به گزارش همشهری آنلاین، هر چند ترم گذشته فرصتی بود تا دانشجویان، استادها و مدیران دانشگاهی تا حدودی با فضای جدید آموزشی آشنا شوند اما هنوز هم شروع ترم جدید به شکل مجازی چالش‌های بسیاری را ترسیم می‌کند؛ از هزینه اینترنت گرفته تا بحث توانمندی استادها در آموزش مجازی و شهریه‌هایی که با وجود کلاس‌های غیرحضوری کاهش نیافته‌اند. برای پاسخ به این سؤال‌ها با علی خاکی‌صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم به گفت‌وگو نشستیم. او ضمن توضیح در مورد افرادی که برای حضور در دانشگاه از اولویت برخوردار هستند، با قاطعیت گفت که به دانشگاه‌ها توصیه کرده است اگر استادی توانایی آموزش مجازی را ندارد، فرد دیگری را جایگزین کنند.
آقای صدیق! با توجه به اینکه بیشتر دانشگاه‌ها بازگشایی شده‌اند، در مورد وضعیت سال تحصیلی جدید برایمان توضیح دهید. چه برنامه‌هایی برای حفظ سلامت دانشجویان و دانشگاهیان در کنار حفظ کیفیت آموزش پیگیری شده است؟
آموزش ترم جدید بر پایه آموزش الکترونیک در دانشگاه‌ها گذاشته شده است؛ در واقع به‌دلیل شیوع کرونا که از ترم گذشته دانشگاه‌ها را با خود درگیر کرد، ما به یک شکل جدید آموزشی روی آوردیم. با توجه به تفاوت توسعه زیرساخت‌ها و تجربه‌ای که دانشگاه‌ها در ترم گذشته به‌دست‌آورده‌اند، امیدواریم که کیفیت آموزش بهتر از ترم گذشته باشد. در برخی از دانشگاه‌ها برنامه‌ریزی شده است که آموزش به شکل ترکیبی حضوری و غیرحضوری باشد و در دانشگاه‌هایی که عمده دانشجویان بومی هستند- این دانشگاه‌ها چون مسئله خوابگاه و خدمات رفاهی را برای دانشجویان ندارند- می‌توانند از آموزش حضوری با رعایت پروتکل‌ها استفاده کنند.
در دانشگاه‌های بزرگ‌تر ما که در تهران و مراکز استان‌ها مستقر هستند، به‌دلیل حضور دانشجویان غیربومی، مسئله اسکان و خدمات رفاهی جدی است. دانشگاه‌ها زیرساخت‌ها و امکاناتشان در این قسمت متفاوت است. تمام دانشگاه‌ها برنامه‌ریزی کرده‌اند که با توجه به ظرفیت دانشگاهشان، پذیرای درصدی از دانشجویان باشند. این درصد در میان دانشگاه‌ها متفاوت است. برای زمینه‌سازی حضور دانشجویان در دانشگاه‌ها چند اولویت مدنظر قرارگرفته‌است، دانشجویانی که دروس کارگاهی، آزمایشگاه‌ها و عملی دارند و همچنین دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دسته اولویت‌های دانشگاه برای حضور در دانشگاه قرار دارند، البته ناگفته نماند در بین این دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز اولویت با دانشجویانی است که باید پروژه انجام بدهند و امتحان جامع دارند.
شما به خوابگاه‌ها اشاره کردید. با توجه به اینکه این بحث مطرح شده است که دانشجویان جدیدالورود هم می‌توانند ۲هفته در دانشگاه حضور داشته باشند، قرار است چطور برنامه‌ریزی شود تا در رابطه با حفظ پروتکل‌ها نگرانی ایجاد نشود؟
دانشجویان جدید الورود الزامی به حضور ندارند، از ابتدای تابستان یک دستورالعمل برای دانشگاه‌ها ارسال و به صراحت در آن دستورالعمل اعلام شده است که دانشجویان جدیدالورود در دسته دانشجویان اولویت‌دار برای حضور قراردارند اما این به‌معنای الزام حضور این دانشجویان نیست.
