همشهری‌آنلاین ـ زهرا جعفرزاده: خبر فوت بیمار را که داد یکی یقه‌اش را گرفت و محکم هلش داد و آن یکی با مشت و لگد به جانش افتاد. مهدی، ۲هفته پیش، زمانی که از دست همراهان یک بیمار فوت‌شده به اتاق عمل پناه برد، در آینه دید که لبش چطور خونریزی می‌کند و سر و صورت و پاهایش چطور کبود شده و از درد ذق‌ذق می‌کند. او پرستار یک بیمارستان در تهران است که پرونده‌ای برای شکایتش باز شده. شب‌ها کابوس می‌بیند و تصویر حمله ۳مرد و یک زن از جلوی چشمانش دور نمی‌شود.
همراه بیمار مربی باشگاه بود. وقتی با صدای پرستار بیدار شد، دیگر نفهمید چه شده و ۱۰مشت پی‌درپی درصورت پرستار نشاند. چشمان پرستار سیاهی رفت و افتاد. همراه بیمار را دادگاهی کردند و یک شب بازداشت شد.
محمد دست و پاهای ۶نفر را دید که به سر و صورتش می‌خورد. دادگاه اما برای ۳نفر از آنها پرونده تشکیل داد. از تیرماه چندین جراحی روی چشم و صورتش انجام شده و ماجرا همچنان با خونریزی گاه و بیگاه چشم راست ادامه دارد. اول تیر، روز سختی برای محمد ابوترابی بود. همراهان بیمار وقتی عزیزشان فوت کرد، پزشک متخصص بیهوشی را به مثابه قاتل پدرشان دیدند و بی‌رحمانه سر و صورتش را هدف گرفتند. تنها چند مشت و لگد مانده بود تا محمد بینایی چشم راستش را از دست بدهد. تصاویر صورت کبود و خونین او در فضای مجازی بسیار دیده شد.
بعد از ابوترابی، یک متخصص چشم در بیمارستان شهرستان دنای یاسوج هم مورد حمله همراهان بیمار قرار گرفت و از ناحیه دست آسیب دید. قبل از او، پرستار بیمارستان امام‌خمینی کوهدشت، از طرف همراهان بیمار مورد ضرب و شتم قرار گرفت و در مشهد هم اتفاق مشابهی برای ۲پرستار دیگر افتاد. در ۷ماه گذشته موارد حمله به کادر درمان بالا رفته است.
گروهی از پرستاران و پزشکان می‌گویند تعداد حملات بیشتر نشده، اما شدیدتر و خشن‌تر از گذشته شده است. شدت درگیری و حمله به کادر درمان تنها به ۷ماه گذشته و اپیدمی کرونا محدود نمی‌شود. پیش از این هم بارها گزارش‌هایی درباره خشونت‌های فیزیکی علیه این افراد به‌ویژه پرستاران داده شده بود که نمونه آن مربوط می‌شود به آذر سال گذشته که ۱۰مرد به زن پرستاری در شیفت شب بیمارستان امام‌خمینی ایلام حمله کردند. همراهان بیمار ضربه محکمی به میز بخش پذیرش زدند. میز با شدت به شکم پرستار برخورد کرد و او از شدت ضربه بیهوش شد. قبلا دبیرکل خانه پرستار گزارش داده بود که از سال۹۶ تا ۹۷، حدود ۲۰پرستار در کشور به‌دلیل شدت برخوردهای فیزیکی حداقل یکی از اعضای بدنشان دچار شکستگی شده است.
نارضایتی بیماران و همراهانشان از خدمات بیمارستان‌ها
محمود عمیدی فعال حوزه پرستاری است و به استناد گزارش همکارانش می‌گوید که موارد برخورد و حمله به کادر درمان در ماه‌های اخیر بالا رفته است. او هم بارها مورد خشونت کلامی قرار گرفته، اما می‌گوید به‌دلیل جثه‌اش کسی جرأت نکرده با او برخورد فیزیکی داشته باشد. عمیدی به همشهری می‌گوید بیمار و همراهش، تخت خالی، پتو، ویلچر، غذا، پزشک و... را از پرستار می‌خواهد و زمانی که به خواسته‌اش نمی‌رسد، انتقام تمام این کاستی‌ها را از پرستار می‌گیرد.
به گفته او، خشونت کلامی مثل فحاشی و تهدید همواره وجود داشته و پرستاران خیلی با آن برخورد نمی‌کنند: «محال است در یک شیفت شاهد اعمال این خشونت‌ها نباشیم. قبلا در بیمارستانی در اسلامشهر فعالیت می‌کردم. یک‌بار ۱۷، ۱۸نفر به بیمارستان حمله کردند. پرستاران و پزشکان خودشان را در اتاقی حبس کردند تا در امان بمانند. از این موارد به‌خصوص در برخی مناطق زیاد رخ می‌دهد.»
