از آن‌جا یا باید از پله‌ها پایین بروی که درست وسط چند تا غرفه در می‌آیی و نمی‌فهمی کجا هستی(!) یا این که راه را کمی دورتر کنی و از در اصلی شبستان، یعنی همان دری که روبه‌روی خیابان خرمشهر است، وارد شوی. این‌جوری دست‌کم ترتیبی برای بازدید از نمایشگاه پیدا می‌کنی.
انصافا مصلی که امسال دومین بار است نمایشگاه قرآن را تجربه می‌کند، نسبت به سالن حجاب محل مناسب‌تری است. فضا بازتر است و امکان مانور بیشتری در آن وجود دارد. هر چند مدیرعامل جدید مصلی چند ماه پیش، در زمان ورودش به مصلی گفته بود که در مصلی دیگر نمایشگاه برگزار نخواهد شد، اما انگار خودش هم حرفش را خیلی جدی نگرفته است!
در ورودی نمایشگاه، یک تابلوی معرق بزرگ 3 متری از سوره‌های توحید، فلق و ناس گذاشته‌اند. سه کار معرق بزرگ هم هست که «بسم‌الله» و «محمد رسول‌الله»اش جلب نظر می‌کند. پنل‌های نمایشگاه امسال، همه به رنگ چوب هستند و دیگر از پنل‌های سفید همیشگی خبری نیست. این، ظاهر نمایشگاه را کمی جذاب‌تر یا لااقل متفاوت‌تر از سال‌های قبل کرده است. نمایش تابلوهای هنری از همین ابتدا شروع می‌شود و در کنار غرفه‌های دیگر تا انتهای طبقة بالایی ادامه پیدا می‌کند. سال گذشته هنرهای تجسمی، بخش قابل توجهی را اشغال کرده بود که امسال خبری از آن‌ها نیست.
خوب و بی سروصدا
اولین غرفه، غرفة ترجمه‌های خارجی قرآن است. احساس خوبی به انسان دست می‌دهد وقتی می‌بیند که قرآن به این همه زبان ترجمه شده که نام خیلی‌هایشان را اصلا تا به حال نشنیده‌ایم. نه! انگار کارهای خوب بی‌سروصدا هم انجام می‌شود!
عکس یادگاری
سالن قرآن و دفاع مقدس برداشت‌های تجسمی از آیات مختلف است که یک‌جورهایی به دفاع‌مقدس هم مربوط می‌شود. یکی‌شان به نام «رنگ خدا» برداشت خیلی سطحی‌ای دارد. اما کار دیگری به نام «تمام دارایی من» جذاب است.
یک غرفه هست که بالای آن نوشته «عکس یادگاری صلواتی». داخلش یک نقاشی بزرگ از جبهه است و چند گونی هم جلوی آن چیده‌اند. در مجموع چیزی تو مایه‌های عکاسی‌های اطراف حرم امام رضا(ع) است که با تصویر حرم و عروسک آهو، عکس یادگاری می‌اندازند.
خلاقیت!
غرفه‌های فروش لوازم تزئینی و هنری به نسبت گذشته، پیشرفت کرده. هم تعداد غرفه‌ها بیشتر شده و هم تنوع محصولات. اما چیزهای عجیب هم دیده می‌شود. مثل یک تابلوی معرق که «بسم‌الله الرحمن الرحیم» را به سبک حروف‌چینی نوشته است. از آن کارهایی که آدم هر چه فکر می‌کند، دلیلش را نمی‌فهمد!
من یار مهربانم
طبیعتا بیشترین کتابی که در غرفه‌های ناشرین وجود دارد، قرآن، مفاتیح و نهج‌البلاغه است. البته کتاب‌های زیادی با موضوع «جن» یا «شیطان» و از این جور چیزها، آن هم با طرح جلدهای خاص و معمولا قرمز‌رنگ موجودند. احتمالا فروش خوبی هم دارند، چون تنوع آن‌ها نسبت به سال قبل بیشتر شده! یک کتابی هم دیده شد به نام «قلقلک» که مجموعه لطیفه بود و طرح جلدش هم کاریکاتور «مستربین!»
اما در کل، مثل هر سال، بخش ناشرین از بخش‌های به‌شدت مفید نمایشگاه است. گرچه «اطلاع‌رسانی»های سال گذشته کامپیوتر داشتند و می‌شد ناشر کتابی را که دنبالش می‌گردی جست‌وجو کنی، اما امسال خبری از آن‌ها نیست. پارسال یک بخش «تازه‌های نشر» هم بود که جدا از بخش ناشرین از هر کتاب جدید یک نسخه را به نمایش گذاشته بود، خبری از آن هم نیست!
اطلاع نرسانی!
