همشهری آنلاین - زینب زینال‌زاده: در تهران کم نیستند خانه‌ها و بناهای قدیمی که قدمت برخی از آنها به بیش از ۵۰سال می‌رسد. بناهایی با معماری‌های منحصربه‌فرد که روزگاران دور متعلق به افراد صاحب منصب و بنام بوده است اما به‌دلیل نداشتن ارزش‌های مدنظر، در لیست میراث فرهنگی شهر جای نگرفته‌اند. خانه‌هایی که این روزها بلااستفاده شده‌اند و جز دیوارهای تخریب‌شده و اتاق‌های تارعنکبوت بسته و درهای شکسته و گچ‌های فروریخته چیزی از آنها باقی نمانده است. اگر در گذشته این خانه‌ها نماد زیبایی یک محله بودند الان به فضاهای بی‌دفاع شهری تبدیل شده‌اند. البته این سرنوشت همه خانه‌های قدیمی و در اصطلاح شهری بافت فرسوده نیست و برخی از آنها به همت جوانان خوشفکر و افراد خلاق و معماران و دانش‌آموختگان رشته‌های هنر، با طرح‌های مدرن بازسازی شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
آنچه از گذشتگان به‌جا می‌ماند ارزشمند است و بخشی از هویت محسوب می‌شود. بنابراین در حفاظت و حراست از آنها باید کوشا باشیم. شاید درک و فهم این عبارت برای برخی سخت و دشوار باشد و با یک جمله «ول‌کن بابا کی حوصله داره خونه‌های قدیمی رو بازسازی کنه!» خودشان را تبرئه و سهل‌ترین راه یعنی تخریب و نوسازی را انتخاب کنند. نقطه مقابل این افراد، هستند کسانی که دلشان برای حفظ آثار باارزش که میراث گذشتگان است می‌تپد و حفاظت از آنها را وظیفه خود می‌دانند.
«علی نجف‌آبادی» بازمانده و نوه سرهنگ «فردوس نجف‌آبادی» رئیس اسبق شهربانی اصفهان نمونه این افراد وظیفه‌شناس است. او به جای تخریب بنای زیبای خیابان پارس در محدوده میدان فردوسی معروف به «خانه سرهنگ» همراه با دوستانش دست به دست هم دادند و با طراحی جدید رخت نو به تن این بنای قدیمی و فرسوده کردند. طراحی خانه به شکل ماهرانه و مدرن است که اگر عکس‌های گذشته این خانه را دیده باشید اصلاً باور نمی‌کنید می‌توان با کمی خلاقیت چنین تغییراتی ایجاد کرد. این جوان خوشفکر و دوستانش یک گروه استارتاپی هستند که خانه‌های قدیمی را احیا می‌کنند تا مبادا افراد فرصت‌طلب دست به تیشه شوند و آنها را تخریب کنند. نجف‌آبادی باور دارد برای مدرن‌شدن نیازی به تخریب نیست.
او به همشهری می‌گوید: «خانه‌های قدیمی طراحی‌های منحصربه‌فردی دارند که می‌توان از ظرفیت و پتانسیل آنها برای بازسازی دوباره و البته مدرن‌شدن استفاده کرد. قرارگرفتن سنت و مدرنیته در کنار هم قطعا تصاویر زیبایی در برابر بینندگان قرار می‌دهد که سبب حیرت می‌شود.»
-
اعتماد به نسل جوان
برای تماشای خانه‌های قدیمی که با استفاده از شیوه‌ها و البته ابزار و تجهیزات مدرن بازسازی شده‌اند، کافی است کمی عمیق‌تر و کنجکاوانه‌تر به اطراف نگاه کنید. خانه معروف به «روبه‌رو» نمونه دیگری از خانه‌های بازسازی‌شده به شیوه مدرن است که در میدان بهارستان به مهمانسرای ویژه توریست‌ها و گردشگران تبدیل شده است. این بنا توسط یک گروه ۴نفره که تحصیلکرده رشته معماری هستند، بازسازی شده است.
کیمیا معتمدی، نماینده گروهی که برای بازسازی خانه روبه‌رو اقدام کردند با ابراز خرسندی از حمایت متولیان شهر برای احیای خانه‌های قدیمی توسط نسل جوان می‌گوید: «دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف هنری و معماری و طراحی برای شکوفاشدن و تجربه‌کردن آموخته‌هایشان نیاز به فضا دارند. وقتی مدیران شهری چنین فضایی را ایجاد و از طرح‌های آنها حمایت کنند قطعاً شاهد مناظر زیبا در فضاهای شهری خواهیم بود.» قدم‌زدن در خانه چنان جذاب است که گذر زمان حس نمی‌شود. در جای جای این خانه نشانه‌ای از خلاقیت و البته فکر وجود دارد که وقتی معماران جوان توضیح می‌دهند، ارزش کارشان بیشتر نمایان می‌شود.
