۵دانش‌آموز دارد و مساحت کلاس‌ها بیشتر از ۲۰متر نیست و این فضای فشرده هم برای دانش‌آموز خطرناک است و هم برای معلم. از روز پنجشنبه، هشتگ نه به باز شدن مدارس در فضای مجازی رونق گرفت و تعداد زیادی از والدین با خطاب قرار دادن وزیر آموزش و پرورش گفتند از حضور فرزندشان در مدرسه جلوگیری می‌کنند.
روزهای پردردسر مدیران
مدیران مدارس از دیگر منتقدان اطلاع‌رسانی شیوه بازگشایی مدارس هستند، آنها می‌گویند که اعلام یکباره حضور اجباری دانش‌آموزان در مدارس، آنها را تحت فشار شدید والدین از یک‌سو و اداره آموزش و پرورش از سوی دیگر قرار داده است. مجتبی علیان، مدیر مدرسه متوسطه دوره دوم در منطقه۷ تهران در این‌باره به همشهری گفت: «به ما اعلام کرده بودند که اگر شرایط قرمز بود، آموزش غیرحضوری باشد و فقط دانش‌آموزانی که به لوازم هوشمند ارتباطی دسترسی ندارند، در روزهای خاصی به مدرسه بیایند. بعد یکباره از طریق تلویزیون و نه بخشنامه اداری اعلام کردند که همه مدارس باید باز باشد و درپی این خبر، والدین تماس پشت تماس که تکلیف ما چیست و باید چه کنیم؟»
او ادامه داد: «وزیر آموزش و پرورش گفته سرانه جداگانه‌ای برای ضدعفونی کردن مدارس و رعایت پروتکل‌ها به مدیران داده‌اند ولی من با هر مدیری صحبت کردم، گفتند اعتباری برای این‌کارها در اختیار مدارس نگذاشته‌اند. ما مدارس را باز می‌کنیم اما امنیت سلامت دانش‌آموزان را نمی‌پذیریم.»
برخی از والدین می‌گویند که مدیران مدارس از آنها خواسته‌اند که روز شنبه فرزندشان را با رضایتنامه به مدرسه بفرستند. رضایتنامه‌ای که در آن ذکر شده باشد که سلامت دانش‌آموز حتی در ساعت حضور در مدرسه به‌عهده والدین است. سعیده قاضیان، مدیر مدرسه ابتدایی فاطمه‌الزهرا در منطقه۱۴ در گفت‌وگو با همشهری این خبر را تأیید کرد و گفت: «رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای کودکان و نوجوانان سخت است و قطعا ما با مشکلاتی در کلاس‌ها، حیاط مدرسه، سرویس بهداشتی و آبخوری مواجه می‌شویم. ما نمی‌توانیم هر روز مراوده ۳۰۰دانش‌آموز را کنترل کنیم و والدین باید در جریان این محدودیت‌های ما قرار بگیرند.»
خانواده‌ها با مدرسه تماس بگیرند
انتقادها به حضور اجباری دانش‌آموزان در مدارس در روزهای اخیر آنقدر بالا گرفت که علی باقرزاده، رئیس مرکز هماهنگی حوزه وزارتی آموزش و پرورش، پنجشنبه‌شب در خبر۲۱ تلویزیون ظاهر شد و گفت: روز شنبه، دانش‌آموزان قبل از حضور در مدرسه از طریق کانال‌های ارتباطی که مدارس با دانش‌آموزان و خانواده‌ها دارند و از طریق تماس تلفنی با مدیر مدرسه و کارکنان از وضعیت حضور در مدرسه مطلع شوند.
او این توضیح را هم داده که مدل‌های بازگشایی مدارس متفاوت است و یکی از روش‌ها تقسیم دانش‌آموزان و حضور آنها در روزهای زوج و فرد است. اختیار تصمیم‌گیری در مورد موضوعات را به شورای مدرسه داده‌ایم که به‌اقتضای مساحت مدرسه، تعداد دانش‌آموزان، وضعیتی که در تهویه می‌توانند داشته باشند، تصمیم بگیریند. یکی از آنها روش زوج و فرد است.»
با وجود این اظهارنظرهای مسئولان وزارت آموزش و پرورش، برخی از اداره‌های کل آموزش و پرورش استان‌ها مانند مرکزی و بوشهر اعلام کرده‌اند شنبه حضور دانش‌آموزان در مدارس الزامی نیست و آموزش‌ها تا پایان شهریور غیرحضوری است. اما مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران به ایسنا گفته است: اصل بر حضور دانش‌آموزان در مدارس است اما این حضور انعطاف‌پذیر است و دانش‌آموزان طبق برنامه مدارس می‌توانند در مدارس حضور یابند.