میزهای «اطلاع‌رسانی» در کل نمایشگاه چندتایی هستند. روی اولینشان که در همان سالن ورودی است، بروشورهایی گذاشته‌اند که به هوای نقشه نمایشگاه یکی برمی‌دارم. اما این بروشور، فراخوان مقاله است برای همایشی که بعد از ماه رمضان برگزار می‌شود. ضمنا بروشور به زبان عربی است! البته آرزوی داشتن نقشه، تا آخر روی دلم ماند و کمبودش هم روی اعصابم! مثلا اگر راجع به غرفة سیما فیلم نشنیده بودم، عمرا نمی‌فهمیدم که وجود دارد.
ایده
مسؤول بخش ارزشیابی جلسه بود، کس دیگری هم جوابم را نداد. اما اصل صداقت حرفه‌ای حکم می‌کند که اعتراف کنم در این بخش کارهای جالبی کرده‌اند. یکی از آن‌ها «کارت ایده» است. یک روی این کارت محل نوشتن مشخصات شخصی بازدیدکننده‌ها است و روی دیگرش دو قسمت برای نوشتن ایده دارد. یکی ایده برای توسعة فعالیت‌های قرآنی کشور و دیگری ایده برای برگزاری نمایشگاه و جشنوارة مطلوب قرآنی.
نرم‌افزار
وارد بخش نرم‌افزاری که می‌شوم صدای انواع تواشیح و تلاوت قرآن و موسیقی در اوج است. قابل اجتناب هم نیست. بالاخره هر کس باید یک جوری محصولش را معرفی کند. اما این سؤال همیشه هست که چرا این همه نرم‌افزار قرآنی با قابلیت‌های یکسان ترتیل و تلاوت و جست‌وجو تولید می‌شود.
البته نرم‌افزارهای قابل توجه هم که متفاوت باشند، کم نیستند. به‌خصوص تولیدات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، که نورالانوار2 و جامع‌التفاسیر هم کار این مرکز است. نرم‌افزار و سی‌دی‌های صوتی تصویری مداحی و سخنرانی و کتاب‌های مختلف هم خیلی زیاد است. شاید بیشتر از نرم‌افزارهای قرآنی.
بها نه
«رادیو قرآن، رادیو معارف و ده شبکة رادیویی در یک خودکار». این جمله بالای غرفه‌ای نوشته شده که خودکار مجهز به رادیو می‌فروشد! بالاخره برای فروش هر محصولی در نمایشگاه، باید دلیل قانع‌کننده‌ای! وجود داشته باشد.
یکی از غرفه‌ها هم نرم‌افزار کنکور کارشناسی ارشد ارائه می‌کند. هر چند رشته‌های علوم قرآنی هم در بین رشته‌هایش هست، اما چیزی شبیه همان خودکار رادیودار است. تازه نرم‌افزارهای نوکیا را هم می‌شود از این غرفه تهیه کرد.
بی‌بهانه!
یک غرفه دو تا نرم‌افزار گذاشته: یکی مترجم صوتی فارسی به عربی و انگلیسی، دیگری هم نرم‌افزار هوشمند تایپ. هر دویشان نرم‌افزارهای جالبی هستند. اما چه ربطی به قرآن دارند؟
فلسفه وجود
فلسفة وجودی خیلی از غرفه‌ها واقعا معلوم نیست. نهادهای مختلف فقط یک غرفه اشغال کرده‌اند و یک نفر را هم توی غرفه نشانده‌اند. هیچ چیزی هم برای ارائه ندارند. فقط شاید چند کتاب و سیدی که آن نهاد نه ناشرشان است و نه فروشنده‌شان! باز صد‌رحمت به خودکار رادیویی!
نیروی انتظامی هم تعداد زیادی غرفه دارد که معلوم نیست حکمتشان چیست! در غرفة معاونت اجتماعی‌اش یک مجموعه پوستر با عنوان امنیت در آموزه‌های دینی نصب شده. یک بازی فکری هم براساس مجموعه خواب و بیدار در غرفه بود. البته فقط برای نمایش، نه فروش.
رقابت سالم!
غرفة «تبیان»، انیمیشن «محمد(ص) خاتم‌الانبیاء» را که کار یک شرکت آمریکایی است و انجمن صنفی گویندگان جوان تهران آن را دوبله کرده، برای فروش گذاشته. از نظر گرافیک که کار قابل توجهی است. قیمتش هم 2000 تومان است.
غرفة دیگری هم هست که یک عالمه انیمیشن با موضوع معصومین(ع) دارد. اما حتی از جلد این سی‌‌دی‌ها می‌شود به عمق فاجعه‌ای که در کیفیت آن‌ها وجود دارد پی برد! با این وجود قیمتشان از انیمیشن «محمد(ص) خاتم‌الانبیاء» 500 تومان گران‌تر است!