خرداد امسال رئیس سازمان نظام پرستاری در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری از کمبود پرستار خبر داد. او در این نامه نوشت به ازای هر تخت بیمارستانی فقط هشت‌دهم نیروی پرستار در یک روز وجود دارد. پیش از این هم اعلام کرده بود که باید سالانه ۹هزار پرستار استخدام شود. به همه اینها کمبود تخت‌های آی‌سی‌یو و تجهیزات مراقبت‌های ویژه را هم باید اضافه کرد که در شرایط شیوع ویروس کرونا فشار زیادی به کادر درمان و بیماران وارد کرده است.
به گفته عمیدی، این کمبودها بر شدت خشونت علیه کادر درمان تأثیر گذاشته است: «در بیمارستانی ۳۴بیمار کرونایی را به ۳پرستار سپرده‌اند. در این شرایط مراقبت از بیمار به‌سختی انجام می‌شود و بیمار و همراهش ناراضی‌اند. این نارضایتی به تنش منجر می‌شود.»
نیروهای درمانی بخش اورژانس بیشترین فشار و خشونت کلامی و فیزیکی را از سوی همراهان بیمار و خود بیمار تحمل می‌کنند.
از نظر میزان مواجهه با زن و مرد هم تفاوتی وجود ندارد. موارد زیادی از خشونت علیه پرستاران زن گزارش شده است؛ هر چند که پرستاران زن بیش از همکاران مردشان در معرض خشونت کلامی هستند. به اعتقاد عمیدی، فعال حوزه پرستاری، نیروی انتظامی باید در بخش‌های پرتنش مثل اورژانس حضور پررنگ‌تری داشته باشد.
او می‌گوید: حتی زمانی که موارد خشونت دادگاهی یا گزارش می‌شود همواره از پرستاران می‌خواهند تا ببخشند و بگذرند. به هر حال زمانی که خطایی اتفاق می‌افتد، فرد باید مجازات شود تا این اتفاقات دیگر تکرار نشود. براساس قانون مجازات اسلامی، هرکس اعم از بیمار و بستگان به پرسنل درمانی حین انجام وظیفه توهین کنند، مشمول ۳تا ۶ماه حبس، شلاق تا ۷۴ضربه و جزای نقدی می‌شوند. به‌کاربردن الفاظ رکیک و اهانت‌آمیز و تحقیرکننده، فحاشی و انجام هرگونه اقدامات عملی (ضربه) که دلالت بر توهین و تحقیر داشته باشد، جزو این مصادیق به شمار می‌رود.
۸۰ درصد گروه پرستاری مورد خشونت قرار می‌گیرند
درباره میزان خشونت فیزیکی و کلامی علیه پرستاران آمار دقیقی در دست نیست. تنها یک مطالعه در این زمینه انجام شده که مربوط می‌شود به اواخر دهه ۸۰ که سازمان نظام پرستاری در یک نظرسنجی از گروه پرستاری به این نتیجه دست یافت که در مدت ۶ماه، ۸۰درصد از این افراد به شکلی مورد خشونت قرار گرفته‌اند. بیشتر این خشونت‌ها کلامی و حدود ۳۰درصد هم خشونت فیزیکی بوده است.
محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار، به همشهری می‌گوید: پرستاران تنها از سوی همراهان بیمار مورد خشونت قرار نمی‌گیرند گاهی پزشکان هم آنها را مورد حمله قرار می‌دهند. به‌ترتیب ابتدا بیماران، دوم همراهان بیمار و سوم پزشکان هستند که گروه پرستاری را مورد خشونت کلامی و فیزیکی قرار می‌دهند. او البته به این نکته هم اشاره می‌کند که سیستم گزارش‌دهی این موارد ضعیف است و بسیاری از این اتفاقات گزارش نمی‌شود و بیمارستان پیگیری خاصی نمی‌کند.
دبیرکل خانه پرستار اما به نکته دیگری اشاره می‌کند. به گفته او، اگر بیمارستان امکانات خوبی در اختیار بیماران قرار دهد و تعداد پرستار و کادر درمان افزایش پیدا کند از بار خشونت‌ها هم کاسته می‌شود. از سوی دیگر، بیمارستان موظف است از نیروی انتظامی استفاده کند، اما به‌دلیل پرداخت نشدن حقوق این افراد، بسیاری از آنها بخش‌های ویژه بیمارستان را ترک کرده‌اند.
شریفی‌مقدم با سال‌ها سابقه کار در بخش عفونی بیمارستان امام‌خمینی، بارها مورد حملات همراهان بیمار و خود بیماران قرار گرفته است. او می‌گوید این خشونت‌ها از پرتاب کردن لیوان از سوی بیمار تا حمله همراهان بیمار به‌دلیل سوءبرداشت‌ها، همواره برای او و سایر همکارانش اتفاق افتاده است.