در آن دستورالعمل تأکید شده است که این حضور در بازه زمانی کوتاه دو تا سه هفته‌ای می‌تواند صورت بگیرد تا دانشجویان با حضور در دانشگاه با فضای دانشگاه و استادها آشنا شوند. در واقع این حضور تنها برای آشنایی است و با مدیریت دانشگاه قابل اجراست؛ یعنی اگر دانشگاهی به هر دلیل نتواند زمینه حضور این دانشجویان را فراهم‌کند، این کار را انجام نمی‌دهد و دانشجویان جدیدالورود هم ترم اولشان را به‌صورت مجازی سپری خواهند کرد. اولویت اصلی همه ما سلامت دانشجویان است و مهم‌ترین کار برای ما این است که سلامت دانشجویان را تضمین‌کنیم.
یکی از مباحثی که ذهن بسیاری از دانشجویان را به‌خود درگیر کرده است، بحث هزینه‌های اینترنت و دسترسی به ابزار حضور در کلاس‌های مجازی است. این دغدغه در رابطه با دانش‌آموزان نیز وجود داشت و آموزش‌وپرورش توانست با یک سری اقدامات تا حدودی مشکل را رفع و رجوع کند. آیا وزارت علوم برای حل این مشکل دانشجویان اقدامی کرده است؟
یکی از چالش‌های اصلی آموزش الکترونیک بحث ارتباطات است که بر بستر شبکه‌های اینترنتی شکل‌می‌گیرد. هزینه را نیز باید به‌عنوان چالش دیگر این حوزه معرفی کرد؛ چرا که پرداخت هزینه معمول از جانب دانشجویان و استادان، بار سنگینی بر دوش این افراد قرار می‌دهد. در کنار این موارد نباید فراموش کرد که بحث سخت افزار و نرم افزار نیز راه پرمانعی را پیش‌روی آموزش مجازی قرار داده است.
برای بحث هزینه‌ها در ترم گذشته با همکاری وزارت ارتباطات و اپراتورهای سرویس‌دهنده، اینترنت برای دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی -که اطلاعاتشان در اختیار وزارت ارتباطات قرارگرفت- رایگان شد. البته این امکانات برای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و افرادی بود که از بستر ارتباطی این دانشگاه‌ها استفاده می‌کردند؛ یعنی دانشجویی که در فضای دانشگاه قرارمی‌گرفت می‌توانست از این اینترنت رایگان استفاده کند اما اگر به‌عنوان مثال از فضاهایی مانند واتس‌اپ و سایر زیرساخت‌ها به جز دانشگاه‌ها استفاده می‌کرد، از این اینترنت رایگان بهره نمی‌برد؛ چرا که امکان چنین کاری وجود ندارد. برای ترم آینده هم قول داده‌شده است که تسهیلات مشابهی برای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی درنظر گرفته‌شود.
یعنی برای ترم جدید با وزارت ارتباطات رایزنی‌هایی انجام داده‌اید؟
بله، رایزنی انجام شده است و قول داده‌اند که این کار را بکنند. البته این موضوع هنوز قطعی نشده است. تفاوت ما با آموزش‌وپرورش این است که آموزش‌وپرورش از یک شبکه واحد به نام شاد برخوردار است اما دانشگاه‌های ما هر کدام سیستم خودشان را دارند و اینگونه نیست که یک سیستم واحد مرکزی برای دانشگاه‌ها درنظر گرفته شده‌باشد.
در بحث آموزش مجازی یک بخشی مربوط به توانایی استادان برای تدریس غیرحضوری و استفاده از ابزارهای آموزش مجازی است. از نظر شما تمام استادان از چنین ظرفیتی برخوردار هستند؟ اگر استادی در این حوزه دچار مشکل باشد، چه راهکاری اندیشیده‌اید؟
آموزش الکترونیک چالش‌های زیادی دارد. یکی دیگر از چالش‌های این حوزه مربوط به بحث توانمندسازی اعضای هیأت‌علمی، دانشجویان و کارشناسان است.
