همشهری آنلاین - علی ابراهیمی: با صدور مجوز درخواست افزایش قیمت هر ۳ماه یک‌بار محصولات شرکت‌های خودروسازی داخلی، شورای رقابت از ابتدای امسال طی دو مرحله قیمت خودروهای پرتیراژ خودروسازان را افزایش داده است. این افزایش قیمت در حالی صورت گرفته که نه‌تنها هدف‌گذاری ستاد تنظیم بازار برای کاهش فاصله قیمت حاشیه بازار و کارخانه خودروهای داخلی محقق نشده بلکه سیر صعودی قیمت این خودروها در بازار ادامه داشته و شکاف قیمت بازار و نرخ مصوب این خودروها به‌مراتب بیشتر شده است.
از سوی دیگر با توقف تولید برخی خودروهای پرتیراژ مانند پراید و پژو ۴۰۵ و تداوم ممنوعیت واردات خودرو، مسئولان شورای رقابت از گسترش دایره شمول قیمت‌گذاری خودروهای داخلی به محصولاتی خبر می‌دهند که طی سال‌های گذشته به‌دلیل داشتن رقبای مونتاژی یا وارداتی بازار آنها انحصاری تلقی نمی‌شد. همچنین جایگزینی محصولات جدید خودروسازان با خودروهایی که خط تولید آنها متوقف شده و پیش‌فروش این خودروها به مشتریان، شورای رقابت و شرکت‌های خودروسازی را ناگزیر به اعلام نرخ مصوب این خودروها کرد که اکنون بر سبد محصولات معوق آنها افزوده است. با این شرایط شورای رقابت در نشست اخیر خود دستورالعمل تازه‌ای با عنوان کلینیک تجاری را برای قیمت‌گذاری این خودروها به‌خودروسازان و ستاد تنظیم بازار ارائه کرده که نخستین دستاورد آن افزایش قیمت خودرو در حاشیه بازار بوده است.
موعد تحویل برخی خودروهای پیش‌فروش شده به مشتریان مانند دنا توربوشارژ اتوماتیک ۷۰۷ یا خودروهای تولید یا مونتاژ داخل جدید ایران خودرو در حالی فرارسیده که با وجود تأکید متولیان تنظیم بازار بر غیرقانونی بودن حواله خرید و فروش و نبود امکان صلح یا نقل و انتقال این خودروها به سایر افراد، نرخ خرید و فروش حواله این خودروها روزبه‌روز در حال افزایش است. در واقع مشخص نبودن نرخ مصوب این خودروها شرایطی را رقم زده که فروشندگان حواله‌های خودرو در فضای مجازی، قیمت های تازه‌ای را متناسب با نرخ حاشیه بازار سایر خودروها برای این حواله‌ها تعیین می‌کنند.
این در حالی است که با شکست سیاست عرضه محصولات خودروسازان به قیمت ۵تا ۱۰درصد کمتر از حاشیه بازار و ناکارآمدی قرعه‌کشی عرضه خودرو، الزام دارندگان خودرو به فروش خودروهای دریافتی از شرکت‌های خودروسازی با قیمت‌های نزدیک به نرخ مصوب شورای رقابت نیز رنگ باخته است. سرانجام با تأخیری طولانی مسئولان شورای رقابت دستورالعمل تازه‌ای را برای قیمت‌گذاری خودروهای تازه وارد و سایر محصولات شرکت‌های خودروسازی تصویب کرده‌اند که مقرر شده به‌زودی خودروسازان مطابق با این دستورالعمل، قیمت فروش محصولات خود را اعلام کنند؛ دستورالعملی که نخستین پیامد آن گرانی بیشتر خودرو و افزایش فاصله نرخ مصوب و بازار بوده است. اما دستورالعمل جدید قیمت‌گذاری خودرو چه ویژگی‌هایی دارد و بازار را به چه سمت‌وسویی هدایت می‌کند؟
دردسرهای جایگزین‌های گران‌قیمت
توقف تولید برخی خودروهای مبتنی برپلتفرم‌های قدیمی در شرایطی که بازار خودرو با رشد تقاضا و کاهش عرضه ناشی از افت تولید خودروهای پرتیراژ داخلی مواجه است، موجب شده تا برخلاف بازار خودرو سایر کشورها که با توقف تولید یک خودرو قیمت آن در بازار کاهش می‌یابد، نرخ خودروهایی مانند پراید در حاشیه بازار افزایش یابد. از سوی دیگر قیمت محصولاتی که خودروسازان به‌عنوان جایگزین این خودروهای پرتقاضا تولید و به شیوه پیش‌فروش به بازار عرضه کرده‌اند یا خودروهایی مانند انواع تیبا و کوئیک که قبلا عرضه آنها توسط سایپا به‌عنوان جایگزین پراید آغاز شده به‌مراتب بیش از خودروهای از رده خارج شده است.
