به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، حمیدرضا بارگاهی با اشاره به اینکه خلیج فارس یک دریای نیمه بسته است که در مقایسه با سایر دریاهای مناطق نیمه‌گرمسیری دارای تنوع گونه و زیستگاه بسیار بالایی است، گفت: در خلیج فارس اکوسیستم‌های مختلف ساحلی دریایی به چشم می‌خورند که از مهمترین آنها می‌توان به جنگل‌های حرا یا مانگرو اشاره کرد که یک نوع جنگل ماندابی در منطقه ساحلی است و خوشبختانه طی چند سال اخیر هم از طرف کشورهای جنوب خلیج فارس و هم از طرف ایران رو به گسترش است. تنوع زیستی در محدوده این جنگل‌ها بسیار بالا است و انواع سخت پوستان، نرم‌تنان، ماهیان، خزندگان، پرندگان و حتی پستانداران در آن مشاهده می‌شوند و یک منطقه منحصر به فرد در شمال جزیره قشم وجود دارد که ذخیره‌گاه زیست‌کره است.
وی آبسنگهای مرجانی را یکی دیگر از اکوسیستم‌های با ارزش خلیج فارس دانست و گفت: آبسنگهای مرجانی تقریبا به‌صورت تکه‌ای در نواحی کم عمق مناطق ساحلی خلیج فارس از سواحل خوزستان بصورت پراکنده تا سواحل بوشهر اطراف جزایر فارسی، خارگ و خارگو تا خلیج نایبند تا بورکوه در استان بوشهر و سواحل پارسان تا بندر لنگه تا اطراف تمام جزایر در استان هرمزگان در دو عمق متفاوت وجود دارند یعنی آبسنگهای مرجانی در مناطق کم عمق یک و نیم تا هشت متر و در مناطق عمیق‌تر ۱۵ تا ۲۰ متر و زیستگاههای عمیق‌تر که رویشگاه مرجان‌های نرم است در زیر سطح آب دریا قرار دارند. ما خیلی خوش شانس هستیم که در خلیج فارس و سواحل کشور از این مرجان‌ها بهره‌مند هستیم.
رئیس گروه بهسازی و توسعه زیستگاههای سازمان شیلات ادامه داد: در زیستگاههای مرجانی در مناطق عمیق‌تر دریا، مرجان‌ها به‌صورت تخت و قشری در کف زمین به‌شکل سنگ‌فرش دیده می‌شود و مرجان‌های نرمی که زیاد به نور مستقیم خورشید احتیاج ندارند در این اعماق پیدا می‌شوند. بیش از ۷۰ گونه از انواع گونه‌های آبسنگهای مرجانی در نواحی کم‌عمق از جمله شاخ گوزنی، توده‌ای، مغزی و مرجان‌های شکمبه‌ای و حتی مرجان‌های نرم را نیز شامل می‌شود. این مناطق از لحاظ تنوع زیستی دومین بیوم (منطقه زیستی ویژه بر کره زمین) پرتولید دنیا است و گونه‌های مختلف جانوران و موجودات دریایی در این مناطق به‌صورت اجتماع دیده می‌شوند.
به گفته وی، همچنین می‌توان به جلبک‌زارهای مناطق ساحلی خلیج فارس اشاره کرد. این سنگ‌فرش‌های جلبکی از کنار ساحل تا اعماق ۱۵ متر نیز قابل مشاهده هستند. در منطقه ما بیش از ۱۰۰ گونه جلبک ماکرو گزارش شده است. همچنین می‌توان به پهنه‌هایی که به آن صدف‌زار گفته می‌شود و دارای بنتوزها، صدف‌ها و حلزون‌های فراوانی هستند، اشاره کرد. در این مناطق صدف‌ها و اسفنج‌ها به‌صورت ریف (تپه دریایی) در کنار یکدیگر به‌سر می‌برند و تنوع زیستی جالبی را به وجود آورده‌اند.
- گونه‌های در معرض خطر خلیج فارس
بارگاهی درباره انواع گونه‌های پستانداران دریایی خلیج فارس توضیح داد و گفت: در منطقه ما ۲۷ گونه از پستانداران دریایی در خلیج فارس و دریای عمان گزارش شده است که می‌توان به حدود ۱۰ گونه از دلفین‌ها، گونه‌ای از دلفین‌های بدون باله پورپویز، نهنگ‌های قاتل اورکا، نهنگ خلبان پیلوت وال، دلفین ریسو و یک نوع گاو دریایی به نام دوگانگ که در جنوب خلیج فارس زیست می‌کند و دارای جمعیت خوبی است، اشاره کرد. همچنین وجود چند گونه نهنگ از جمله نهنگ براید، نهنگ کوهان‌دار، نهنگ باله‌دار، نهنگ آبی و اسپرم وال در دریای عمان و آب‌های خلیج فارس گزارش شده‌اند. مهمترین مخاطرات پستانداران دریایی در منطقه ما برخورد با شناورها و گیر کردن در تورهای سرگردان و تورهای ماهیگیری است.
