به گزارش همشهری آنلاین به نقل از شرق، روند سقوط ارزش پول ملی در مقابل دلار به‌سرعت در حال طی‌شدن است. قیمت دلار در بازار حدود ۲۳ هزار تومان است و گویا با هیچ تدبیری این روند صعودی بنای توقف ندارد. ایرنا در گزارشی مدعی شده است که سفته‌بازی در بازار دلار سبب شده است که نرخ ارز همچنان در قله باقی بماند. براساس گزارش ایرنا گروهی هستند که اقدام به ایجاد تقاضای کاذب در بازار می‌کنند و این مسئله سبب شده با وجود افزایش عرضه دلار، قیمت‌ها پایین نیاید. اما وحید شقاقی‌شهری، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با «شرق» این ادعا را رد می‌کند.
به اعتقاد او نرخ دلار ریشه در بنیان‌های اقتصادی کشور دارد و از چهار عامل مؤثر در تغییر نرخ دلار، علامت‌دهی سه شاخص به سمت افزایش قیمت دلار است. او بر این باور است که روند رو به رشد نرخ دلار ادامه می‌یابد و در کوتاه‌مدت و به‌راحتی نمی‌توان نرخ دلار را تغییر داد. مدت‌هاست که بازار ارز شاهد روند صعودی نرخ دلار است و گویا شاخص‌های بازار ارز قصد کوتاه‌آمدن از این روند صعودی را ندارد. ایرنا در گزارشی ادعا کرده است که سفته‌بازی در بازار ارز سبب شده است که نرخ دلار پایین نیاید. در این گزارش آمده است که عرضه ارز توسط بانک مرکزی وضعیت مطلوبی دارد و عرضه دلار حاصل از صادرات هم در سامانه نیما افزایش یافته است اما سفته‌بازان و دلالان با معاملات شبانه تقاضای کاذب در بازار ایجاد می‌کنند تا قیمت دلار را بالا نگه دارند. اما آیا واقعا با سفته‌بازی در بازار دلار می‌توان قیمت ارز را صعودی نگه داشت؟
قیمت دلار ریشه در بنیان‌های اقتصادی دارد
وحید شقاقی‌شهری، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با «شرق» دراین‌باره عنوان می‌کند: مسئله ارز ریشه در بنیان‌ها و ساختارهای اقتصادی کشور دارد. اصلا ربطی به خواستن و نخواستن یا نیازهای مالی و بودجه‌ای دولت و... ندارد؛ اینها حرف‌های عوام است.
او ادامه می‌دهد: مسئله ارز در اقتصاد ایران ریشه در ساختارها و بنیان‌های اقتصادی کشور دارد. تا زمانی که این مسائل را حل نکنیم، نمی‌توانیم نرخ ارز را کنترل یا مدیریت کنیم.
به گفته شقاقی‌شهری چند عامل کلیدی در نرخ ارز مهم است. اولین آن بحث بدهی خارجی کشور است. در بحث بدهی خارجی وضعیت ما مناسب است. زیر ۱۰ میلیارد دلار بدهی خارجی داریم و سررسید سالانه آن هم یک تا دو میلیارد دلار است؛ بنابراین نگرانی از بابت بدهی‌های خارجی نداریم.
شقاقی‌شهری در تشریح سخن خود ونزوئلا را مثال می‌زند. به گفته او این کشور بدهی خارجی بالغ بر ۱۸۰ میلیارد دلار دارد. سررسید بدهی خارجی ونزوئلا رسیده و این کشور باید بدهی‌هایش را تسویه کند، اما منابع مالی برای تسویه ندارد. بنابراین ونزوئلا به مرحله فروپاشی رسیده است و ارزش پول ملی آن به‌شدت سقوط کرده است و درگیر ابرتورم‌ها هم شده است.