مقایسه قیمت خودروهای جایگزین ایران‌خودرو برای انواع پژو ۴۰۵ که خط تولید آن متوقف شده است نیز بیانگر این فاصله قیمتی است که شرایط را برای افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در بازار خودرو فراهم و بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد را از خرید خودرو ناتوان کرده است. در سایپا تیبا، کوییک و ساینا بعد از خروج پراید از خط تولید، جایگزین محصولات خانواده پراید شده اند اما این خودروها قیمت بسیار بالاتری از پراید در بازار دارند.
پس از آنکه در اواسط مردادماه امسال سرانجام تولید پراید برای همیشه متوقف شد تا پرتیراژترین، پرفروش‌ترین و پرحاشیه‌ترین محصول تاریخ صنعت خودروی کشور به تاریخ بپیوندد، خودروهای جایگزین سایپا از نظر قیمتی قادر به پرکردن خلأ عرضه پراید نبوده‌اند. به‌نحوی که پراید مدل SE ۱۱۱ در بازار به قیمت ۸۹ میلیون و ۵۰۰ هزار، پراید مدل SE ۱۳۱ به قیمت ۷۷ میلیون و ۵۰۰ هزار، پراید مدل SE ۱۳۲ به قیمت ۷۸ میلیون و ۵۰۰ هزارو مدل SE ۱۵۱ به قیمت ۸۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان عرضه می‌شد این در حالی است که تیبا مدل EX هاچ‌بک در بازار ۱۰۷ میلیون تومان، تیبا هاچ‌بک پلاس ۱۱۶ میلیون تومان، تیبا صندوق‌دار SX بنزینی ۹۰ میلیون و تیبا صندوق‌دار پلاس ۱۰۵ میلیون تومان قیمت دارد.
از سوی دیگر، ساینا مدل EX دنده‌ای در بازار با قیمت‌هایی بین ۱۰۵ تا ۱۱۵ میلیون تومان دیده می‌شود. همچنین قیمت خودرو کوییک دنده‌ای با رینگ فولادی در بازار ۱۱۴ میلیون، با رینگ دنده‌ای ۱۲۱ میلیون تومان و کوییک دنده‌ای R حدود ۱۲۶ میلیون تومان است که این قیمت‌ها بیانگر خداحافظی مشتریان با خودروهای کمتر از ۱۰۰میلیون تومانی است.
شیوه قیمت‌گذاری کلینیک تجاری
بنابر اعلام شورای رقابت قبلا مقرر شده بود تا قیمت تمام‌شده به اضافه حداکثر ۵درصد سود تولیدکننده، نرخ نهایی هر خودرو باشد اما چندی بعد این شورا فرمول قیمت‌گذاری مذکور را به‌دلیل اینکه در بهای تمام‌شده اقلامی مورد محاسبه قرار می‌گیرد که می‌تواند قیمت خودرو را افزایش دهد، رد کرد. در ادامه سازمان بازرسی کل کشور نیز طی نامه‌ای به وزیر صمت، اعلام کرد افزایش و اصلاح قیمت خودروها باید مشروط به تضمین عواملی همچون جلوگیری از ایجاد حاشیه بازار، توجه به زنجیره تأمین، انجام تعهدات، افزایش خدمات پس از فروش، لزوم داخلی‌سازی، کاهش ارزبری، افزایش تولید و افزایش کیفیت توسط خودروسازان انجام شود. سرانجام پس از جلسه‌ای در وزارت صمت مقرر شد شورای رقابت فرمول جدیدی را برای تعیین قیمت خودرو ارائه کند.