وی همچنین پنج نوع لاک‌پشت دریایی را از گونه‌های شاخص خلیج فارس برشمرد و گفت: دو گونه لاک‌پشت سبز دریایی و لاک‌پشت دریایی منقار عقابی در سواحل ایران تخم‌گذاری می‌کنند که لاک‌پشت‌های منقار عقابی در ایران پراکنش بیشتری دارند و آنها جزو گونه‌های بومی بشمار می‌روند. اما گونه‌های لاک‌پشت زیتونی و لاک‌پشت سرخ و لاک‌پشت چرمی به‌صورت مهاجر به خلیج فارس می‌آیند.
این دکتری بوم‌شناسی دریا با اشاره به تنوع خوب انواع پرنده‌های آبزی و کنار آبزی خلیج فارس اظهار کرد: کلونی‌های بزرگی از پرندگان باکلان در سواحل خلیج فارس بزرگترین کلونی منطقه غرب آسیا را تشکیل می‌دهند و پرستوهای دریایی در جزایر خلیج فارس تخم‌گذاری می‌کنند علاوه بر پرستوهای دریایی گونه‌های مختلفی از پرندگان کنار آبزی از جمله انواع حواصیل، پلیکان، اردک‌ها یا پرندگان شکاری مانند عقاب دریایی و عقاب ماهیگیر در منطقه خلیج فارس نیز مشاهده می‌شوند که حکایت از تنوع خوب پرندگان آبزی و کنار آبزی در منطقه ما دارد.
مسئول کمیته ماهیان غضروفی انجمن ماهی‌شناسی ایران ضمن بیان اینکه اکوسیستم خلیج فارس دارای تنوع بسیار بالایی از لحاظ انواع گونه‌های ماهیان است، درباره انواع ماهیان آن اظهار کرد: بیش از ۹۰۰ گونه ماهی که شامل ۱۵۷ خانواده از انواع ماهیان استخوانی و غضروفی می‌شود، در منطقه ما گزارش شده است که از این تعداد بیش از ۸۰ گونه مربوط به ماهیان غضروفی است که ستون فقرات این ماهیان استخوان ندارد و به جای آن غضروف دارد. به همین دلیل آنها را ماهیان غضروفی می‌نامند که شامل ۴۶ گونه کوسه ماهیان، چهار گونه اره ماهی، شش گونه سوس ماهی (گیتار ماهی)، ۲۸ گونه سفره ماهی می‌شود. متاسفانه ماهیان غضروفی در منطقه ما وضعیت حفاظتی خوبی ندارند و جزو گونه‌های در معرض خطر انقراض هستند.
وی اضافه کرد: چهار گونه کوسه ماهی و سه گونه اره ماهی، دو گونه گیتار ماهی و سه گونه سفره ماهی بصورت بحرانی در معرض خطر انقراض قرار گرفتند به نحوی که سالهاست مشاهده نشده‌اند. ۱۷ گونه کوسه در وضعیت در معرض خطر قرار دارند و ۱۷ گونه نیز به دلیل بهره‌برداری زیاد در وضعیت آسیب‌پذیر قرار دارند و ۱۲ گونه دیگر نیز نزدیک به تهدید هستند.
این دکتری بوم‌شناسی دریا در ادامه گفت: همین وضعیت در مورد سپر ماهیان نیز رخ داده و ۱۷ گونه آن در معرض خطر انقراض قرار گرفته است و ۱۳ گونه به شدت آسیب‌پذیر شده‌اند. جمعیت ماهیان غضروفی به دلیل رشد کند و زادآوری کم جمعیت رو به کاهش است و وضعیت خوبی در آب‌های ما ندارند. علیرغم ممنوعیت صید این ماهیان روند کاهش جمعیت آنها همچنان ادامه دارد. ماهیگیران باید مسئولانه‌تر عمل کنند و به محض مشاهده این ماهیان در تور و ابزار صیدشان نسبت به رهاسازی آنها اقدام کنند.
