به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، طرح بازسازی بافت فرسوده اطراف حرم رضوی که از دهه هفتاد آغاز شد، بخش زیادی از بافت‌های تاریخی مشهد را تخریب کرد، پیامدهای منفی اجرای این طرح باعث شد تا شورای عالی معماری و شهرسازی طرح نوسازی بافت فرسوده را متوقف کند و این طرح را با تاکید بر حفظ بافت تاریخی و توجه به جایگاه زیارت و شان حرم مطهر رضوی به تصویب برساند.
مدیر اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: مشهد ۶۶۰ هکتار بافت تاریخی دارد که از این میزان ۳۶۰ هکتار مربوط به اطراف حرم است. طرحی با همکاری شهرداری، میراث فرهنگی، وزارت مسکن و شهرسازی، شورای شهر و دانشگاه تهران در حال اجراست که بر حفظ و احیای بناهای تاریخی تاکید دارد و امید است با اتمام و اجرای این طرح به وضعیت ثابتی در زمینه بافت‌های تاریخی برسیم.
ابوالفضل مکرمی‌فر ادامه داد: به تازگی قانون حمایت از بافت‌های تاریخی نیز به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است و دستگاه‌ها در راستای احیای بافت تاریخی نسبت به تملک بناهای تاریخی اقدام می‌کنند. مرمت و احیای بناهای تاریخی نیز با نظارت میراث فرهنگی انجام خواهد شد. بازار فرش مشهد و سرای عزیزالله‌اف یکی از مواردی است که با مشارکت کسبه و میراث فرهنگی در حال احیاست. همچنین ۱۱ محور تاریخی شناسایی کرده‌ایم که بیشترین تعداد آثار تاریخی را در خود جای داده که یکی از مهمترین محورها، محور ارگ بوده که قرار شده است مطالعات مقدماتی این طرح را شهرداری انجام دهد.
پیشرفت ۵۰ درصدی احیای بازار تاریخی سرشور مشهد
مهدی‌نیا، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر مشهد در جریان بازدید از محلات سرشور و جنت در جمع خبرنگاران گفت: با استقرار دفاتر تسهیلگری و تصویب مشوق‌های عملکردی سعی شده است انگیزه لازم برای مالکان بناهای واجد ارزش و بناهای ثبتی ایجاد شود و این افراد می‌توانند با بهره‌گیری از تسهیلات و مشوق‌های در نظر گرفته شده برای بهره‌برداری مناسب از ملک خود گام بردارند. امیدواریم با تکیه بر این رویکرد، در سال‌های آتی به مرور زمان بتوانیم بافت مرکزی شهر را احیا کنیم، در غیر این صورت دچار زوال شهری خواهیم شد و ساکنان بومی به سایر نقاط شهر مهاجرت می‌کنند. این بافت‌های تاریخی و بناها، هویت و فرهنگ ما هستند و توجه به آنها موجب تقویت حس تعلق خاطر شهروندان به شهر می‌شود.
برای بناهای تاریخی که تخریب شده است چه می‌توان کرد؟
ابوالفضل مکرمی‌فر، مدیر کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: در گذشته این اتفاق افتاده است که بناهای ثبت ملی تخریب شده‌اند. در واقع این بناها به دلایلی و با حکم قضایی تخریب شده‌اندکه در این موارد زمین تغییر کاربری پیدا نمی‌کند و همچنان کاربری فرهنگی خود را دارد و مالک نمی‌تواند کاربری غیر از کاربری فرهنگی برای آن ایجاد کند. به طور مثال مسجد صاحب‌الزمان که تخریب شد، کاربری فرهنگی دارد و کاربری دیگری به آن تعلق نمی‌گیرد. خانه عابدزاده در گذشته حدود یک دهه پیش تخریب شد و اکنون بنایی مطابق با نقشه گذشته آن در حال ساخت است.
شاید پاسخ مسئول میراث فرهنگی خراسان رضوی این تصور را ایجاد کند که امکان بازیابی بافت تاریخی مشهد وجود دارد، اما در واقع احیای بافت تاریخی پیرامون حرم از نظر کالبدی و بازسازی عین‌به‌عین بخش‌های تخریب شده از نظر علمی و تئوری وجود دارد، اما سرمایه‌گذاری و هزینه‌های گزافی در بافت ثامن انجام شده است. همچنین تعهدات حقوقی ایجاد شده از یک سو و امکان نداشتن بازیابی اصالت بافت، مانع از این می‌شود که بتوان بافت تاریخی مشهد را با بازسازی عین‌به‌عین دوباره احیا کرد. در واقع همت ما باید برای نگهداری خانه‌های تاریخی و بافت تاریخی باقی مانده مشهد باشد؛ هم‌اکنون تمامی خانه‌های باقی‌مانده در بافت تاریخی اطراف حرم مطهر رضوی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.