همشهری آنلاین - حمیدرضا بوجاریان: مدت‌هاست رسانه‌ها از شیوع کرونا، مرگ‌ومیر ناشی از آن و راه‌های جلوگیری از ابتلا به بیماری گزارش می‌دهند؛ گزارش‌هایی که حتی کودکان و نوجوانان هم در معرض اطلاعات آن قرار گرفته و با هشدارهایی که از سوی والدینشان برای رعایت بهداشت فردی دریافت کرده‌اند، هر روز بیشتر از روز قبل می‌شنوند؛ روندی که کم‌کم سبب ایجاد ترسی پنهان از حضور در جامعه بین گروه‌های سنی پایین شده است؛ ترسی که در نخستین روز سال تحصیلی خودش را نشان داد. چالشی که از روزهای گذشته آغاز شده بود، بالا گرفت، تعداد زیادی از والدین گفتند فرزندانشان را در شرایط کرونا به مدرسه نمی‌فرستند. این مهم‌ترین تقابل میان پدر و مادرها و نظام آموزش و پرورش ایران است؛ پیامدی فراگیر برآمده از بحران کرونا.
در شبکه‌های اجتماعی هشتگ‌هایی به راه افتاده در اعتراض به بازگشایی مدارس مثل #نه_به_بازگشایی_مدارس و #نه_به_شروع_سال_تحصیلی. کم نیستند پدر و مادرانی که اعتراض‌هایشان نسبت به بازگشایی مدارس را توییت کرده یا در صفحات شخصی‌شان در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته‌اند. البته رئیس‌جمهوری، بالاترین مقام اجرایی دولت گفته: «اگر خانواده‌ای گفت نمی‌خواهم امسال فرزندم به مدرسه برود، نمی‌توانیم مجبورشان کنیم.» و البته ادامه داده که مسئولیت عقب‌ماندن دانش‌آموزانی که مدرسه نمی‌روند با خانواده آنهاست.
۱- درباره کرونا، مدرسه و مخاطرات احتمالی با فرزندانتان گفت‌وگو کنید
به‌نظر می‌رسد ۶ماه پس از آغاز کرونا همانطور که نظام آموزشی همچنان مشکلاتی را برای یک آموزش سراسری سازگار با کرونا تجربه می‌کند، خانواده‌ها هم برای چگونگی مواجهه با این بازگشایی آمادگی لازم را ندارند. فروغ اسرافیلیان، روانشناس سلامت و استاد دانشگاه تربیت‌مدرس معتقد است والدین باید در صحبت با فرزندان خود درباره بیماری کرونا و نقش مهمی که خودشان در حفظ سلامتی خود دارند، پیشقدم شده و با فرزندانشان درباره شرایط کنونی و آداب مدرسه رفتن صحبت کنند: «آنها باید به فرزندانشان بگویند هرگاه نشانه‌های بیماری را که اغلب هم شبیه سرماخوردگی عادی یا آنفلوآنزاست در خود احساس می‌کنند، از این علائم نترسند. باید بلافاصله موضوع را به اولیای مدرسه یا والدین خود بگویند و از ماسک برای حفظ سلامتی خود و دیگران استفاده کنند.»
به گفته او، بزرگسالان باید این واقعیت را که دانش‌آموز ممکن است درمورد بیماری کرونا و شرایط فعلی عصبی و نگران باشد، درک کرده و با او همدلی کنند. به دانش‌آموز یادآوری کنند کارهای مؤثر زیادی می‌تواند انجام دهد که هم خود و هم دیگران را از بیماری در امان نگاه دارد؛ اقداماتی مانند شست‌وشوی مرتب دست‌ها، لمس نکردن صورت، حفظ فاصله اجتماعی و نیز خودداری از به اشتراک گذاشتن مواد غذایی با دوستان و همکلاسی‌های دیگر.» این استاد دانشگاه تربیت‌مدرس، بر اهمیت گفت‌وگو و متقاعد کردن دانش‌آموزانی که به‌دلیل شنیدن اخبار تمایل زیادی به حضور در مدرسه ندارند، تأکید می‌کند و می‌گوید: «باید به زبان دانش‌آموز و با ارائه اطلاعات درست و دقیق به آنها بدون اینکه ترس را در دانش‌آموز تقویت کند به‌گونه‌ای رفتار شود تا دانش‌آموز حاضر باشد در محیط مدرسه حضور پیدا کند و تحصیل خود را از سر بگیرد.»
۲- فراموش نکنید وابستگی به اینترنت برای کودکان خطرناک است
خانواده‌های بسیاری بر این باورند که حضور دانش‌آموز آنها در کلاس درس می‌تواند خطرات زیادی را متوجه فرزندشان کند. اسرافیلیان چنین تفکری را ناشی از اطلاعات کم جامعه از بیماری می‌داند و بر این باور است که باید با بیماری زندگی کرد و گوشه‌نشینی و دوری از اجتماع نمی‌تواند مشکلات را برطرف کند: «باید با بیماری زندگی کنیم و همزیستی مسالمت‌آمیزی با آن داشته باشیم. همه انسان‌ها در برهه‌های مختلف زمانی شرایط استرس‌زای زیادی را تجربه کرده‌اند؛ بنابراین وابسته شدن به اینترنت و فضای مجازی برای آموزش نمی‌تواند پیامدهای خوشایندی داشته باشد.» او به بازگشایی مدارس در کشورهای دیگر دنیا اشاره می‌کند و می‌گوید: «ستاد ملی مقابله با کرونا دستورالعمل‌های بازگشایی مدارس را ابلاغ کرده است. ممکن است والدین اعتقاد داشته باشند مدارس قادر به اجرای همه آن دستورالعمل‌ها نیستند. در چنین شرایطی باید پیوند میان اولیای مدرسه با اولیای دانش‌آموز بیشتر شود و خانواده‌ها بخشی از تجهیزات مورد نیاز برای افزایش سلامت دانش‌آموز خود را در مدرسه تأمین کنند تا فرزند آنها از حضور در مدرسه احساس ترس نکند.»
