به گزارش همشهری آنلاین به نقل از سبزینه، فاضلاب‌ها به صورت خام به دریا می‌ریزند و در استان‌های شمالی هیچگونه روش امحای زباله ای وجود ندارد. افزایش آلودگی ها باعث به وجود آمدن ۲۷ نقطه میکروبی در دریای خزر شده و گونه‌های زیادی از ماهی های دریای خزر از جمله ماهیان خاویاری را در معرض خطر انقراض قرار داده است.
کارشناسان معتقدند عامل سوم آلودگی دریای خرز، فاضلاب‌های صنعتی است و بین پنج کشور حاشیه دریای خزر باید میثاقنامه‌ای برای جلوگیری از ورود آلودگی به دریا امضاء شود. این کشورها با اجرای طرح‌های انتقال آب، شیرین سازی و کشاورزی، باعث آلودگی دریا می‌شوند. به همین دلیل بودجه‌ها به جای سدسازی باید صرف اجرای قوانین مربوط به حفظ محیط زیست شود. این در حالی است که این قوانین تاکنون هیچگونه بازدارندگی ایجاد نکرده‌اند.
- بودجه‌ها صرف سدسازی می‌شود تا بهبود کیفیت آب
مهم ترین عامل افزایش بار آلاینده‌ها در دریای خزر، ورود پساب‌های کشاورزی است. این جمله را فعال و کارشناس محیط‌زیست بیان کرده است. محمد درویش درباره مهم ترین عامل آلودگی دریای خزر گفت: پساب‌های کشاورزی حجم بسیار زیادی دارند و متأسفانه کیفیت اکوسیستم خرز را به مخاطره می‌اندازند.
وی در ادامه با بیان این که این آلودگی فقط مربوط به ایران نیست، افزود: کشورهایی مثل ترکمنستان، آذربایجان، قزاقستان و روسیه هم بار آلایندگی بسیار زیادی را به دلیل زمین‌های کشاورزی مورد استفاده خود وارد خزر می‌کنند. بعد از پساب‌های کشاورزی، فاضلاب‌های شهری در حال آلوده کردن شدید طبیعت هستند. عامل سوم آلودگی دریای خزر، صنعت است. فاضلاب‌های صنعتی در حال از بین بردن کیفیت خزر هستند و به تمام این مسائل باید ورودی آب به خزر را هم اضافه کنیم.
این فعال محیط زیست در ادامه اظهار کرد: کیفیت ورودی‌های خزر به دلیل سدسازی‌های متعدد و طرح‌های انتقال آب در پنج کشور عضو در حال کاهش است. روند گرمایش جهانی هم به این معضل دامن زده است و با افزایش تبخیر آب، کاهش ورودی آب خزر و افزایش بار آلایندگی‌ها سبب می‌شود میزان آلایندگی دریای خزر چند برابر استانداردهای جهانی شود و شاهد از بین رفتن گونه‌های آبزی ارزشمند شویم. ماهیان خاویاری و فک خزری هم در نتیجه این شرایط در خطر انقراض قرار گرفته‌اند.
درویش درباره اقدامی که باید برای جلوگیری از آلودگی خزر انجام شود، گفت: در جلسات پنج کشور حوضه آبریز تمهیدات لازم برای جلوگیری از آلودگی دریای خزر باید در نظر گرفته شود، زیرا هیچگاه به تنهایی نمی‌توان مشکلات خزر را حل کرد. حتماً باید میثاقنامه‌ای بین این کشورها امضاء شود و همه آن را رعایت کنند. این استدلال که سایر کشورها طرح انتقال آب دارند، پس ما هم باید این کار را انجام دهیم و آلودگی آن اهمیتی ندارد، چاره کار نیست، بلکه باید بگوییم کشور ما خزر را آلوده نمی‌کند و در مقابل سایر کشورها نیز نباید خزر را آلوده کنند.