کپی‌رایت
یکی دو غرفه، سیدی گفت‌وگوی فرزاد حسنی با خانم آرین را می‌فروشند. جالب این که آرم یک مؤسسه هم گوشة تصویر آن درج شده، که یعنی این محصول اختصاصی است!
تب «سامی یوسف» هم که بدجوری گرفته. هم صوتی و هم تصویری.
کلیپ‌های «باسم کربلایی» هم به وفور یافت می‌شود، البته نه به اندازة سامی یوسف. یعنی تا حالا کسی این جمله را در تیتراژ پایانی کلیپ‌های باسم کربلایی ندیده: «شرعا لا یجوز نسخ هذا العمل»؟
خلاقیت 2!
یک عنوان جالب برای یک نرم‌افزار: «قرآن حکیم ویژه، همراه با استخارة گویا!»
یکی از غرفه‌ها هم نرم‌افزاری دارد برای حفظ قرآن در خواب! در نوع خودش جالب است. هر چند کمی عجیب به نظر می‌رسد.
بخش جدید برای بچه‌ها!
«جلوه‌هایی از پیامبر اعظم(ص) در قرآن» بخش جدید نمایشگاه است. مساحت زیادی دارد، اما تعریف زیادی ندارد. چند ماکت رئال است از وقایع صدر اسلام، مثل بعثت و لیله‌المبیت و غدیر. اجرای ماکت‌ها چندان قوی نیست. البته برای بچه‌مدرسه‌ای‌ها شاید جذابیت داشته باشد. به خصوص مسابقة «هر چه دیدی بگو» که در آخر غرفه برگزار می‌شود این حدس را تقویت می‌کند که اصلا این غرفه بیشتر برای بچه‌هاست تا آدم بزرگ‌ها.
قرآن صفر و یک
قرآن دیجیتال، وسیله‌ای کمی بزرگ‌تر از موبایل است که قرآن را با نمایش متن پخش می‌کند. این قرآن‌های ساخت کره کمی گران‌اند و بعید می‌دانم فروش زیادی داشته باشد. به خصوص که با همین پول می‌شود یک mp3پلیر خرید.
تازه با قیمت خیلی کمتر از آن یعنی 6000 تومان می‌شود نرم‌افزار «نورالطریق» را روی موبایل نصب کرد که به غیر از متن قرآن و ترتیل پرهیزگار، ترجمة الهی‌قمشه‌ای و گزیدة تفسیر نمونه را هم دارد با امکان جست‌وجو در متن، ترجمه و تفسیر. فعلا روی گوشی‌های نوکیا سری 60 نصب می‌شود. سازنده‌اش شرکت «همراه نرم‌افزار نوین»، می‌خواهد در آیندة اذان، مفاتیح، حافظ، مثنوی و شاهنامه را هم برای موبایل ارائه کند.
کودک
بخش کودک و نوجوان لااقل از لحاظ ظاهر، رنگ و لعاب خوبی دارد. غرفه‌های نقاشی و خطاطی و کولاژ و بازی‌های کامپیوتری و.... به نظر می‌آید برنامه‌های جالبی داشته باشند. یک غرفه هم دارد به نام غرفة نقالی که خیلی دلم را برده! اما متأسفانه فعلا کسی داخلش نیست. سنِ اجرای نمایش هم دارد که دکور کشتی نوح توی آن گذاشته‌اند.
مجری با استعداد
«مهد شکوفه‌های قرآن»، اولین مهد کودک قرآنی است، من هم نه کودکم و نه کودک دارم! اما فیلمی که از یکی از مراسم‌شان گذاشته‌اند، مرا به سمت غرفه‌شان می‌کشاند. مجری برنامه یک روحانی است. اجرای این روحانی جوان که نامش هم «مهدیزاده» است، خیلی جذاب است. درست مثل یک مجری فعال برنامة کودک.
ربط؟
سیما فیلم، لباس و لوازم دکور سریال‌های شیخ بهایی، حضرت یوسف(ع) و مختارنامه را به نمایش گذاشته. ارتباطش با نمایشگاه قرآن بماند! شعار تبلیغاتی سریال مختارنامه هم به مسابقه گذاشته شده. این هم آدرس ای‌میل‌اش: www.mokhtarnameh1@yahoo.com
البته www اشتباه تایپی ما نیست! روی پوستر همین آدرس نوشته شده بود.
یک کار خوب
سازمان انتقال خون هر شب بعد از ساعت 7:30 غرفة اهدای خون را راه می‌اندازد. این یکی از بخش‌های مثبت نمایشگاه است که البته تبلیغات چندانی ندارد. شاید چون هنوز غروب نشده.
تئاتر
نمایشگاه قرآن، تئاتر هم دارد. هم خیابانی و هم سالنی. البته آن یکی را که من دیدم و خیابانی هم بود، ترجیحا مبنای قضاوت قرار نمی‌دهم! ان‌شاءالله بقیه‌اش خوب است.