شورای مدرسه مجموعه‌ای است که درباره مسائل داخلی مدرسه تصمیم می‌گیرد؛ این شورا متشکل از مدیر مدرسه، نماینده معلمان و نماینده اولیاست و در آنجا درباره نحوه حضور دانش‌آموزان تصمیم می‌گیرند. این شوراها اگر تشخیص دادند که تراکم دانش‌آموزان زیاد است آنها را تقسیم‌بندی می‌کنند و در قالب گروه‌های مختلف برنامه‌ای را برای حضورشان در مدارس تدوین می‌کنند.
آموزش و پرورش، مدیران مناطق، مدیران مدارس، معلمان، دانش‌آموزان و والدین آنها روزهای حساس و پرابهامی را می‌گذرانند. آنها با مسائلی درگیرند که در سال‌های گذشته دغدغه هیچ کدامشان نبود، دغدغه‌ای که حالا آنها را رودرروی هم قرار داده است؛ با نگرانی‌های فزاینده، مسئولیت‌های متفاوت و البته یک دغدغه مشترک: تلاش برای بقا و امنیت بیشتر در بحبوحه همه‌گیری یک ویروس خطرناک.
پیک جدید کرونا در راه است؟
زهرا جعفرزاده- خبرنگار: نگرانی‌ها درباره شروع پیک جدید کووید ۱۹ با بازگشایی مدارس و برپایی حضوری کلاس‌ها بالا گرفته است. یکی از مسئولان سازمان نظام پزشکی دیروز در آستانه آغاز سال تحصیلی در نامه‌ای سرگشاده توقف فوری بازگشایی مدارس را خواستار شد.
به گزارش همشهری، رئیس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی از احتمال آغاز پیک جدید شیوع کرونا می‌گوید و عضو ستاد مقابله با کرونای تهران تاکید می‌کند که با وضعیت جدید، به تعداد کودکان مبتلا به کرونا اضافه می‌شود و باید منتظر افزایش آمار ابتلا و مرگ و میر میان آنها بود.
پیش ازاین قرار بود مدارس با توجه به وضعیت قرمز، سفید و زرد بودن شهرها، بازگشایی شوند اما با تصمیم جدید وزیر آموزش و پرورش، تمامی مدارس با رعایت پروتکل‌ها موظف به برپایی کلاس‌های حضوری شدند. اتفاقی که با واکنش سازمان نظام پزشکی همراه شد، به‌طوری‌که رئیس مجمع عمومی سازمان نظام‌پزشکی در نامه‌ای، از ستاد ملی مقابله با کرونا برای جلوگیری از بازگشایی مدارس در تمام مناطق، درخواست فوری کرد.
عباس آقازاده از رئیس ستاد خواست تا از جان میلیون ها دانش‌آموز دفاع کند و دخالت در کارشناسی تخصصی نحوه مقابله و مبارزه با بیماری را عاملی برای تبدیل شدن به فاجعه انسانی می‌داند.
این مسئول در سازمان نظام پزشکی در توضیح بیشتر به «همشهری» می‌گوید که این سازمان پیش از این در خرداد، تیر و مرداد، در چندین اطلاعیه به طور مکرر نسبت به خطرات بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها هشدار داده و بر ضرورت رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی تاکید کرده بود اما توجهی نشد.
این در حالی است که مدارس در بسیاری از نقاط کشور، بودجه و حتی فضای لازم برای رعایت پروتکل‌ها و ضدعفونی کردن محیط را ندارند. مدارس به دلیل محدودیت مالی، حتی امکان توزیع ماسک میان معلمان و دانش‌آموزان را ندارند. آقازاده، معتقد است آموزش و پرورش در این شرایط باید تصور کند که ما در شرایط بحرانی به سر می‌بریم و امکان برگزاری کلاس درس حضوری نداریم. وزیر آموزش و پرورش قبلا به وضعیت کشورهای اروپایی اشاره کرده و گفته بود که مدارس در این کشورها از یک هفته پیش با همین پروتکل‌ها، شروع به کار کرده‌اند.