در اسفندماه که آموزش مجازی را آغاز کردیم، درصد بالایی از اعضای هیأت‌علمی، دانشجویان و کارشناسان دانشگاه با این ابزار آموزشی تا حدودی آشنا بودند و در چندماه گذشته تلاش کرده‌ایم تا از طریق کلاس آموزشی، فایل‌های تصویری و جزوه‌های الکترونیک، زمینه را برای آشنایی با نرم‌افزارها مهیا کنیم. ما امیدوار هستیم که همکاران ما در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی در ترم جدید با توجه به تجربه‌ای که پیداکرده‌اند، موفق‌تر عمل‌کنند.
این توضیحات به این معناست که تمام استادان برای شروع ترم جدید در قالب آموزش مجازی آماده‌اند؟
ممکن است که برخی از همکاران در این حوزه ضعف داشته باشند اما بدون شک این ضعف جبران خواهدشد و باید بگویم که ما نسبت به اسفند سال گذشته، در جایگاه بهتری قرارداریم.
اگر استادی وجود داشته باشد که توانایی آموزش مجازی را نداشته باشد، شما چه راهی برای حل مشکل درنظرگرفته‌اید؟
این بحثی بود که در جلسه با معاونان آموزشی دانشگاه‌ها مطرح شد. ما در چندماه گذشته در این رابطه چندین جلسه با رؤسا و معاونان آموزشی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی داشتیم. در آن جلسه بحث شد که اگر یک عضو هیأت علمی به هر دلیلی نخواهد یا نتواند از ابزار آموزش الکترونیک استفاده کند، باید چه کرد؟ توصیه ما به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی این بود که برای ترم جدید، آن استاد را جایگزین کنند؛ چرا که دانشجویان می‌توانند از خدمات سایر اعضای هیأت علمی استفاده کنند؛ به‌عبارت دیگر ما نباید به‌دلیل اینکه یک استاد نمی‌تواند از ابزار آموزشی استفاده کند، آموزش را تعطیل کنیم. اگر در دانشگاهی نتوانیم شرایط حضور فیزیکی را فراهم کنیم و از سوی دیگر عضو هیأت علمی هم نتواند یا نخواهد درس را به‌صورت مجازی ارائه کند، توصیه ما این بوده است که آن استاد با استاد دیگری که امکان آموزش مجازی دارد، جایگزین شود.
در این میان برخی از دانشجویان این دغدغه و سؤال را مطرح می‌کنند که چرا در شرایطی که کلاس‌های دانشگاه به‌صورت مجازی برگزار می‌شود اما تغییری در میزان شهریه دانشگاه‌ها رخ نداده است؟
هزینه دانشگاه‌های فعال در آموزش حضوری به‌صورت محسوسی کاهش پیدا نکرده است. اگر هزینه‌های دانشگاه‌ها را فهرست‌کنیم، متوجه‌می‌شویم که در صد کمی از این فهرست ناشی از حضور فیزیکی دانشجویان است، سرپا نگه داشتن ساختمان دانشگاه، پرداخت حقوق هیأت علمی و استادهای حق‌التدریس و... هزینه‌های ثابت هستند و در شرایط کرونا هم تغییری نکرده‌اند. علاوه بر این باید توجه کنیم که اکثر دانشگاه‌ها و مؤسسات مالی ما تا پیش از کرونا از زیرساخت‌های مناسب آموزش مجازی برخوردار نبودند؛ تمام این موارد برای دانشگاه هزینه دارد. در هر صورت شهریه دانشجویان از جانب هیأت‌امناء تعیین می‌شود، این در حوزه کاری ما نیست و من نمی‌توانم نظر قطعی بدهم.