سیدمحمد فخار - همشهری آنلاین: «مگر جلیقه ضدگلوله نداشتند؟» این نخستین پرسشی است که در پی خبر اصابت گلوله به محیط‌بانان و جنگل‌بانان کشور مطرح می‌شود. کمبود امکانات سال‌هاست محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور را با مشکلات فراوان روبه‌رو کرده و هرچه شکارچیان متخلف و شکارکش‌ها از امکانات به‌روز و مدرن بهره می‌برند، سطح امکانات مدافعان طبیعت کیفیت کمتری پیدا می‌کند. طی هفته اخیر ۳محیط‌بان به ضرب گلوله شکارچیان کشته شدند و ۲محیط‌بان دیگر در عرصه‌های طبیعی که حالا شبیه به میدان جنگ شده است، به ضرب گلوله شکارکش‌ها به‌شدت مصدوم شدند. اما مگر چه تصمیم یا هزینه‌ای برای تجهیز این شهیدان و مصدومان حفظ طبیعت لازم بود که توان مدیریتی و مالی نهادهای مسئول نتوانست آن را تامین کند؟
-
جلیقه‌های ناکارآمد
«بودجه نداشتند، جلیقه‌های ضدگلوله ارزان خریدند.» این قصه پرغصه درمورد جلیقه‌های ضدگلوله حافظان طبیعت ایران است. هم‌اکنون ۱۲۰۰جلیقه ضدگلوله سنگین و ناکارآمد در اختیار محیط‌بانان کشور قرار گرفته که توزیع آن اسفندماه سال۹۷ انجام شد. از تعداد جلیقه جنگل‌بانان نیز آماری در دست نیست. اما همچنان حافظان طبیعت در ایران هدف گلوله شکارچیان غیرمجاز و شکارکش‌ها قرار می‌گیرند.
سرهنگ جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست به همشهری می‌گوید: حفاظت از طبیعت ایران سال‌هاست فقط با بهره‌گیری از سلاح ممکن شده است و متخلفان نیز در عرصه‌های طبیعی به‌راحتی با سلاح گرم به سوی محیط‌بان‌ها شلیک می‌کنند. از نظر ما اما باید تنها با اقدامات پیشگیرانه اجتماعی مشکلات مرتبط با حفاظت از طبیعت ایران و تامین امنیت جانی محیط‌بان‌ها را حل کرد.
محبت‌خانی در ارتباط با جلیقه‌های ضدگلوله ارزان‌قیمت و سنگینی که در اختیار بخشی از محیط‌بان‌ها قرار گرفته است، می‌گوید: جلیقه‌های ۷کیلویی مشکلی برای جان محیط‌بانان در برابر شلیک شکارکش‌ها و متخلفان ایجاد نمی‌کند و بنابراین نمی‌توان وزن این جلیقه‌ها را مانعی در انجام مأموریت محیط‌بان‌ها دانست.
براساس آماری که یگان حفاظت محیط‌زیست در اختیار همشهری قرار داده، از هر ۴محیط‌بان شهید در درگیری با متخلفان و شکارکش‌ها، ۳تن از ناحیه بالاتنه مورد اصابت گلوله قرار گرفته‌اند و به گفته فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست، ۷۰درصد از محیط‌بان‌های شهید از ناحیه بالاتنه هدف قرار گرفته‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که ضاربان محیط‌بان‌ها خشن‌تر از گذشته در موضوع مقابله با شکار عمل می‌کنند و اکنون پرسش آن است که چه‌کسی می‌تواند محیط‌بان‌ها را ملزم به استفاده از همان جلیقه‌های سنگین و البته بی‌کیفیت ضدگلوله کند؟
سرهنگ جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست پیش‌تر به خبرگزاری مهر گفته بود که نحوه اصابت گلوله‌ها به محیط‌بان‌های شهید نشان داده است استفاده از جلیقه ضدگلوله می‌توانست جان بسیاری از آنها را نجات دهد؛ درحالی‌که بسیاری از محیط‌بان‌ها از این جلیقه‌ها استفاده نمی‌کنند.
بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد مشکل اصلی محیط‌بان‌ها وزن بالای جلیقه‌های ضدگلوله‌ای است که برای انجام ماموریت‌ها در اختیارشان قرار داده می‌شود. این جلیقه‌ها با کمترین قیمت تهیه شده‌اند و علاوه بر وزن بالا، اثرگذاری کمتری نسبت به جلیقه‌های ضدگلوله باکیفیت دارند و جراحت برخی محیط‌بان‌ها نیز به‌دلیل کیفیت پایین همین جلیقه‌هاست. تعقیب و گریز یکی از اصول کاری محیط‌بان‌ها و جنگل‌بان‌ها در انجام وظیفه است و با وزن بالای جلیقه‌ها، عملا امکان استفاده از آن در سربالایی‌ها و شیب‌های تند ارتفاعات و عرصه‌های طبیعی نیست.
در مورد کیفیت جلیقه‌های ضدگلوله محیط‌بان‌ها و جنگل‌بان‌ها نیز در موارد بسیاری مشاهده شده است که جلیقه‌های مذکور در برابر شلیک سلاح‌های رایج میان شکارچیان متخلف و شکارکش‌ها که به گفته جمشید محبت‌خانی در گفت‌وگو با شبکه خبر، «از اسلحه کلاشنیکف و حتی ژ-۳» استفاده کرده‌اند، از جان محیط‌بان‌ها حفاظت نکرده است.
-
قیمت جلیقه‌های ضدگلوله
هم‌اکنون کمترین قیمت یک جلیقه ضدگلوله در خارج از کشور ۱۸۰یورو یعنی کمتر از ۵میلیون تومان است. البته به تناسب کارایی در برابر شلیک‌های قوی‌تر، این میزان تا ۶۰۰یورو یعنی ۱۶میلیون تومان نیز افزایش می‌یابد، اما نکته اساسی اینجاست که به فرض انتخاب و هزینه بالاترین قیمت برای خریداری این وسیله برای محیط‌بان‌ها، آیا قیمت یک جلیقه ضدگلوله به‌عنوان ابزار اولیه برای محیط‌بان‌ها و جنگل‌بان‌ها، از قیمت جان آنها بیشتر است؟
براساس قانون بودجه سال۹۹ کل کشور، بودجه سازمان حفاظت محیط‌زیست بیش از ۶۳۸ میلیارد تومان و بودجه سازمان جنگل‌ها بیش از ۲۸۳ میلیارد تومان است. با درنظر گرفتن فعالیت ۳هزار جنگل‌بان و ۳۴۰۰محیط‌بان در ایران، می‌توان در یک اقدام اساسی با یک‌نهم بودجه این دو نهاد، یک‌بار برای همیشه، همه حافظان محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور را به جلیقه‌های ضدگلوله سبک باکیفیت و استاندارد مجهز کرد که این نکته هیچ‌گاه مورد توجه قرار نگرفته است.
-
مقایسه کشته‌های ایران و جهان در عرصه‌های طبیعی
مهم‌ترین اقدامی که طی سال‌های اخیر برای حمایت از محیط‌بان‌ها و جنگل‌بان‌ها صورت گرفت، تصویب «قانون حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان» در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری بود. در ماده یک این قانون تأکید شده است که مأموران یگان حفاظت محیط‌زیست و جنگل‌بانی ضابط خاص قضایی محسوب می‌شوند و حق به‌کارگیری سلاح در انجام وظایف و ماموریت‌های سازمانی خود را دارند، اما شرایط برای آنها بسیار سخت است.
اکنون مسئله اصلی اینجاست که برخلاف شکارچیان متخلف که به قصد کشتن به محیط‌بان‌ها شلیک می‌کنند، محیط‌بان‌ها و شکاربان‌ها باید در بحبوحه درگیری، کمر به پایین مجرمان را هدف بگیرند. با چنین شرایطی، شهیدان محیط‌بانی و جنگل‌بانی کشور طی ۴دهه اخیر از ۱۴۰ تن فراتر رفته و حدود۴۰۰تن نیز دچار مجروحیت شدید شده‌اند. این آمار در حالی بسیار نگران‌کننده است که بدانیم طی ۱۰سال اخیر که خشن‌ترین دوره کاری محافظان طبیعت بوده، در جهان ۱۱۰۰محیط‌بان و جنگل‌بان حین انجام ماموریت‌های خود برای حفاظت از طبیعت کشته شده‌اند و از هر ۳۲محیط‌بان و جنگل‌بان کشته‌شده در دنیا، یک نفر ایرانی است.