رئیس شورای رقابت در توضیح شیوه جدید قیمت‌گذاری خودروهای داخلی اعلام کرد، در جلسه ۴۳۰ شورای رقابت برای قیمت‌گذاری خودروهایی مثل راناپلاس اتوماتیک، دنا توربوشارژ اتوماتیک ۷۰۷، دنا توربوشارژ دستی ۷۰۴ و سورن پلاس و پژو ۲۰۷ دستی و... که به مشتریان پیش‌فروش شده اما هنوز قیمت رسمی نداشته‌اند، تصمیم‌گیری شد. رضا شیوا، افزود: اکنون با توجه به وضعیت حاکم بر کشور که واردات خودرو هم به هیچ‌وجه نداریم، این خودروها در انحصار هستند بنابراین باید به‌دنبال روش دیگری برای قیمت‌گذاری باشیم؛ روشی که برای قیمت‌گذاری خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرد و کارشناسان آن را تأیید می‌کنند، اعمال کلینیک تجاری است که این کلینیک همان روش قیمت‌گذاری دلشی معروف را به‌کار می‌گیرد.
او افزود: اکنون برای قیمت‌گذاری خودرو براساس فرمول کلینیک تجاری پیش رفته‌ایم چرا که نگاه نمی‌کند که مثلا خودروسازان فولاد را چند خریده‌اند بلکه قیمت خودروهای مشابه را ملاک قرار داده و خودرو تولیدی جدید را نسبت به‌خودرویی که کلاس پایین‌تری دارد بررسی می‌کند. رئیس شورای رقابت، افزود: نمی‌توانیم قیمت کلینیکی را اعلام کنیم چون قانونگذار گفته که شورای رقابت باید دستورالعمل قیمت بدهد. معیار دستورالعمل براساس قیمتی است که کلینیک تجاری به‌دست آورده و اگر این اقلام را از قیمت خود اظهاری خودروساز کسر و اضافه کنیم به قیمت کلینیک تجاری می‌رسیم.
شورای رفاقت با خودروسازان
شورای رقابت که طی چند سال گذشته مانع افزایش بی‌رویه قیمت خودروهای داخلی بود در دوره جدید بازگشت به فرایند تعیین ضوابط قیمت‌گذاری خودرو، هر سه‌ماه یک‌بار دستورالعمل کشف قیمتی را در اختیار خودروسازان قرار داده که شکاف نرخ مصوب و حاشیه بازار خودرو را بیشتر کرده و مشخص نیست قیمت بازار خودروهایی که طی چندماه اخیر افزایش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده با اجرای این فرمول قیمت‌گذاری به کجا خواهد رسید. در واقع اعلام ضوابط تازه دستورالعمل قیمت‌گذاری خودرو نیز نه‌تنها شکاف نرخ مصوب و بازار خودروهای داخلی را کمتر نکرده بلکه موجب تشدید سیر صعودی قیمت‌ها در بازار خودرو شده است.
رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو با اشاره به قیمت‌های جدید خودروهای پرتقاضای داخلی در بازار طی هفته گذشته به همشهری گفت: سمند ال‌ایکس به قیمت ۱۴۹میلیون، سمند سورن ۱۹۱میلیون، پژو۴۰۵ به قیمت ۱۴۸میلیون، پژو پارس تی یو ۵ به نرخ ۲۱۵میلیون، پژو ۲۰۶ تیپ۲ با قیمت ۱۶۷میلیون، پژو۲۰۶ تیپ۵ به قیمت ۲۰۳میلیون و پژو۲۰۶ وی ۸ با قیمت ۱۹۶میلیون تومان عرضه شد. به گفته سعید موتمنی، قیمت حاشیه بازار رانا به ۱۶۸میلیون، هایما S۷ به ۶۰۲میلیون، پژو ۲۰۷ i دستی به۲۳۶میلیون و پژو ۲۰۷ i اتوماتیک به ۳۱۷میلیون، دنا به ۲۲۲میلیون، دناپلاس به ۲۶۵میلیون، پراید ۱۳۲ به ۸۴میلیون، پراید ۱۱۱ به ۹۵میلیون، پراید ۱۳۱ به ۸۳میلیون، تیبا به ۹۶میلیون، تیبا ۲ به ۱۱۱میلیون و ساینا به ۱۱۲میلیون تومان افزایش یافته است.
او در مورد قیمت بازار برخی خودروهای مونتاژی، افزود: سراتو ۶۴۰ میلیون، سیتروئن c۳ با قیمت ۷۲۸ میلیون، جک s۵ با قیمت ۵۸۵میلیون، رنو ساندرو استپ وی با قیمت ۴۱۰میلیون تومان و هیوندایی اکسنت با قیمت ۶۱۳ میلیون تومان عرضه شد.