همشهری‌آنلاین ـ سارا کلهر: از سال ۱۹۹۸ با هدف افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها اول دسامبر (۱۱ آذر) روز جهانی ایدز نامگذاری شده است و هر سال برای این روز شعار خاصی در نظر گرفته می‌شود. امسال شعار روز جهانی ایدز «همبستگی جهانی، مسئولیت مشترک» اعلام شده است.
اما احتمالا توجهات امسال به اچ‌آی‌وی/ایدز با سال‌های گذشته تفاوت دارد، چه‌اینکه توجه جهانی بر اپیدمی کوویدـ۱۹ و راهی برای نجات از این بیماری مرگبار و همچنین تبعات گسترده آن بر زندگی و معیشت شهروندان متمرکز است. نکته اینجاست که مشابه با ایدز، حذف انگ و تبعیض، توجه به عموم افراد جامعه برای دریافت خدمات سلامت براساس رویکردهای عدالت‌محور از کلیدهای اصلی مواجهه با پاندمی کروناست. هرچند دیر، اما سوالی که در همین روزها مطرح می‌شود، این است؛ آیا شیوع کرونا در افزایش میزان مرگ‌ومیر بیماران اچ‌آی‌وی مثبت تاثیر دارد؟
دکتر مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا و فوق تخصص بیماری‌های غفونی، که تا همین یک سال پیش بیشتر به عنوان پزشک فعال در مبارزه با ایدز شناخته می‌شد، البته رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران است. او درباره تاثیر کرونا بر بیماران اچ‌آی‌وی‌مثبت به همشهری‌آنلاین می‌گوید: بیماران اچ‌آی‌وی مثبت که شناسایی شده‌اند و تحت درمان هستند به دلیل مصرف دارو سیستم ایمنی‌ِسلولی بسیار خوبی دارند و می‌توان گفت از آسیب‌های جدی بیماری کوویدـ۱۹ در امان‌اند.
بیماران اچ‌آی‌وی مثبت در خطر ابتلا به کرونا قرار دارند؟
عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره میزان در خطر بودن بیماران اچ‌آی‌وی مثبت در دوران پاندمی کرونا گفت: تکه‌ای از اجزای تشکیل‌دهنده ویروس کرونا از ویروس اچ‌آی‌وی است. به همین دلیل آن دسته از بیماران اچ‌آی‌وی مثبت که شناسایی شده‌اند و تحت درمان قرار دارند از آسیب‌های جدی بیماری کوویدـ۱۹ در امان‌اند.
به گفته دکتر محرز، بیماران اچ‌آی‌وی مثبت ۳ داروی ضد ویروسی مصرف می‌کنند و به دلیل مصرف این داروها سیستم ایمنی سلولی بسیار خوبی دارند و از آنجا که در کووید سیستم ایمنی سلولی بسیار مهم است این بیماران کمتر به کرونا دچار می‌شوند و اگر هم مبتلا شوند ــ همان‌طور که تعدادی از بیماران من مبتلا شده‌اند ــ علائم بسیار خفیفی دارند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا در درمان بیماری کرونا از این داروها استفاده می‌شود، گفت: اوایل شیوع ویروس کرونا ۲ مورد از داروهای ایدز را برای درمان کرونا توصیه کردند که البته بعدا ثابت شد این داروها چندان موثر نیستند.
رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران گفت: ویروس کرونا ویروس سرسختی است. تاکنون هیچ داروی دیگری هم برای درمان کووید جواب نداده است نه داروهای ضد آنفلوآنزا نه داروهای ضد اچ‌آی‌وی به طور کلی فعلا دارویی برای این بیماری نداریم.