۳- کاهش استرس‌ها به‌زودی اتفاق می‌افتد
استاد دانشگاه تربیت‌مدرس، با بیان اینکه خانواده‌ها سفرهای زیادی بعد از شیوع بیماری کرونا در کشور انجام داده و نگرانی زیادی از بابت ابتلا به بیماری نداشته‌اند، معتقد است که والدین باید به دانش‌آموز یادآوری کنند که مدرسه خانه دوم اوست و سلامت او در مدرسه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به خطر نمی‌افتد: «دانش‌آموزان با استفاده از آموزه‌ها و توصیه‌هایی که والدین به آنها درباره رفتار با دیگران دارند، یاد می‌گیرند چه رفتارهایی می‌تواند سلامتشان را به خطر بیندازد. در چنین شرایطی، دانش‌آموزان با به اشتراک گذاشتن دانسته‌های خود می‌توانند از شیوع بیماری جلوگیری کرده و استرس هفته‌های اول حضور در کلاس درس را کم و روال عادی درس خواندن را آغاز کنند.»
۴-آموزش پروتکل‌های بهداشتی را ادامه بدهید
در همین حال، با وجود ابلاغ دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا برای بازگشایی مدارس، به‌نظرمی‌رسد بسیاری از مدارس امکانات و منابع مالی مورد نیاز برای بازگشایی و استقبال از دانش‌آموزان را ندارند. به گفته رضا وهاب، پزشک، اجرای دستورالعمل‌های صادر شده ستاد ملی مقابله با کرونا در استان‌های کم‌برخوردار با چالش‌های جدی روبه‌رو است: «منابع مالی محدودی در اختیار وزارت آموزش و پرورش برای تأمین تجهیزات و امکانات برای باز کردن مدارس قرار گرفته است. نگرانی ما در بازگشایی‌ها بیشتر معطوف به استان‌های کم‌برخوردار و محرومی است که در رده استان‌های زرد یا سفید قرار دارند و دانش‌آموزان در این مناطق علاوه بر استفاده از نرم‌افزار شبکه شاد و برنامه‌های آموزشی تلویزیون، باید سر کلاس درس بروند. ممکن است در این مناطق به‌دلیل کمبود منابع مالی یا تجهیزاتی، نتوان همه پروتکل‌هایی را که ستاد ملی خواهان اجرای آن است به‌درستی اجرا کرد.» وهاب به همشهری می‌گوید ارائه آموزش‌های بهداشتی به بچه‌ها قبل از حضور در کلاس درس و تأکید اولیای مدرسه به رعایت همه پروتکل‌ها می‌تواند در روزهای آغاز سال تحصیلی نگرانی درباره شیوع بیماری را به حداقل برساند: «باید در مدارس امکان تب‌سنجی فراهم شده تا از حضور دانش‌آموزانی که علائم بیماری دارند، سر کلاس درس جلوگیری شود. علاوه بر این، فاصله میان میز و صندلی‌ها افزایش یافته و براساس معیارهای هر مدرسه به نوبت دانش‌آموزان در کلاس حاضر می‌شوند.
۵- در آخر؛ خطر بی‌سوادی پنهان وجود دارد
در نظرسنجی «خبر فوری» ۷۷درصد والدین در پاسخ به این سؤال که آیا حاضرند فرزندانشان را در شرایط کنونی به مدرسه بفرستند، جواب منفی داده‌اند و تنها ۲۴درصد اعلام کرده‌اند که فرزند خود را به مدرسه می‌فرستند. این پرسش در یک کانال پربیننده با ۲میلیون فالوئر به اشتراک گذاشته شده است؛ پاسخ‌هایی که نشان می‌دهد والدین نگرانی‌ها و تردیدهای جدی درباره بازگشایی مدارس، پروتکل‌های تدوین شده و امکانات بهداشتی پیش‌بینی شده در واحدهای آموزشی دارند. به گفته علی سلیمان‌پور، کارشناس مسائل آموزشی، وضعیت بهداشت بسیاری از مدارس کشور خصوصاً در استان‌های محروم و به ظاهر برخوردار مناسب نیست، اما این موضوع نباید به تعطیل شدن مدارس منجر شود: «ماه‌هاست مدارس کشور به‌دلیل شیوع کرونا تعطیل شده است. اگر چندماه دیگر هم مدارس تعطیل شود، اتفاق خاصی برای بهبود وضعیت بهداشت در مدرسه نمی‌افتد. دلیل این موضوع نبود مطالبه‌گری از سوی والدین برای ارتقای وضعیت بهداشت مدارس است؛ مطالبه‌گری که هرگز ازسوی والدین در سال‌های گذشته وجود نداشته است.» او معتقد است حضور پیدا نکردن دانش‌آموزان و مخالفت والدین آنها برای رفتن به مدرسه در نهایت می‌تواند منجر به ایجاد پدیده‌ای به نام بی‌سوادی پنهان در نظام آموزشی کشور شود: «این درست است که شبکه شاد یا شبکه‌های صداوسیما بخشی از توان خود را برای ارائه آموزش‌های غیرحضوری به دانش‌آموزان بسیج کرده‌اند، اما این خطر وجود دارد که دانش‌آموزان ازسوی مربیان خود به‌درستی ارزشیابی نشوند و با دریافت نمرات غیرواقعی مجوز حضور در مقاطع بالاتر تحصیلی را دریافت کنند؛ اتفاقی که بدون شک سیستم آموزشی کشور را دچار خسارت می‌کند.»