ماجرا اما تنها به خشونت‌های دیده‌شده محدود نمی‌شود؛ به‌طوری‌که به گفته مجید توکلی، عضو هیأت‌مدیره نظام پرستاری مشهد، اجرا نشدن قوانین مربوط به حوزه پرستاری با وجود تصویب و تبدیل شدن به قانون مثل تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و قانون سخت و زیان‌آور بودن شغل پرستاری و قانون ارتقای بهره‌وری کارکنان نظام سلامت نوعی خشونت علیه پرستاران است.
مردم در کنترل خشم مشکل دارند
بیست‌وهشتم شهریور، زمانی که بیمار بخش آی‌سی‌یو فوت کرد، همراهان بیمار به مهدی که مسئول بخش بود حمله کرده و او را به‌شدت مجروح کردند. او که نزدیک به ۸سال سابقه کار دارد به همشهری می‌گوید که در این مدت بارها مورد خشونت‌های فیزیکی و کلامی همراهان بیمار قرار گرفته است.
او می‌گوید: در بیمارستان منشور حقوق بیمار چندین بند دارد، اما منشور حقوق کارکنان تنها یک بند دارد. این در حالی است که وقتی چنین اتفاقی می‌افتد نه‌تنها جان پرسنل، بلکه جان سایر بیماران بستری شده هم به خطر می‌افتد.
محمد ابوترابی، متخصص بیهوشی یکی از بیمارستان‌های پیرانشهر که اوایل تیرماه مورد حمله تعدادی از همراهان بیمار فوت‌شده‌ای قرار گرفت هم به همشهری از شدت آسیب‌های وارده می‌گوید و تأکید می‌کند بیشترین پیگیری در این پرونده از سوی انجمن متخصصان بیهوشی انجام شده و بیمارستان پیگیری ویژه‌ای نکرده است.
او یکی از دلایل رخداد چنین اتفاقاتی را تغییر جایگاه پزشک و پرستار در میان مردم می‌داند. به گفته او به‌دلیل اخباری که دست به‌دست می‌شود، پزشکان و پرستاران احترام شغلی‌شان را در افکار عمومی تا حدی از دست داده‌اند.
ابوترابی به نکته دیگری هم اشاره می‌کند. به گفته او، مردم در کنترل خشم دچار مشکل هستند و زمانی که عزیزی را از دست می‌دهند، نمی‌دانند چطور باید با موضوع کنار بیایند و در این زمینه آموزش ندیده‌اند و در بیمارستان نخستین افرادی را که می‌بینند، چه پرستار و چه پزشک، به سمت آنها حمله‌ور می‌شوند.
حملات شدت گرفته؛ کادر درمان خسته شده
وضعیت معیشتی و فشار وارد شده از شیوع کرونا به مردم موضوعی است که از سوی محمد جهانگیری، معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام‌پزشکی، به‌عنوان دلیل حملات فیزیکی و کلامی به کادر درمان مطرح می‌شود.
او به همشهری می‌گوید گزارشی درباره بالا رفتن این برخوردها به آنها داده نشده، اما شدت برخوردها افزایش پیدا کرده است: «میزان مراجعه‌ها بالا رفته، کادر درمان خسته شده‌اند و خود این خستگی مسائل زیادی ایجاد می‌کند. طولانی شدن مدت انتظار بیماران برای دریافت خدمات آنها را مضطرب کرده است. به همه اینها باید جو تبلیغاتی علیه کادر درمان را هم اضافه کرد که با مشاجره و گرفتن فیلم در مراکز درمانی شروع می‌شود و در فضای مجازی ادامه پیدا می‌کند.»
به گفته این مسئول در سازمان نظام پزشکی، این حملات گاهی آنقدر شدید است که منجر به نقص عضو کادر درمان شده: «در برخی مناطق کم‌برخوردار که تعداد پزشک کم است، میزان برخوردها بیشتر می‌شود. زمانی که پزشک احساس ناامنی کند، نمی‌تواند خدمات درستی هم ارائه بدهد.»
جهانگیری معتقد است باید قوانین بازدارنده در این زمینه وجود داشته باشد، کیفیت خدمات درمانی بالا برود و تعداد کادر درمان افزایش پیدا کند: «مردم یک ساعت هم نمی‌توانند لباسی را که کادر درمان در دوران شیوع کرونا به تن می‌کنند تحمل کنند. نمی‌توان انتظار داشت که این افراد شرایطی مثل قبل داشته باشند. برخورد فیزیکی با این افراد برای سایر بیماران ایجاد تنش می‌کند. کسی وقوع خطای پزشکی را انکار نمی‌کند، اما باید از راهش پیگیری شود نه اینکه مستقیما در بیمارستان اقدام شود.»