وی در ادامه درباره نقش قانون‌گذاری برای جلوگیری از ورود آلودگی به خزر نیز بیان کرد: قانون این کار وجود دارد و در برنامه پنج ساله سوم توسعه نیز قید شده است که تمامی سکونتگاه‌های بالای ۲۰۰ هزار نفر که در کنار سواحل و تالاب‌ها هستند، باید تصفیه خانه داشته باشند و فاضلاب نباید مستقیماً وارد پهنه‌های آبی شود.
درویش با بیان این که متأسفانه نمایندگانی که این قانون را تصویب کردند، در پی اجرای آن نیستند، اضافه کرد: با استدلال کمبود بودجه، در جایی دیگر صدها برابر صرف سدسازی می‌کنند؛ به عنوان مثال در استان‌های شمالی می‌گویند که آب آلوده شده، زباله بیداد می‌کند، کیفیت آب شرب به خطر افتاده و کشاورزی با مشکل روبه رو شده و به همین دلایل بیان می‌کنند که باید سدسازی کنیم. در حالی که باید به فکر بهبود کیفیت آب باشند و اجرای قوانینی را که تصویب کرده‌اند، گردن بگیرند.
- پساب‌های ورودی به خزر حاوی فلزات سنگین و ترکیبات آلی هستند
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیز گفت: دریای خزر توسط پنج کشور احاطه شده است و یک دریاچه بسته محسوب می‌شود. کشورهایی که در این محدوده قرار دارند به فراخور فعالیت‌هایی که در کشورشان انجام می‌دهند، آلودگی‌هایی را وارد دریاچه می‌کنند؛ به عنوان مثال فعالیت‌های نفتی در آذربایجان غربی و تأسیسات آب‌شیرین کن در ترکمنستان که پساب شور را وارد خزر می‌کند، ازجمله این آلاینده‌ها هستند.
احمدرضا لاهیجان زاده بیان کرد: منابع آلوده‌کننده در کشور ما دو نوع است؛ آلودگی اول مربوط به پسماندهایی است که در حاشیه دریا توسط شهرها و مناطق روستایی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به خزر وارد می‌شود. آلودگی دوم پساب‌های شهری و روستایی که به صورت مستقیم به دریای خزر می‌ریزد.
وی درباره تأثیر آلودگی در اکوسیستم دریای خزر گفت: پساب‌های ورودی به خزر دارای فلزات سنگین و ترکیبات آلی هستند. این فلزات سنگین می تواند در بدن آبزیان جمع و سپس توسط مردم استفاده شود. در انتهای این چرخه بار آلودگی تجمیع و به انسان منتقل می‌شود.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه گفت: مشکل بعدی میکروپلاستیک و پلاستیک است که عامل مهم آلوده‌شدن دریاها هستند. این آلودگی‌ها هم از طریق پساب‌ها به دریای خزر وارد می‌شوند. این میکروپلاستیک‌ها آنقدر کوچک شده‌اند که بحث نانوپلاستیک‌ها را داریم که می تواند به راحتی وارد بدن انسان و چرخه زندگی افراد شود.
- دریای خزر تبدیل به حوضه آبریز فاضلاب شده است
یک کارشناس محیط زیست نیز درخصوص ورود فاضلاب به دریای خزر گفت: در دریای خزر ۲۷ نقطه میکروبی داریم که ۱۵ نقطه در استان مازندان، پنج نقطه در گیلان و دو نقطه در گلستان است. هر نهر و رودخانه‌ای که به دریای خزر منتهی می‌شود، حاوی مقادیر زیادی فاضلاب است. این فاضلاب ترکیبی از فاضلاب شهری و روستایی، پساب کشاورزی، بیمارستانی، دامداری‌ها و پرورش ماهی‌هاست که صفر تا صد وارد دریای خزر می‌شوند.
محمدعلی یکتانیک ادامه داد: به دلیل عدم مدیریت و این که هیچگونه روش امحای زباله ای در شمال کشور نداریم، دریای خزر تبدیل به حوضه آبریز فاضلاب شده است. این عدم مدیریت باعث می‌شود زباله در کمترین زمان ممکن وارد چرخه غذایی شود و در هیچ کجای جهان با چنین مواردی روبه رو نیستیم.