شباهت‌های ایدز و کرونا
دکتر محرز درباره شباهت میان ویروس کرونا و ایدز گفت: اچ‌آی‌وی هم مانند ویروس کرونا RNAدار است. در این ۴۰ سال که از شیوع ویروس اچ‌آی‌وی می‌گذرد محققان هرچه واکسن پیدا کردند موثر نبوده و حتی اگر نتایج تحقیقات اولیه بسیار خوب بوده ولی بعد از مدتی کنار گذاشته شده است. اگر این تکنیکی که شرکت تولیدکننده آمریکایی (فایزر) برای تولید واکسن کرونا دارد جواب دهد، ممکن است نور امیدی باشد برای جلوگیری از ابتلای انسان به باقی ویروس‌های RNAدار یعنی بتوان با استفاده از این روش برای این بیماری‌ها هم واکسن تولید کرد.
رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران گفت: به همین دلیل می‌توانیم امیدوار باشیم که واکسنی برای جلوگیری از هپاتیت C و اچ‌آی‌وی هم ساخته شود، چون این‌ها ویروس‌هایی هستند که تا به حال برایشان واکسنی ساخته نشده است.
تلاش برای تغییر نوع نگاه به بیماران مبتلا به ایدز
حتما در این چند ماه که ویروس کرونا شایع شده با برخی افراد مواجه شده‌اید که با وجود داشتن علائم بیماری کوویدـ۱۹ ابتلا به آن را انکار می‌کنند و مثلا می‌گویند سرما خورده‌اند. شاید این افراد از ترس طرد شدن یا برخوردهای بد دیگران بیماری خود را انکار می‌کنند. این نوع برخورد با بیماری‌های واگیردار امری رایج است و البته برای بیماران اچ‌آی‌وی مثبت، امری تجربه شده؛ به همین دلیل فرد مبتلا بیماری خود را پنهان می‌کند یا افراد در صورت برخورد با این بیماران، رفتارهایی ناشایست انجام می‌دهند.
دکتر محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران با اشاره به باورهای غلط درباره بیماران مبتلا به ایدز که سبب می‌شود از جامعه طرد شوند، گفت: در بسیاری موارد افراد در صورت اطلاع از این‌که فردی اچ‌آی‌وی مثبت است به او انگ می‌زنند به طوری که حدود ۹۰ درصد از بیماران من حتی اعضای درجه یک خانواده‌شان هم از بیماری آن‌ها مطلع نیستند. آن‌ها بیماری‌شان را مخفی می‌کنند برای این‌که بتوانند راحت‌تر زندگی کنند و این خیلی بد است.
وی گفت: از طرف دیگر این نوع نگاه باعث می‌شود افراد حتی اگر احتمال بدهند به این بیماری مبتلا شده‌اند برای تشخیص بیماری مراجعه نکنند. ما الان فقط یک‌سوم بیمارانمان را کشف کرده‌ایم و دوسوم دیگر خودشان هم نمی‌دانند که مبتلا هستند. در حالی که این همه امکانات رایگان برای تست و مشاوره داریم و اگر کسی نتیجه تستش مثبت شود، درمان این بیماری که اتفاقا پرهزینه هم هست، رایگان است یعنی همه خدماتی که در اختیار بیماران قرار می‌گیرد رایگان است. بیشتر از ۲۰۰ مرکز مشاوره در سراسر ایران وجود دارد که این خدمات را ارائه می‌دهند، اما خب باید مردم مراجعه کنند ما که نمی‌توانیم برویم دنبال مردم و از آن‌ها بخواهیم تست بدهند، اما مردم از ترس قضاوت و انگ خوردن مراجعه نمی‌کنند.
این متخصص بیماری‌های عفونی با اشاره به نبود آگاهی و آموزش لازم در ایران ادامه داد: در غرب اصلا چنین نگاهی به بیمار اچ‌آی‌وی مثبت وجود ندارد مثلا در استرالیا که من دوره‌هایی را در آنجا گذراندم اصلا چنین نگاهی وجود ندارد و به راحتی این بیماران را در جامعه می‌پذیرند. این بیماران مثل سایر افراد کار می‌کنند و کسی از این بیماران ترسی ندارد چون این آگاهی به افراد جامعه داده شده است که راه انتقال این بیماری از طریق تماس‌های پرخطر است نه تماس‌های عادی. ویروس کرونا از طریق هوا منتقل می‌شود، اما ویروس اچ‌آی‌وی خیلی فرق می‌کند و رفتارهای پرخطر عامل انتقال این بیماری است.
