به گزارش همشهری آنلاین چهارمین نشست ترویج علم جایزه مصطفی روز ۲ شنبه ۲۷ بهمن ماه به میزبانی بنیاد جایزه مصطفی با حضور مدیران و متخصصان تولید واکسن در کشور برگزار شد. در این جلسه دکتر مصطفی قانعی دبیر علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا و عضو کمیته ملی واکسن کووید-۱۹، دکتر وحید خدامی، مدیر ساخت پروژه واکسن کرونا بر پایه mRNA، دکتر کیهان آزاد منش مدیر گروه ویروس شناسی انستیتو پاستور، دکتر سیدرضا بنی هاشمی مدیر گروه بیوتکنولوژی و آزمایشگاه مرکزی موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی و دکتر روح‌الله درست‌کار مدیر عامل شرکت کیان ژن‌آزما و کاوه فیض‌الهی روزنامه‌نگار علم و مجری جلسه حضور داشتند.
در ابتدای جلسه دکتر مصطفی قانعی توضیحاتی درباره شیوه تامین واکسن از تولید داخل و استراتژی‌هایی که در این زمینه پیگیری شده ارائه کرد. قانعی گفت که تولید واکسن از ابتدای شیوع کرونا در کشور و از اسفند ماه گذشته در دستور کار قرار گرفته است؛ علی‌رغم وجود متخصصانی که در کشور که معتقد بودند، بیماری کرونا دوام چندانی ندارد و تا چند ماه بعد فروکش خواهد کرد. دبیر علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا همچنین درباره دلیل تنوع پلت‌فرم‌های تولید واکسن توضیحاتی ارائه کرد و افزود که این تنوع به دلیل مشکل تامین واکسن برای گروه‌های سنی مختلف از بازار جهانی است.
در حال حاضر در ایران شرکت‌های مختلف وموسسات دولتی داخلی در حال تحقیق و توسعه روی انواع پلت‌فرم‌های تولید واکسن برای کرونا است. این پلت‌فرم‌ها عبارتند از ویروس غیر فعال یا ضعیف شده، وکتورهای ویروسی، پروتئین نوترکیب، آران‌ای پیام رسان، واکسن بر مبنای دی‌ان‌ای و ذرات شبیه ویروسی است.
دکتر قانعی همچنین به مسئله نیاز به تکرار واکسیناسیون اشاره کرد و افزود که هنوزمشخص نیست که تزریق واکسن کرونا نیاز به تکرار در چه بازه‌های زمانی دارد و بسیار محتمل است که با یک بار واکسیناسیون برای ایجاد ایمنی بلند مدت کافی نباشد و نیاز به تکرار واکسن وجود داشته باشد. در این صورت خرید واکسن برای تکرار واکسیناسیون با مشکلات فعلی مواجه خواهد شد. همچنین این برنامه‌ریزی باعث می‌شود، در صورت عدم موفقیت یک شیوه تولید پروژه تولید واکسن داخلی با شکست مواجه نشود.
در ادامه جلسه کاوه فیض‌الهی مجری جلسه سوالاتی را از مهمانان برنامه درباره شیوه‌های ساخت واکسن، مرحله تولید هر واکسن و مراجع تایید نهایی پرسید. دکتر آزادمنش درتوضیحاتی به مراحل تولید واکسن به شیوه وکتور ویروسی اشاره کرد. در این روش از یک ویروس بی‌خطر مثل آدنوویروس‌ها (مشابه واکسن اسپوتنیک و آسترازنکا) برای حمل محتوای ژنتیکی ویروس به بدن استفاده می‌شود. این محتوا بخش‌های کلیدی ویروس را که بدن باید در مقابل آن ایمن شود را با کمک بدن بدون ایجاد بیماری تولید می‌کند. بخش رایج برای تولید واکسن پروتئین اسپایک یا شاخک است، اما به گفته دکتر آزادمنش در انستیتو پاستور محققان مشغول کار روی یک بخش دیگر ویروس برای تولید ایمنی هستند. در ادامه روح‌الله درست‌کار درباره مزیت‌های و موانع موجود برای تولید واکسن به شیوه ویروس غیرفعال اشاره کرد. از جمله مزیت‌ها میتوان به تولید آسان و از جمله کمبودها به نبود آزمایشگاه‌های ایمن برای تکثیر واکسن اشاره کرد.
سپس وحید خدامی مدیر پروژه ساخت واکسن کرونا بر مبنای mRNA توضیحاتی درباره مراحل فعلی این کار ارائه کرد و گفت که مجموعه تولید کننده این واکسن در حال حاضر آزمایش‌های حیوانی را پشت سر گذاشته و در صورت موفقیت وارد فاز انسانی خواهد شد. واکسن‌های mRNA جدیدترین نسل واکسن‌ها هستند و به دلیل قابلیت تولید انبوه شناخته می‌شوند. تکنولوژی mRNA چندان جدید نیست، اما پیش از پاندمی کرونا واکسنی با این تکنولوژی تایید نشده بود.
در ادامه دکتر سیدرضا بنی هاشمی مدیر گروه بیوتکنولوژی و آزمایشگاه مرکزی موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی به آغاز فاز انسانی آزمایش واکسن این موسسه که با پروتئین نوترکیب و سابقه این موسسه در تولید واکسن اشاره کرد. در این شیوه پرتئین شاخک ویروس به وسیله باکتری و یا قارچ تکثیر و جمع‌آوری شده و سپس با خالص‌سازی به صورت واکسن تبدیل خواهد شد. این واکسن در سه دوز تزریق می‌شود و دوز سوم به صورت استنشاقی است که برای حل مشکل انتقال ویروس توسط افراد واکسینه شده طراحی شده و در صورت موفقیت اولین واکسن استنشاقی با پروتئین نوترکیب در جهان خواهد بود. در پایان شرکت کنندگان در این نشست به سوالات خبرنگاران پاسخ دادند.
برنده جایزه مصطفی؛ امید نخست تولید واکسن کرونا
تهیه: علی رنجبران