- یکی از بزرگترین ماهی‌های دنیا در خلیج فارس
بارگاهی با اشاره به اینکه یکی از بزرگترین ماهی‌های دنیا را در خلیج فارس داریم، تصریح کرد: کوسه نهنگ یا همان کولی کر یکی از بزرگترین ماهیان جهان است و در خلیج فارس حضور دارد. این آبزی ۱۰۰ سال عمر می‌کند و به طولی بالغ بر ۱۴ متر می‌رسد. منطقه خلیج فارس یکی از مهمترین زیستگاههای این گونه در شمال غرب اقیانوس هند به حساب می‌آید. همچنین ماهی گوبی مرجانی با طول ۲ سانتیمتر کوچکترین ماهی خلیج فارس است.
رئیس گروه بهسازی و توسعه زیستگاههای سازمان شیلات ادامه داد: حدود ۸۰۰ گونه دیگر ماهیان استخوانی است. بزرگترین ماهیان استخوانی خلیج فارس ماهیان سطح زی درشت مانند نیزه ماهیان و بادبان ماهی هستند. در زیستگاههای مرجانی انواع ماهیان مرجانی با تنوع بالا در اطراف آبسنگهای مرجانی زیست می‌کنند. ماهیان سطح‌زی ریز در منطقه ما دارای جمعیت‌های بزرگ هستند. این ماهیان در زنجیره غذایی نقش بسزایی دارند و غذای ماهیان و گونه‌های آبزی بزرگتر می‌شوند همچنین در دریای عمان فانوس ماهی که حدود چهار سانتیمتر است در زنجیره غذایی همین وضعیت را داراست.
وی همچنین با اشاره به تنوع گونه‌ای دیگر آبزیان خلیج فارس مانند انواع پلانکتون‌ها، انواع پلی‌کت‌ها، کرم‌های لوله‌ای، شقایق‌های دریایی، عروس‌های دریایی و ۹ گونه مار دریایی اشاره و خاطرنشان کرد: تنوع زیستی خلیج فارس نشان می‌دهد که یک منطقه ویژه دریایی است اما متاسفانه بیشترین حجم استحصال از دریا، ریزش رسوبات برای ساخت جزایر مصنوعی و توسعه ساحلی در بخش جنوبی خلیج فارس را شاهد هستیم همچنین ۹۰ درصد آب شیرین کن‌های جهان در منطقه خلیج فارس قرار دارد که با ریزش تلخ اب و پساب خود به حجم شوری این دریا می‌افزایند. سالانه بیش از ۵۵ هزار شناور نفتی، تجاری، ماهیگیری و نظامی در این دریا تردد می‌کنند بنابر این از پر ترددترین مناطق دنیا است.
این دکتری بوم‌شناسی دریا اضافه کرد: در سواحل ما بیش از ۱۴ هزار شناور شامل قایق،لنج، کشتی ناوگان ماهیگیری کشور را تشکیل می‌دهند که دارای مجوز هستند و حدود بیش از ۱۰ هزار شناور نیز به صورت غیرمجاز به ماهیگیری اشتغال دارند. حال این سوال پیش می‌آید آیا صیدگاه‌های ما ظرفیت این بهره‌برداری را دارند؟ در حال حاضر صیدگاه‌های ساحلی از ماهی خالی شده است و شناورهای ماهیگیری برای صید ماهی به آب‌های مرزی و صیدگاه‌های مشترک روی آورده‌اند که این زنگ خطری است برای از بین رفتن صیدگاه‌های ساحلی و کاهش ذخایر ماهیان سواحل ما.
وی درباره اهمیت اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی خلیج فارس تاکید کرد: این منطقه یک آزمایشگاه طبیعی است چرا که شورترین و داغ‌ترین آب دنیا را دارد و یکی از آلوده‌ترین خلیج‌ها و اکوسیستم‌های دنیا به انواع آلاینده‌ها محسوب می‌شود. در عین حال یک اکوسیستم منحصربه‌فرد و ویژه‌ای است که گونه‌های بسیار متنوع آن توانسته‌اند در شرایط سخت و با این همه مصائب در کنار یکدیگر تاب‌آوری کنند. کشور ما با داشتن بیشترین نوار ساحلی در شمال خلیج فارس و دریای عمان در حقیقت تاثیرگذارترین کشور منطقه روی این اکوسیستم است و این بار مسئولیت ما را بیشتر می‌کند.
بارگاهی در پایان تاکید کرد: مردم، ساحل‌نشینان و بهره‌برداران باید برای حفظ این تنوع زیستی مسئولانه‌تر عمل کنند. از ریختن انواع زباله در دریا و ساحل خودداری و از گونه‌های در معرض خطر مراقبت و آن را رهاسازی کنند. به طور قطع این اکوسیستم با وفاق و تشریک مساعی تمامی کشورهای منطقه حفظ خواهد شد.
۵ مهر ماه روز ملی آبزیان مصادف با سالروز موافقت امام خمینی (ره) مبنی بر الحاق شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی در سال ۱۳۶۶ است.