«روز جهانی مبارزه با تغییرات اقلیمی»، موضوعی جهانی است و یک عبارت فانتزی در تقویم نیست! به ما، هم ربط دارد و هم ندارد! می‌تواند مثل یک سیل بر سر زمین خراب شود، چون ما می‌توانیم با رفتارهای ساده روی آن تأثیر مثبت یا منفی بگذاریم.
«حمیدرضا خدابخشی»، فعال محیط‌زیست و کنشگر آب، در گفت‌وگو با هفته‌نامه‌ی دوچرخه می‌گوید: «تغییرات اقلیمی از زمان صنعتی‌شدن در قرن ۱۸ و تشدید فعالیت‌های صنعتی شروع شد؛ اما نتایجش را در قرن ۱۹ نشان داد و نمودارها نشان می‌دهد که هرچه‌قدر رشد اقتصادی و توسعه‌ی صنعتی بیش‌تر باشد، شیب نمودار تندتر می‌شود.»
تغییرات اقلیمی چه‌طور به‌وجود می‌آید؟
تغییرات اقلیمی با گرمایش زمین ارتباط مستقیم دارد. وقتی جمعیت افزایش پیدا می‌کند، نیاز به رفاه و نیاز به غذا هم زیاد می‌شود و روند صنعتی‌شدن را تسریع می‌کند و نیاز به کشاورزی و در نتیجه، مصرف آب تشدید پیدا می‌کند.
این روند باعث تولید گازهای گل‌خانه‌ای می‌شود و گازهای گل‌خانه‌ای هم دمای زمین را افزایش می‌دهند. در نتیجه تعادل زمین به هم می‌ریزد و تغییرات اقلیمی به‌وجود می‌آید و باعث آب‌شدن یخ‌های قطبی می‌شود.
نمونه‌ای از تغییرات اقلیمی نام ببرید که منشأ انسانی دارد؟
مثلاً خشک‌شدن دریاچه‌ی ارومیه، منشأ انسانی دارد. شاید خشک‌شدن این دریاچه روی تغییرات اقلیمی در پهنه‌ی جهانی تأثیر زیادی نگذارد و یک میکرواقلیم باشد، اما هرتغییری روی گرمایش زمین اثر دارد.
این دریاچه تعادل اقلیمی منطقه را حفظ کرده بود، اما حالا تبخیر دریاچه و نفوذ آب در زمین را نداریم. چه اتفاقی افتاده؟
اطراف دریاچه، باغ ساختند، آب را هم برای تولید صنایع‌غذایی استفاده کردند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که جریان بارش، روی دریاچه ارومیه اثری نداشته و فقط در اثر فعالیت‌های انسان خشک شده است. آغاز این ماجرا با انسان شروع شده، اما ادامه‌اش دیگر به محیط هم برمی‌گردد.
این تغییرات چه تأثیری بر زندگی انسان‌ها می‌گذارند؟
تعادل را به هم می‌زند، چون پدیده‌های سازگاری را جابه‌جا می‌کند. مردم عربستان به شرایط آب‌و هوایی خودشان عادت داشتند. اسکیموهای قطب شمال هم به آن شرایط اقلیمی خودشان عادت داشتند. فکر کنید وقتی زمین‌های قطب شمال، تبدیل به اراضی کشاورزی شود، به درد اسکیموها می‌خورد؟
تغییرات اقلیمی باعث به‌هم‌خوردن همه‌ی معادلات اقتصادی و اجتماعی می‌شود، خسارت اقتصادی وارد می‌کند و اکوسیستم را به‌هم می‌زند. خرس قطبی متعلق به سرمای قطب است، حیواناتی هم که در اکوسیستم آفریقای جنوبی زندگی می‌کنند، نابود می‌شوند اگر ثبات اقلیمی به هم بخورد.
نتیجه‌ی تغییر اقلیم چیست؟
برآورد می‌کنند که بر اثر آب‌شدن یخ‌های قطبی، بسیاری از سواحل، مثل کشور مالدیو زیر آب می‌روند. برآوردی که در جنوب ایران انجام دادیم این است که این مناطق بر اثر پیش‌روی آب دریا تا نزدیکی اهواز، زیر آب می‌روند و این موضوع باعث می‌شود موجی از مهاجرت حاصل از تغییر اقلیم صورت بگیرد.
تغییر اقلیم هم‌چنین باعث شده مناطق خشک غرب خاورمیانه، خشک‌تر شود و پتانسیل جنگ‌های داخلی افزایش یابد. جنگ سوریه، بحث بر سر زمین و آب است و استحصال اراضی بیش‌تر برای کشاورزی.
در سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، روستاهایی داریم که برق، گاز، تلفن و ساختمان‌های نوساز دارد و مهندسی ساز هستند، اما آب ندارد و تغییر اقلیم، باعث خشک‌سالی این مناطق شده و حالا خالی از سکنه‌اند.
هم‌چنین با تغییرات اقلیمی، طیف وسیعی بیماری‌ها گسترش می‌یابد که نمی‌دانیم چیست. یادمان باشد علم از تجربه می‌آید و وقتی تجربه نداریم، علمی هم نداریم! ما تجربه‌ی آینده را نداریم، علمش را هم نداریم. ما نمی‌دانیم و این روند، روند خوبی نیست .
نوجوانان و خانواده‌هایشان می‌توانند به بهبود این وضع جهانی کمک کنند؟
بیش از نیمی از مردم جهان را نوجوان‌ها و مادران آن‌ها تشکیل می‌دهند و کمک آن‌ها برمی‌گردد به فعالیت و روشنگری فعالان محیط‌زیست. مثلاً «گِرِتا تونبرگ»، نوجوان سوئدی در اثر این اطلاع رسانی‌ها جهان را آگاه کرده و توانسته در بین نوجوانان بدرخشد. او این‌قدر موضوع را خوب فهمیده که پویش جهانی راه می‌اندازد. نوجوانان این پتانسیل را دارند و می‌توانند فعال اجتماعی باشند. عدم توجه به مسائل محیط‌زیستی در اثر ناآگاهی است که اگر این آگاهی درون خانواده شکل بگیرد تبدیل به فرهنگ می‌شود.
وقتی همه‌ی افراد جامعه فرهنگشان این باشد که زباله را در سطل بیندازند، زباله‌ای روی زمین نمی‌ماند. در این صورت آگاهی تبدیل به فرهنگ خواهد شد. شعار یونیسف (صندوق کودکان سازمان ملل متحد) این است که جهانی فکر کن و منطقه‌ای عمل‌کن و در ادامه‌اش گفته که همین الآن شروع کن!
هرکسی منشأ اثر در محیط اطراف خودش باشد، کافی است و مجموع این‌ها باعث می‌شود که محیط‌زیستمان پاک بشود. در نهایت مصرف درست انرژی، مصرف درست آب، عدم تبعیت الزامی از مُد و حداکثر استفاده از امکانات مثل لباس، خوراک و دوری جدی از پرمصرفی می‌تواند مؤثر باشد.
تغییر اقلیم، پدیده‌ی حاصل از جامعه‌ی سرمایه‌داری است؛ چون این جامعه می‌گوید زیاد مصرف کن و در این صورت برای تولید بیش‌تر نیاز به منابع داریم. دین اسلام هم بر روی اسراف‌نکردن تأکید دارد. یعنی مصرف معقول و به اندازه. یکی از کمک‌های ما به زمین این است که درست مصرف کنیم.