-
کارخانه دیروز و گالری امروز
کارخانه آرگو بنای تاریخی مربوط به دهه‌های ۴۰و ۵۰ است و براساس اسناد موجود نخستین کارخانه صنعتی ایران محسوب می‌شد. کارخانه دیگر بافت مسکونی نیست که کسی بخواهد آن را احیا کند. بنابراین تخریب و ساختن برج، بهترین گزینه است اما حمید پژمان، طراح خوش‌ذوق پس از خرید کارخانه بهترین گزینه یعنی تخریب را انتخاب نکرد و با استفاده از طراحی مدرن و حتی اروپایی این کارخانه را به گالری هنری تبدیل کرده است.
به‌گفته پژمان، تخریب‌کردن آسان است اما استفاده درست از داشته‌ها و تبدیل آنها به بهترین‌ها، هنر است. بخش‌های مختلف این گالری به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که وقتی در فضا قرار می‌گیرید حس می‌کنید در دنیایی متفاوت هستید. طراحی و استفاده از آثار هنری خاص، فضای کارخانه گذشته را به گالری هنری کنونی تبدیل کرده است.
-
خانه‌هایی با بوی کافه
اکثر کافه‌های پایتخت خانه‌هایی قدیمی هستند که احیا شده‌اند و این روزها به‌جای بوی نم، بوی کافه از آنها استشمام می‌شود. کافه‌هایی که برخی به شیوه سنتی و تعدادی هم به شکل و شمایل مدرن بازسازی و مرمت شده‌اند. کافه ایوان، کافه خانه مقدم، کافه ویلا و... نمونه‌هایی هستند که می‌توانند بهانه یا انگیزه‌ای برای حفاظت از بناهای تاریخی و استفاده بهینه از آنها باشند.
به گفته محمود رضایی که با همراهی مادرش کافه‌ای در خیابان انقلاب را مدیریت می‌کند، اعتماد به نسل جوان و البته کم‌تجربه مهم است. رضایی می‌گوید: «کافه محل رفت‌وآمد جوانان است و باید با سلیقه جوانان آراسته شود. خانه‌های قدیمی طراحی ویژه‌ای دارند که این روزها کمتر در بافت‌های مسکونی دیده می‌شود. بنابراین با کمی تغییر و استفاده از ابزار مدرن و جدید می‌توان این فضاها را برای گذران اوقات فراغت مناسب‌سازی کرد.»
► بافت‌های تاریخی با حضور مردم جان می‌گیرد
- بهروز مرباغی- عضو انجمن مفاخر معماری ایران
احیای بافت تاریخی یا هر خانه قدیمی که به لحاظ تاریخی و البته هنری، معماری و طراحی ارزشمند است، به کف‌سازی و نصب المان و مرمت در و دیوار معطوف نمی‌شود؛ چراکه چنین بناهایی با حضور آدم‌ها جان می‌گیرند. بازسازی خانه‌هایی که عمر مفیدشان تمام شده و تبدیل آنها به فضاهای مورد نیاز در کنار هم می‌تواند باعث دمیده‌شدن روح تازه به جامعه شود. اگر بنایی بازسازی شود اما برنامه‌ای برایش نداشته باشیم، قطعاً تلاش‌ها بی‌فایده خواهد بود. نکته مهم دیگر این است که بازسازی در عین حال که می‌تواند همان بافت سنتی و ایرانی را داشته باشد، با خلاقیت و بها دادن به جوانان می‌توان چاشنی مدرن هم به آنها اضافه و سبک خاصی در معماری خلق کرد.
► جوانان می‌توانند کارهای بزرگی را انجام دهند
- محمدجواد حق‌شناس- رئیس کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای شهر تهران
جوانان موتورهای محرکی هستند که برای ایجاد انگیزه، نیاز به اعتماد دارند. در مقایسه با سال‌های قبل اعتماد مدیران نهادها و ارگان‌ها و حتی سازمان‌های مختلف ازجمله مدیریت شهری در حوزه‌های مختلف به نسل جوان بیشتر شده است. امروز شاهد طراحی‌های شهری، رنگ‌آمیزی و خلق آثار زیبای هنری روی دیوارهای شهر به دست همین جوانان تحصیلکرده هستیم. مدتی است که جوانان خوش‌ذوق و هنرمند به حوزه معماری هم ورود پیدا کرده‌اند و برخی از خانه‌های قدیمی به دست همین آینده‌سازان احیا شده یا در حال احیاست. تمام این اتفاقات و حضور پررنگ جوانان در مباحث گوناگون نشان می‌دهد زمینه اعتماد فراهم شده و مدیران پذیرفته‌اند که نسل جوان هرچند کم‌تجربه قابل اعتماد هستند.