رئیس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی این مقایسه را نادرست می‌داند: «بازگشایی مدارس می‌تواند منجر به شیوع پیک جدیدی از کرونا در کشور شود، در مهر و آبان ما در کنار کرونا با شیوع ویروس آنفلوآنزا مواجه می‌شویم و آن زمان وضعیت وخیم‌تر می‌شود.» حمید سوری هم که اپیدمیولوژیست و عضو ستاد مقابله با کرونای تهران است به «همشهری» می‌گوید، بازگشایی مدارس در شرایط کنونی باعث تقویت چرخه انتقال ویروس در جامعه می‌شود: «وضعیت نگران‌کننده است و بازگشایی مدارس و حضور دانش‌آموزان در کنار هم با توجه به پایین بودن سن و نداشتن درک درست از مفهوم رعایت پروتکل‌ها، موارد ابتلا در این گروه سنی را بالا می‌برد.» به گفته او، شیوع کرونا در ایران از ابتدا بالا بوده و هنوز هم بالاست.
چالش‌های بازگشایی مدارس در دوران کرونا
علی ملائکه- پزشک و روزنامه نگار: شیوع کروناویروس جدید در بسیاری از نقاط جهان به تعطیلی مدارس برای جلوگیری از انتشار ویروس انجامید. درحالی‌که زمان بازگشایی مدارس که همزمان با فصول سرد سال و افزایش شیوع بیماری‌های تنفسی است، فرا می‌رسد، بحث درباره خطراتی که کودکان را در بازگشت به کلاس‌های درس تهدید می‌کند و تأثیر این اقدام بر انتشار کروناویروس در جامعه بالا گرفته است.
در طول ۷ ماهی که از شیوع کروناویروس می‌گذرد، بررسی‌ها نشان داده‌اند که میزان موارد شدید بیماری کووید-۱۹ ناشی از این ویروس و مرگ ناشی از آن در کودکان نسبت به بزرگسالان بسیار کمتر است؛ (برخلاف آنفلوآنزا که شدت و عوارض ناشی از آن در کودکان بیشتر است)؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد خود کودکان با بازگشت به مدارس چندان در معرض خطر بیماری جدی ناشی از کروناویروس نیستند؛ هر چند باید به فکر شیوع همزمان آنفلوآنزا با شیوع کروناویروس در فصول سرد سال بود.
موضوع مهم بعدی این است که جمع شدن کودکان در مدارس چه تأثیری در انتشار کلی ویروس در جامعه دارد و آیا باعث افزایش موارد بیماری کووید-۱۹ ناشی از این ویروس می‌شود یا نه.
چند بررسی اخیر نشان داده‌اند که در بسیاری از موارد عفونت کروناویروس در کودکان مانند بزرگسالان بی‌علامت است و با وجود بی‌علامت بودن حتی میزان بار ویروسی (میزان ویروس در راه‌های تنفسی آنها) می‌تواند بیشتر از بزرگسالان باشد. همچنین ویروس حتی در کودکان بی‌علامت ممکن است هفته‌ها در بدن آنها باقی بماند. بنابراین ممکن است کودکان به‌عنوان «ناقلان خاموش» ویروس در جامعه عمل کنند و باعث انتقال آن در سطح جامعه ازجمله به افراد آسیب‌پذیرتر مانند سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه ای شوند. رفتارهای کودکان که نسبت به بزرگسالان کمتر به ماسک زدن، فاصله گرفتن از یکدیگر و شستن دست‌هایشان تن می‌دهند، می‌تواند انتقال ویروس در میان آنها را تشدید کند.
از طرف دیگر رفتن به مدرسه برای کودکان برای پیشرفت تحصیلی و رشد روانی و اجتماعی اهمیت زیادی دارد و نمی‌توان آنها را از این مزیت محروم کرد.
بنابراین بازگشت کودکان به مدارس باید با رعایت کامل اقدامات بهداشتی معمول برای پیشگیری از انتقال کروناویروس یعنی رعایت شستن مکرر دست‌ها، ماسک زدن و فاصله‌گیری جسمی باشد و همچنین کودکان باید از لحاظ بروز احتمالی علائم بیماری کووید-۱۹ تحت مراقبت باشند؛ به‌خصوص که داریم به پاییز و زمستان نزدیک می‌شویم که شیوع ویروس‌های تنفسی در آن اوج می‌گیرد.
درصورت مثبت شدن آزمایش ویروس کرونا در کودکی در میان دانش‌آموزان روش «ردیابی تماس»، یافتن افراد در تماس با فرد دچار عفونت و آزمایش آنها همانند بزرگسالان توصیه می‌شود.
بالاخره اینکه گرچه هنوز واکسن تأییدشده‌ای برای کروناویروس جدید در دست نیست، واکسیناسیون کودکان در برابر آنفلوآنزا در اواخر شهریور می‌تواند دست‌کم از دچار شدن آنها به این بیماری جلوگیری کند.