به زبان ساده اگر شما بتوانید با سرعتی بیشتر از سرعت صوت حرکت کنید، در این صورت دیوار صوتی را شکستهاید! اولین بار در سال ۱۹۴۷ میلادی، خلبانی آمریکایی به نام «چاک بیکر»، با هواپیمایی به نام ایکس -1 ، که به همین منظور طراحی شده بود، توانست سرعت صوت را پشت سر بگذارد و نامش را در تاریخ هوانوردی ماندگار کند.
در سطح دریا موجهای صوتی با سرعت ۳۴۵ متر بر ثانیه، یا ۱۲۴۰ کیلومتر در ساعت منتشر میشوند؛ این سرعت، با افزایش ارتفاع و کاهش فشار هوا، کمتر میشود. یعنی در ارتفاعهای بالاتر، صوت فاصلهها را با سرعت کمتری میپیماید. در توضیح این پدیده باید توجه کنید که صوت برای انتشار نیاز به ماده دارد تا با ایجاد ضربه به مولکولهای هوا در فضا پخش شود.
یعنی هرقدر که تعداد مولکولها در یک حجم معین بیشتر باشد و فاصله کمتری با یکدیگر داشته باشند، صوت با سرعت بیشتری منتقل میشود و این مطلب نشان میدهد که چرا سرعت صوت درمواد جامد بیشتر از مایع و گازهاست.
ابر سفید رنگی که در اطراف هواپیما به وجود آمده است، به دلیل زیاد بودن بخار آب هوا در محیط و فشرده شدن آنها پدید میآید که برای چند ثانیه قابل مشاهده است
موجهای ضربهای عامل اصلی به وجود آمدن دیوار صوتی هستند؛ درست مثل سنگی که در آب انداخته میشود و باعث به وجود آمدن موجهایی در آب میشود که به صورت دایرههای هممرکزی که به سمت خارج در حال حرکتاند، به راحتی قابل مشاهده هستند. اگر چشمه ساکن باشد، این کرهها، مانند دایرههای آب هممرکز خواهند بود؛ اما اگر منبع شروع به حرکت کند، این کرهها را در جهت حرکت، جابهجا خواهد کرد، بهطوری که فاصله کرهها از هم در جهت حرکت کمتر و در طرف مقابل بیشتر خواهد شد.
مقدار این جابهجایی به سرعت منبع، نسبت به سرعت انتشار صوت بستگی دارد. هر چه سرعت منبع بیشتر باشد، به جبهههای موجی که در هر لحظه تولید میکند، نزدیکتر شده و بنابراین فاصله جبههها در مقابل منبع کمتر میشود، تا این که در سرعت صوت، جبهههای کروی موجهای تولید شده همگی مقابل منبع جمع میشوند.
موجهای ضربهای که در این وضعیت به وسیله هواپیما تولید میشوند، بسیار قدرتمند هستند، چنانکه اگر هواپیما نزدیک به زمین پرواز کند، شیشه ساختمانها خواهد شکست و یا اگر شخصی در معرض موجهای ضربهای بهطور مستقیم قرار بگیرد، احتمال از دست دادن شنوایی او زیاد است. به همین دلیل، خلبانها سعی میکنند فقط مدت کوتاهی در چنین سرعتهایی پرواز کرده و به سرعت از دیوار صوتی عبور کنند.
بد نیست بدانید که زمانی دانشمندان فکر میکردند عبور از سرعت صوت و یا شکستن دیوار صوتی غیرممکن است، اما امروزه با پیشرفت علم هوا فضا، این کار ممکن و آسان شده است، بهطوری که گفته میشود بعضی از هواپیماهای بدون سرنشین ، سرعتی ۱۰ برابر سرعت صوت یا 10 «ماخ» دارند.
کلمه ماخ از نام فیزیکدانی به نام «ارنست ماخ» گرفته شده است که برای اولین بار مبنای حرکت مافوق صوت را مطرح کرد. در حقیقت عدد ماخ نسبت سرعت یک شیء به سرعت صوت در محیط است.