چالش جدی در ۳ عامل دیگر اثرگذار بر نرخ ارز
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی می‌گوید: چهار شاخص در نرخ ارز اثرگذار است. ما در حوزه بدهی خارجی چالش جدی نداریم اما در سه عامل دیگر شاهد چالش‌های جدی هستیم.
او اضافه می‌کند: دومین عامل مؤثر در نرخ ارز، کسری‌های تجاری در اقتصاد است. کشور ما سال‌های سال است که دارای کسری‌های تجاری غیرنفتی است. هر سال هم به حجم کسری‌های تجاری‌اش افزوده شده است. شقاقی‌شهری یادآور می‌شود: کسری تجاری به مفهوم واردات منهای صادرات غیرنفتی است. همیشه واردات از صادرات غیرنفتی عملا پیشی گرفته است و منابع ارزی لازم برای واردات بیشتر از منابع ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی بوده است.
او اضافه می‌کند: یک زمانی این کسری را با صادرات غیرنفتی پوشش می‌دادیم. هروقت کشور به تحریم می‌رسد، چون منابع حاصل از صادرات نفتی حذف می‌شود، کسری تجاری خود را نشان می‌دهد.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی بیان می‌کند: عامل سوم مؤثر بر نرخ ارز، ناترازی ارزی است. مابه‌التفاوت ارزی که به کشور ازسوی صادرکنندگان غیرنفتی آمده است، منهای ارزی که برای واردات می‌پردازیم، همواره ناتراز بوده است.
او اضافه می‌کند: یکی، دو ماه پیش اعلام شده است که ۲۷ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به کشور بازنگشته است. با قوه قضائیه و بانک مرکزی تلاش‌هایی انجام شد، اولتیماتوم دادند که تجار باید ارز را به کشور بازگردانند. آخرین آمار را ندارم که از این رقم چقدر ارز به کشور بازگشت. جدا از کسری‌های تجاری، ناترازی ارزی هم داریم. به گفته شقاقی‌شهری بحث شکاف تورم داخل و خارج هم وجود دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در نرخ ارز، تفاوت بین تورم داخل و خارج از کشور است. میانگین تورم جهانی حدودا پنج درصد است اما تورم داخل کشور بالای ۳۰ تا ۳۵ درصد است. تفاوت این دو حداقل ۳۰ است که بر افزایش قمیت ارز فشار می‌آورد.
اثر نااطمینانی‌های اقتصادی بر نرخ ارز
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی می‌گوید: در کنار سه عامل مؤثر بر قیمت ارز، نااطمینانی‌های اقتصادی و انتظارات تورمی بر قیمت ارز فشار می‌آورد.
او می‌گوید: تغییرات نرخ ارز، همه ناشی از ایرادات بنیادین اقتصاد یا ایرادات نهادها و بنیان‌های اقتصادی است. باید جلوی واردات غیررسمی را بگیریم، صادرات غیرنفتی را توسعه دهیم و واردات را مدیریت و ساماندهی کنیم. شقاقی‌شهری اضافه می‌کند: باید تورم را در اقتصاد داخلی کاهش دهیم و مسیر شفافی را ایجاد کنیم که صادرکنندگان غیرنفتی ملزم باشند ارز حاصل از صادرات را به کشور بازگردانند. اینها متغیرهایی است که می‌تواند قیمت ارز را کنترل کند. ما باید تصویر روشنی از آینده اقتصاد ایران داشته باشیم که انتظار تورمی و نااطمینانی را کاهش دهد.
او درباره پیش‌بینی قیمت ۳۰ هزار تومان برای هر دلار می‌گوید: واقعا نمی‌توانم بگویم که این رقم به کجا می‌رسد اما هر سه عوامل علامت می‌دهد که قیمت دلار روند افزایشی خواهد داشت؛ مگر اینکه تلاش شود عوامل مؤثر بر تغییر نرخ دلار را کنترل یا حذف کنند که البته یکی، دو ماهه نمی‌توان این مسائل را حل کرد.