همشهری آنلاین - فهیمه طباطبایی: هیچ‌کس تصور نمی‌کرد روزگاری مدرسه رفتن که سالیان سال بدون کمترین حاشیه و اما و اگری انجام می‌شد تحت‌تأثیر یک ویروس پیچیده و مرگبار اینچنین پیچیده و پرماجرا شود، بین خانواده‌ها، مدیران، معلمان و وزارتخانه اختلاف ایجاد کند و دوقطبی رفتن یا نرفتن به مدرسه را شکل دهد. حالا همه این اتفاق‌ها افتاده و پیامدهای همه‌گیری کووید-۱۹ گریبان نظام آموزشی ایران را سخت گرفته است.
اگر تا سال گذشته دعوا بر سر شیوه‌های آموزش، محتوای درسی، شکل تعامل با کودک و نوجوان، عدالت آموزشی، کنکور و نحوه پذیرش دانشگاه‌ها بود، امسال موضوع به باز یا بسته بودن مدارس تقلیل پیدا کرده و همچنان برای این پرسش که «آیا اصولا دانش‌آموزان و معلمان باید سر کلاس درس حضور پیدا کنند یا خیر» پاسخ قطعی و روشنی وجود ندارد.
حالا حدود ۲هفته از بازگشایی مدارس گذشته است. در این گزارش به ۵چالش که پس از بازگشایی مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ رخ داد، پرداخته و بررسی کرده‌ایم که در این ۲هفته چه اتفاقاتی در ۱۰۰هزار مدرسه کشور و بین ۱۴میلیون دانش‌آموز و ۷۰۰هزار معلم در جریان است.
۱ـ دوگانگی تصمیم‌گیری
گزارش‌های میدانی و تحقیقی خبرنگار همشهری نشان می‌دهد که در هفته دوم سال تحصیلی جدید، هنوز اختلاف بر سر برگزاری کلاس‌های حضوری یا مجازی پابرجاست و آموزش و پرورش به‌عنوان نهاد تصمیم‌ساز در این‌باره نه‌تنها نتوانست نقطه پایانی بر این دوگانگی باشد، بلکه مسئولان آن با اظهارنظرهای متناقض در شروع سال تحصیلی بر آن دامن زدند.
گروه‌های مجازی والدین دانش‌آموزان هر کلاس و جلسات اولیا و مربیان که از این هفته در مدارس برگزار شد، عرصه مناقشه ۲گروه است. دسته اول والدینی هستند که موافق حضور فرزندانشان در مدرسه هستند. این گروه ۲استدلال می‌آورند، برخی از آنها می‌گویند که تابع قوانین آموزش و پرورش هستند و نمی‌توانند تحصیل فرزندشان را دچار اختلال کنند. برخی دیگر هم معتقدند که ماندن در خانه، تبعات روحی و روانی زیادی برای فرزندانشان به همراه داشته و بیشتر از این، خطر افسردگی، رخوت و انزوای اجتماعی آنها را تهدید می‌کند. دسته دوم اما والدینی هستند که استدلال می‌آورند مدارس زیربنای مناسب و کافی برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی پیشگیرانه را ندارند و شلوغی کلاس‌های درس، فضای کوچک مدرسه و سرمای هوا در پاییز و زمستان باعث تهاجمی‌شدن این بیماری شده و خطر ابتلا را برای فرزندشان بالا می‌برد.
این اختلاف و دودستگی باعث شده هم‌اکنون کلاس‌های درس در بسیاری از شهرها با نصف دانش‌آموزان و در برخی مناطق حتی با کمتر از نصف برگزار شود. اختلاف درباره آموزش حضوری یا مجازی فقط به دانش‌آموزان و والدین آنها ختم نمی‌شود. معلمان و مدیران مدارس هم در این خصوص دیدگاه‌های متفاوتی دارند.