راه‌های انتقال ویروس اچ‌آی‌وی
این متخصص بیماری‌های غفونی درباره راه‌های انتقال ویروس اچ‌آی‌وی گفت: این بیماری فقط از سه طریق منتقل می‌شود؛ تماس جنسی محافظت‌نشده، استفاده مشترک از سرنگ یا وسایلی که به نحوی به خون آغشته است که بهترین مثال آن استفاده از سرنگ مشترک در میان افراد معتاد است یا از طریق مادر آلوده به نوزاد به خصوص در هنگام زایمان یا بر اثر شیر دادن. به این نکته هم توجه کنید مادر آلوده اگر تحت درمان باشد، بیماری را به نوزاد انتقال نمی‌دهد به همین دلیل است که تشخیص اچ‌آی‌وی در زنان باردار بسیار مهم است تا هرچه زودتر درمان شوند.
دکتر محرز درباره اصلی‌ترین راه انتقال این ویروس در سال‌های اخیر توضیح داد: رابطه جنسی محافظت‌شده درصد بسیار بالایی از انتقال جلوگیری می‌کند و به‌طبع رابطه محافظت‌نشده احتمال انتقال را افزایش می‌دهد. البته میزان ابتلا از طریق تماس جنسی بین ۰.۱ تا یک درصد است، اما در صورت تکرار برقراری رابطه درصد احتمال انتقال افزایش پیدا می‌کند. الان مهم‌ترین راه انتقال اچ‌آی‌وی تماس جنسی محافظت‌نشده است.
این پزشک عفونی تاکید کرد: مسئله مهم این است که اچ‌آی‌وی از راه تماس‌های عادی منتقل نمی‌شود. یعنی کار کردن یا زندگی کردن در کنار یک بیمار اچ‌آی‌وی مثبت در شرایط عادی باعث انتقال بیماری نمی‌شود حتی وسایل غذاخوری مشترک و استفاده از حمام و توالت مشترک نیز باعث انتقال نمی‌شود.
منعی برای ازدواج بیماران اچ‌آی‌وی مثبت وجود ندارد
رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران با تاکید بر این‌که «ابتلا به ایدز پایان زندگی نیست و افراد در صورتی که تحت درمان باشند می‌توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند»، گفت: اگر کسی اچ‌آی‌وی مثبت باشد، می‌تواند ازدواج کند و منعی برای ازدواج وجود ندارد فقط باید حتما به طرف مقابلش بگوید که اچ‌آی‌وی مثبت است. ما موارد زیادی داشتیم که فرد اچ‌آی‌وی مثبت با فردی سالم ازدواج کرده است. حتی ما امکاناتی را فراهم می‌آوریم که این افراد در صورت تمایل بچه‌دار شوند.
نقش رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی به افراد جامعه
رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران و متخصص بیماری‌های عفونی آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی را مهم‌ترین راه برای حمایت از بیماران مبتلا به ایدز دانست و ادامه داد: رادیو و تلویزیون و رسانه‌ها باید بیشتر در این زمینه اطلاع‌رسانی کنند تا در جامعه از این بیماری انگ‌زدایی شود. باید این نوع نگاه اصلاح شود و مردم بدانند این بیماران مجرم و گناهکار نیستند و هم این‌که بدانند این بیماری از راه تماس‌های عادی منتقل نمی‌شود.
محرز گفت: فرد مبتلا به ایدز می‌تواند به‌راحتی در محیط کار حضور داشته باشد بدون این‌که خطری برای همکارانش داشته باشد، اما متاسفانه می‌بینیم در بسیاری از موارد مبارزه با بیمار اچ‌آی‌وی مثبت است نه خود اچ‌آی‌وی و دلیل این امر عدم آگاهی در جامعه است.