- در ۲۷ نقطه آلودگی دریای خزر باید پرچم سیاه را بالا ببریم
این کارشناس محیط زیست در ادامه درباره تأثیر آلودگی بر اکوسیستم ماهی‌ها نیز اظهار داشت: پنج گونه ماهی استروژن یا ماهی خاویاری داریم که در دنیای زیست شناسی به عنوان فسیل زنده شناخته می‌شوند و در زمره گونه‌های به شدت در معرض خطر (وضعیتی مانند یوزپلنگ ایرانی) قرار دارند. جمعیت فک خزری هم در چند دهه اخیر ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده که یکی از مهم ترین عوامل کاهش جمعیت آن، آلودگی‌های دریایی است. در ۲۷ نقطه آلودگی دریای خزر باید پرچم سیاه را بالا ببریم تا هیچکس به دلیل شدت آلودگی حتی به آب خزر دست هم نزند.
وی درباره راهکار حفاظت از دریای خزر نیز توضیح داد: هر کشوری قوانین و شیوه حفاظت خود را دارد. در وضعیتی که خودمان در الفبای داستان گیر کرده ایم، نمی توانیم به سایر کشورها بگوییم اقداماتی در جهت جلوگیری از ورود آلودگی به دریای خزر انجام دهند. در تمام مواقع مردم را مقصر م یدانیم و در آلودگی دریای خزر هم مردم مقصر اصلی شناخته می‌شوند. در صورتی که اصلاً به این صورت نیست. وقتی قوانین وجود دارد، باید آن‌ها را اجرا کنیم.
- نابودی نسل کیلکاها به سبب آلودگی خزر
این کارشناس محیط زیست در ادامه گفت: زباله‌ها و آلودگی‌های موجود در دریا شامل ریزپلاست‌ها، مواد آلی و مواد صنعتی هستند. شاید این زباله‌ها در ظاهر از بین بروند، اما به شکل مواد معلق در دریا باقی می‌مانند. ورود این آلودگی‌ها تأثیر مستقیمی در اکوسیستم دریای خزر گذاشته است؛ به عنوان مثال جمعیت ماهی کیلکا که کف هرم غذایی دریای خزر است، تقریباً از بین رفته است.
این کارشناس محیط زیست ادامه داد: اکوسیستم دریای خزر دچار گسستگی شده است.
وی درباره نقش فرهنگ سازی برای حفظ خزر گفت: فرهنگ سازی و پیوند دادن مسأله فرهنگ به مردم، فرار از مسئولیت است، زیرا وقتی قانون اعمال نمی‌شود، فرهنگ سازی معنایی ندارد. وقتی قانون اجرا نشود، فرهنگ سازی یک کلیشه بی‌مفهوم است. وقتی متخلفان با لابی و در پشت پرده راحت زندگی می‌کنند، نشان دهنده این است که قوانین موجود، بازدارندگی ایجاد نکرده و باعث نافرمانی شده و متخلفان نه تنها پشیمان نیستند، بلکه طلبکار هم هستند. دولت در اینجا کوتاهی می‌کند و مسئولان نه تنها اقدامی انجام نمی‌دهند، بلکه به محیط زیست ضربه هم می‌زنند.
یکتانیک در ادامه با بیان این که نتیجه این اتفاقات امروز خودش را نشان نمی‌دهد، اضافه کرد: پنج تا ۱۰ سال دیگر نتایج ورود این حجم از آلودگی را مشاهده خواهیم کرد؛ به عنوان مثال تلف شدن ۵۰ هزار فلامینگو در تالاب میانکاله نتیجه ورود همین پساب و آلودگی به رودخانه بود؛ اگرچه در نهایت امر هم اکوسیستم تالاب مقصر این حجم از تلفات اعلام شد.
یکتانیک همچنین درباره آلودگی‌های صنعتی هشدار داد و افزود: آلودگی‌های صنعتی به حدی پیچیده هستند که حتی اجازه زندگی به باکتری‌های دریا را هم نمی‌دهند.
گزارش از زهرا قاسمی