در کانال معلمان ایرانی که ۴هزار معلم از سراسر ایران عضو آن هستند، می‌شود تقابل این ۲دیدگاه را به وضوح دید. گروهی از معلمان و مدیران معتقدند که آموزش مجازی در ایران شدنی نیست، چون نه زیرساخت اینترنت آماده است و نه اپلیکیشن طراحی‌شده برای این موضوع یعنی شاد، توانایی پوشش ۱۴میلیون دانش‌آموز را در ۹ماه تحصیلی دارد. همچنین آنها می‌گویند تجربه اسفند تا اردیبهشت سال تحصیلی گذشته نشان داد در آموزش مجازی، ۵۰درصد از یادگیری محقق نمی‌شود، چراکه دانش‌آموز تمرکز کافی در این فضا ندارد و راه‌های فرار حواس در کلاس‌های اینترنتی بسیار زیاد است. از سوی دیگر آنها نسبت به آموزش حضوری برای نیمی از کلاس و مجازی برای نیمی دیگر انتقاد دارند و می‌گویند این دودستگی آموزش برایشان دشوار و طاقت‌فرساست.
در مقابل این گروه، معلمانی قرار دارند که معتقدند آموزش حضوری جان آنها و دانش‌آموزان را به خطر می‌اندازد و سلامت جسمی مقدم بر یادگیری است. استدلال می‌آورند که کلاس‌هایی با جمعیت بین ۳۰ تا ۴۰نفر زمینه‌ای مساعد برای پخش ویروس کرونا فراهم می‌کند. می‌گویند که در سال‌های گذشته وقتی یک دانش‌آموز دچار ویروس آنفلوآنزا یا آبله‌مرغان می‌شده، تمام کلاس را به‌راحتی مبتلا می‌کرده و این درباره کرونا که ویروس تهاجمی و باهوشی است، بی‌شک سریع‌تر رخ می‌دهد. معتقدند که کنترل بچه‌ها درخصوص استفاده از ماسک، فاصله‌گرفتن از هم و الزام آنها برای شست‌وشوی چندین‌باره دست و بازی‌نکردن با یکدیگر تقریبا غیرممکن و ناشدنی است. این گروه از معلمان برای حل مشکل تدریس در فضای مجازی هم راه‌حل دارند و می‌گویند که با آموزش هسته اصلی مباحث درسی و حذف زواید می‌شود تا حد زیادی تدریس مجازی را بهینه کرد.
۲ـ ناکارآمدی شبکه شاد
شبکه شاد، همچنان مشکل اصلی اغلب دانش‌آموزان و معلمان است. این اپلیکشین که زیرنظر روبیکاست در سال تحصیلی گذشته راه‌اندازی شد و توانست طی جلسات و رایزنی‌های پنهانی و غیرشفاف با مسئولان آموزش و پرورش، انحصار آموزش مجازی مدارس را به‌عهده بگیرد. وزیر آموزش و پرورش در رونمایی از این اپلیکشین که چهاردهم شهریور امسال برگزار شد، عنوان کرد نقص‌های بزرگ این اپلیکیشن برطرف شده و دانش‌آموزان و معلمان می‌توانند بدون هیچ مشکلی کلاس درس خود را در آن برگزار کنند، اما آنها حالا با گرفتن ویدئوهایی از نحوه کار با این اپلیکیشن و پخش‌کردن آن در اینستاگرام و توییتر، نشان داده‌اند که هنوز شاد با مشکلات متعددی روبه‌روست.
تعریف‌نشدن حساب کاربری برای برخی معلمان و دانش‌آموزان، آپلود یا دانلود نشدن راحت فیلم و عکس در آن و استفاده از حجم اینترنت به‌رغم وعده رایگان‌شدن این اپلیکیشن، از مهم‌ترین مشکلات شبکه شاد است که از ابتدای سال تحصیلی جدید رخ داده است.
۳ـ مسئله اینترنت
دسترسی نداشتن ۳۰درصد دانش‌آموزان به اینترنت یا موبایل، تبلت و لپ‌تاپ از دیگر مشکلات آموزش و پرورش در سال تحصیلی جاری است. این آماری است که محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش در فروردین امسال در دیدار با وزیر ارتباطات اعلام کرد؛ آماری که پس از مطرح‌شدن گسترده در افکار عمومی، توسط شخص وزیر تکذیب شد و از سایت اطلاع‌رسانی این وزارتخانه نیز آن را به سرعت حذف کردند.
اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد آمار درست بوده است، چراکه چهاردهم مرداد امسال رضوان حکیم‌زاده، معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در حاشیه راه‌اندازی پویش جمع‌آوری موبایل و تبلت اعلام کرد ۳میلیون و ۵۰۰هزار دانش‌آموز به‌دلیل نداشتن ابزار هوشمند در سال تحصیلی گذشته از ادامه درس بازماندند. او و وزیر آموزش و پرورش با ارائه این آمار از مردم و خیرین مدرسه‌ساز خواستند که با تقبل ۱.۵میلیون تومان هزینه، امکان خرید و دسترسی دانش‌آموزان به این ابزار آموزشی را فراهم کنند.
البته مردم از این پویش به‌علت تحریم و گرانی بیش از حد موبایل، تبلت و لپ‌تاپ چندان استقبال نکردند و مسئولان وزارتخانه هم پویش را رها کردند، اما خانواده‌ها و دانش‌آموزان همچنان درگیر این موضوع هستند. گزارش‌های میدانی از بازار موبایل علاءالدین در مرکز تهران نشان می‌دهد تقاضا برای خرید موبایل دست دوم افزایش یافته و همچنین مراکز خیریه زیادی در حال جمع‌آوری موبایل برای دانش‌آموزان در مناطق محروم هستند.
۴ـ نابرابری
برخلاف ادعای مسئولان وزارت بهداشت که در ابتدای شیوع این بیماری عنوان کردند کووید-۱۹ فقیر و غنی نمی‌شناسد و این ویروس همه جامعه را یکسان و یک‌شکل مبتلا می‌کند، مدارس خصوصی نشان دادند که در پیشگیری از این بیماری، برتری با آن است که امکانات و دسترسی بیشتر به لوازم ایمنی دارد. مدارس غیردولتی که بیم این را داشتند با آموزش از راه دور دانش‌آموزان خود را از دست بدهند، طی این ۲هفته نشان دادند حتی کیفیت برتر در پیشگیری و کنترل با آنهاست.
عکس‌ها و فیلم‌هایی که در روز آغاز سال تحصیلی از مدارس دولتی و غیردولتی منتشر شد و حالا تبلیغات تصویری که این مدارس در سایت یا صفحه اینترنتی‌شان منتشر می‌کنند، نشان می‌دهد آنها توانسته‌اند نسبت به بسیاری از مدارس دولتی، امکانات ویژه‌تری را برای دانش‌آموزان خود فراهم کنند. خرید و نصب تجهیزات ضدعفونی‌کننده در ورودی مدرسه، تهیه میز و نیمکت تک‌نفره برای دانش‌آموزان و ایمن‌کردن آن با شیشه و طلق، ارائه بسته‌های بهداشتی مانند ماسک، دستکش، شید، الکل و ژل ضدعفونی کننده، تهیه بسته مواد غذایی بهداشتی و مقوی برای هر دانش‌آموز، تجهیز سرویس بهداشتی و آبخوری به دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده دائمی و برگزاری کلاس‌های زیر ۵نفر بخشی از خلاقیت‌هایی است که مدیران این مدارس برای حفظ امنیت جسمی دانش‌آموزان خود ارائه داده‌اند.
در مقابل، مدارس دولتی هنوز برای خرید مواد ضدعفونی مانند آب ژاول، سرانه‌ای از وزارت آموزش و پرورش دریافت نکرده‌اند و همچنین نتوانسته‌اند کلاس‌های شلوغ خود را با امنیت کامل زوج و فرد کنند. این تفاوت معنادار حتی در آموزش مجازی هم خودش را نشان می‌دهد، چراکه اغلب مدارس غیردولتی خود را به سایت‌های آموزشی مدرن به‌روز کرده و استفاده از شاد را محدود به حضور و غیاب کرده‌اند اما مدارس دولتی توانایی پرداخت هزینه طراحی چنین سایت‌هایی را ندارند.
موضوعات دیگری همچون اختلاف استانداری و فرمانداری‌ها در مورد نحوه فعالیت مدارس با آموزش و پرورش، نبود اینترنت در برخی از شهرها حتی در روستاهای تهران و ناهماهنگی آموزش تلویزیونی با بودجه‌بندی کتاب‌های درسی نیز از مشکلات این روزهای دانش‌آموزان و معلمان است؛ مسائلی که به‌نظر می‌رسد وزارت آموزش و پرورش آن را به مدیران و معلمان مدارس حواله کرده تا خودشان فکری به حال آن کنند.
بیشتر بخوانید: