همشهری‌آنلاین ـ سمانه معظمی: دولت‌ها از حدود ۱۰ماه پیش که همه‌گیری بیماری کرونا در جهان اعلام شد، واکنش‌های مختلفی به این ویروس نوپدید نشان دادند و سیاست‌های گوناگونی مانند تشویق مردم به رعایت اصول بهداشتی تا قرنطینه‌های سخت‌گیرانه را در پیش گرفتند. با آنکه هر هفته از گوشه و کنار دنیا اخباری از کشف دارو و واکسن کرونا شنیده می‌شود، اما واقعیت این است که ممکن است این درمان‌ها و واکسن‌ها تا چندماه دیگر هم به تولید انبوه نرسد. تا آن زمان سیاستمداران باید طرح‌های پایه‌ای و کارآمد را برای کنترل این بیماری اجرا کنند. به نظر می‌رسد نخستین خط دفاع در برابر ویروس در ماه‌های آینده همچنان نمونه‌گیری، حفظ فاصله اجتماعی و رعایت اصول بهداشتی است.
نشریه اکونومیست در گزارشی با بررسی جنبه‌های منفی و مثبت کرونا، نوک پیکان را به سمت دولت‌ها گرفته و بر نقش مهم سردمداران کشورها در برهه حساس کنونی تأکید کرده است؛ متأسفانه هنوز برخی دولت‌ها مانند آمریکا این بیماری را آنطور که باید جدی نگرفته‌اند و واکنش قابل دفاعی در برابر آن نداشته‌اند.
روی منفی
ویروس کرونا به سرعت در سراسر جهان در حال پیشرفت است. تعداد مبتلایان از ۳۵ میلیون نفر و تعداد افرادی که در اثر کرونا فوت کرده‌اند از یک میلیون نفر عبور کرده است. این در حالی است که تخمین زده می‌شود مرگ یک میلیون نفر دیگر هم ثبت نشده باشد. آمار هفتگی ابتلا در هفته سوم سپتامبر برای نخستین بار از مرز ۲میلیون نفر گذشت. کشور هند تاکنون بیش از ۱۰۳ هزار فوتی داشته است. برخی کشورهای اروپایی که فکر می‌کردند این همه‌گیری را پشت سر گذاشته‌اند، تازه درگیر موج دوم این بیماری شده‌اند. در آمریکا نیز آمار مرگ‌ومیر کرونا به حدود ۲۱۵ هزار نفر رسیده است.
ابتلا، مرگ و همه اثرات مخرب بیماری در کشورهای توسعه‌نیافته و در حال توسعه، هزینه بیشتری داشته است. در کشورهای فقیر، درد مرگ عزیزان با فقر و گرسنگی ادغام شده و شرایط را برای مردم بغرنج‌تر کرده است. ارزیابی بانک جهانی نشان می‌دهد کرونا ۷۰تا ۱۰۰میلیون نفر را در سرتاسر جهان به فقر مطلق دچار می‌کند که نتیجه حدود یک دهه تلاش برای ریشه‌کنی آن را از بین می‌برد.
سرد شدن هوا در کشورهای نیمکره‌شمالی زمین می‌تواند به وخامت اوضاع دامن بزند. با رسیدن فصل سرما، مردم بیشتر به محیط‌های سربسته می‌روند، یعنی جایی که ویروس راحت‌تر منتقل می‌شود. علاوه بر این، آنفلوآنزای فصلی هم می‌تواند فشار وارد بر نظام سلامت را بیشتر کند.
حتی اگر واکسن هم آماده شود، هیچ اطمینانی به تأثیر ۱۰۰درصدی آن وجود ندارد. این اثر حفاظتی ممکن است در سالمندان که واکنش سیستم ایمنی‌شان پایین است، موقتی یا ضعیف باشد. تهیه و توزیع میلیاردها دوز واکسن، مسلما ماه‌ها زمان می‌برد. درگیری و اختلاف بر سر اینکه چه افرادی ابتدا واکسن بزنند، کمبود شیشه‌های واکسن و نیاز افراد به ۲ بار تزریق از دیگر مشکلات است. از سوی دیگر، تحقیقات در کشورهای مختلف نشان می‌دهد درصورت ساخت و عرضه واکسن، حدود یک‌چهارم بزرگسالان (در روسیه ۵۰درصد) از تزریق آن خودداری می‌کنند.
روی مثبت
اما در بین همه این سیاهی‌ها باید اخبار مثبت را هم دید. داروها و درمان‌های جدید خطر مرگ کرونا را کمتر کرده است و داروهای جدیدتر و واکسن هم به‌زودی تأثیر روش‌های درمانی را بیشتر می‌کنند.
افزایش آمار مبتلایان در اروپا یک واقعیت غیرقابل انکار است، اما بیشتر نشان‌دهنده این است که تعداد تست‌ها و به‌دنبال آن مواردی که قبل از آن تشخیص داده نمی‌شد، بیشتر شده است. آمار روزانه ابتلا نسبت به زمان اوج بیماری در ابتدای بهار به میزان چشمگیری کاهش داشته است. افزایش نمونه‌گیری یکی از دلایل پایین آمدن نرخ مرگ‌ومیر است. از سوی دیگر، بیشتر بودن نسبت جمعیت جوان (متوسط سنی ۲۸سال) در کشورهایی مانند هند نیز آمار فوتی‌ها را کمتر کرده است. کاهش مرگ‌ومیر نشان‌دهنده پیشرفت نظام سلامت نیز هست. اکنون پزشکان می‌دانند به غیر از ریه، اندام‌هایی مانند قلب و کلیه هم در خطر هستند و زودتر نشانه‌های احتمالی را بررسی می‌کنند. در بیمارستان‌های انگلیس در ابتدای شیوع کرونا ۹۰درصد بیماران به دستگاه‌های اکسیژن وصل می‌شدند، اما در ماه‌های اخیر فقط ۳۰درصد این نیاز را داشتند.
استفاده از داروهایی مانند دگزامتازون میزان مرگ را در بیماران وخیم تا ۳۰درصد کاهش داده است. آمار مرگ‌ومیر در اروپا نسبت به بهار امسال ۹۰درصد کمتر شده است؛ هرچند اگر دوباره این بیماری بین گروه‌های آسیب‌پذیر شایع شود، ممکن است تعداد دوباره افزایش یابد. پیشرفت‌ها ادامه دارد. آنتی‌بادی‌هایی که ویروس را فلج می‌کنند اگرچه گران هستند اما تا پایان سال عرضه می‌شوند. این آنتی‌بادی‌ها برای درمان افراد مبتلا و پیشگیری از ابتلای گروه‌های پرخطر مؤثر هستند. واکسن هم شاید زودتر از آنتی‌بادی به کمک مهار کرونا بیاید.
واکنش دولت‌ها
یکی از ابزارهای مهم کنترل کرونا عملکرد درست و به‌موقع دولت‌ها و مسئولان است. اما همچنان برخی کشورها ازجمله آمریکا، انگلیس و اسپانیا اصرار به جدی نگرفتن این بلای جهانی و ادامه طرح‌های ناکارآمد خود دارند.
در طول ماه‌های گذشته یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها، قرار گرفتن بر سر دوراهی تعطیلی یا باز نگه داشتن مشاغل و کسب‌وکارها بوده است. از یک سو، اگر فعالیت‌های اقتصادی تعطیل می‌شد، مردم با مشکل مالی روبه‌رو می‌شدند و اگر به کارشان ادامه می‌دادند، آمار ابتلا بالا می‌رفت.
در یک طرف، برخی ناظران، کشوری مانند سوئد را که اولویت را به اقتصاد و آزادی کسب‌وکارها داده تحسین می‌کنند این در حالی است که نرخ مرگ‌ومیر کرونا در این کشور ۵۸.۱ به ازای هر ۱۰۰هزار نفر بوده است. نرخ تولید ناخالص ملی سوئد نیز در ۳ ماهه دوم شیوع بیماری ۸.۳درصد کاهش داشته است که هر دو آمار ضعیف‌تر از دیگر کشورهای اسکاندیناوی یعنی دانمارک، فنلاند و نروژ است.
گروه دیگر، کشورهایی مانند نیوزیلند که مشاغل را تعطیل کردند تا جان مردمشان را حفظ کنند، در کنترل کرونا موفق می‌دانند. نرخ مرگ در این کشور ۰.۵ به ازای هر ۱۰۰هزار نفر مبتلاست. اما در ۳ماهه دوم شیوع بیماری، اقتصاد آن۱۲.۲درصد کوچک‌تر شد. در مقابل، در تایوان که بیشتر مشاغل فعال بودند، ۰.۰۳ مرگ در برابر ۱۰۰هزار مبتلا و کاهش ۱.۴درصدی نرخ تولید ناخالص ملی ثبت شده است.
کشورهایی مانند آلمان، کره‌جنوبی و تایوان از روش قرنطینه و نمونه‌گیری‌های دقیق استفاده کردند. آلمان نقاط پرخطر را شناسایی کرد و کره‌جنوبی فعالیت رستوران‌ها و زیارتگاه‌ها را محدود کرد. در مقابل، نمونه‌گیری‌های با تأخیر در کشوری مثل فرانسه به شکست سیاست‌های کنترل کرونا منجر شد. قرنطینه سرتاسری مانند آنچه اسرائیل انجام داده نیز به‌دلیل پرهزینه بودن و دشواری ادامه آن موفق نبوده است.
عجله اسپانیا برای برگشت زودتر به شرایط عادی، طرح‌های حفاظتی را بی‌تأثیر کرد. درحالی‌که آمار ابتلا در انگلیس در هفته‌های گذشته افزایش بی‌سابقه‌ای داشته، سیستم نمونه‌گیری در این کشور کارآمد نیست. مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در آمریکا قربانی اشتباه‌ها و ضعف مدیریت شده‌اند. مقامات اسرائیل نیز در دام غرور و دعواهای داخلی افتاده‌اند.
دولت‌هایی مانند انگلیس، سیاست‌های کنترلی مختلفی را درپیش گرفتند که گاهی اوقات توسط رهبرانشان رعایت نمی‌شود، بنابراین طبیعی است که مردم نیز از انجام آن شانه خالی کنند. برخی کشورها نیز اصول کلی تعیین کردند، اما دست افراد، مدارس و سازمان‌ها را باز گذاشتند تا براساس شرایط خود به آن عمل کنند.
پرهیز از تصمیم عجولانه
دولت‌ها باید روشی را در پیش بگیرند که از نظر اقتصادی و اجتماعی مؤثرتر است. الزام استفاده از ماسک، ارزان و راحت است و نتیجه هم دارد. باز کردن مدارس همان‌طور که در دانمارک و آلمان انجام شده می‌تواند با احتیاط و با توجه به شرایط موجود انجام شود. اما فعال کردن مکان‌های سربسته و پرازدحام مانند رستوران‌ها منطقی به نظر نمی‌رسد.
وقتی کرونا آمد، دولت‌ها ابتدا غافلگیر شدند و با فشار دادن دکمه وضعیت هشدار بعضا دست به تصمیم‌ها و اقدام‌های شتاب‌زده زدند، اما اکنون دیگر هیچ بهانه‌ای قابل‌قبول نیست. تا پایان کرونا راه طولانی در پیش است. اگرچه این بیماری فروکش می‌کند، اما سیاستمداران باید با پرهیز از اقدام‌های عجولانه و تعیین برنامه‌های اصولی و اجرای سیستم نمونه‌گیری و ردگیری برای کنترل آن تلاش کنند. مردم نیز وظیفه دارند با حفظ فاصله اجتماعی، رعایت بهداشت و تبعیت از محدودیت‌هایی که دولت‌ها تعیین می‌کنند، جلوی گسترش ویروس را بگیرند.
یکی از ابزار مهم کنترل کرونا،عملکرد درست و به‌موقع دولت‌ها و مسئولان است. اما همچنان برخی کشورها از جمله آمریکا، انگلیس و اسپانیا اصرار به جدی نگرفتن این بلای جهانی و ادامه طرح‌های ناکارآمد خود دارند
نمره رد به عملکرد آمریکا
مرکز تحقیقاتی «پیو» آمریکا اخیرا در نظرسنجی، نگرش مردم ۱۴کشور پیشرفته جهان شامل آمریکا، کانادا، اسپانیا، ایتالیا، انگلیس، سوئد، فرانسه، ژاپن، استرالیا، هلند، بلژیک، آلمان، دانمارک و کره‌جنوبی را نسبت به عملکرد دولت‌های خود، سازمان بهداشت جهانی، اتحادیه اروپا، چین و آمریکا در کنترل بیماری کرونا بررسی کرده است.
در این فهرست آمریکا با ۴۷درصد و انگلیس با ۴۶درصد رضایت، پایین‌ترین نمره را از مردم خود گرفته‌اند. در مقابل، دانمارک و استرالیا، موفق‌ترین کارنامه را از دید مردمشان داشته‌اند. ۹۵درصد مردم دانمارک و ۹۴درصد مردم استرالیا به عملکرد دولت‌های خود نمره قابل‌قبول داده‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که به‌صورت میانگین ۷۳درصد مردم این کشورها دیدگاه مثبتی به دولت خود داشته‌اند. جالب اینجاست که مردم ۱۴ کشور گفته شده، آمریکا را ضعیف‌ترین کشور از نظر مقابله با کرونا ارزیابی کرده‌اند. تنها ۱۵درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، عملکرد آمریکا را در برابر کرونا قابل‌قبول دانسته‌اند. این نسبت درباره چین، اتحادیه اروپا و سازمان بهداشت جهانی به‌ترتیب ۳۷، ۵۷ و ۶۴ درصد است.