به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از واشنگتن‌پست، قانون اساسی آمریکا تصریح کرده است که رئیس‌جمهور ایالات متحده ممکن است در صورت مجرمیت به اتهام «خیانت، رشوه یا سایر جرایم و جنایات عالی» در مجلس نمایندگان استیضاح، توسط سنا محاکمه و در نهایت از سمت خود برکنار شود.
سی‌بی‌اس نیوز در گزارشی نوشت پیش از این فقط دو رئیس‌جمهور آمریکا یعنی اندرو جانسون و بیل کلینتون، استیضاح شده و هیچ یک محکوم نشدند اما ترامپ نخستین رئیس جمهوری بود که برای بار دوم استیضاح شد.
هرچند استیضاح وی رای نیاورد ولی مرزهای زیادی را در تاریخ دموکراسی آمریکا پشت سر گذاشت: ترامپ اولین مقام فدرالی بود که دوبار استیضاح شد؛ اولین رئیس جمهوری بود که پس از ترک دفتر کار خود دادگاهی شد و همچنین او کسی بود که استیضاحش با رای قابل توجه هم‌حزبی‌هایش صورت گرفت.
پیش از ترامپ، اندرو جانسون در ۱۸۶۸ و بیل کلینتون در ۱۹۹۸ میلادی استیضاح شدند که البته محکوم نشدند همچنین نیکسون نیز در جریان پیشرفت مقدمات استیضاحش بود (۱۹۷۴) که استعفا داد و از ریاست جمهوری ایالات متحده کناره گیری کرد.
تا کنون هیچ یک از روسای جمهور به جرم خیانت یا رشوه مورد بازخواست قرار نگرفته‌اند اما آنچه کنگره تا کنون برای تشکیل پرونده و دادگاه عنوان کرده «جرایم و جنایات عالی» بوده؛ عبارتی که در قانون به وضوح تبیین نشده اما محققان حقوقی آن را به معنای سواستفاده جدی از اعتماد عمومی تفسیر کرده‌اند.
در اینجا نگاهی مختصر به آنچه در پرونده استیضاح روسای جمهور گذشته رخ داده می‌اندازیم:
- جانسون، دموکراتی از تنسی، رقیب همسوی رئیس‌جمهور آبراهام لینکلن برای دوره دوم بود. جانسون فقط ۴۲ روز پس از کسب عنوان معاونت رئیس جمهور، با ترور لینکلن در آوریل ۱۸۶۵ به مقام ریاست جمهوری رسید. در آن دوران آمریکا هنوز از جنگ داخلی رنج می‌برد و همین شرایط جانسون را درمورد چگونگی اداره بازسازی کشور با کنگره درگیر کرد.
جانسون که از رویکرد سابق «کنفدراسیون» حمایت می‌کرد، نمایندگان مجلس را با برخی از وتوهای خود، از جمله وتوی لایحه‌ای که در زمینه تامین غذا، سرپناه و کمک به آفریقایی-آمریکایی‌ها و پناهندگان جنوبی تنظیم شده بود، شوکه کرد.
آخرین شکاف بین او و کنگره در سال ۱۸۶۸ رخ داد: هنگامی که وی وزیر جنگ ادوین استنتون، منصوب لینکلن، را که مخالف رویکرد جانسون در بازسازی بود، برکنار کرد. جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان گفتند که این اقدام او غیرقانونی بوده است؛ در پی این درگیری بود که مجلس به استیضاح جانسون رای مثبت داد و تنها در عرض یک هفته مفاد آن را نیز تصویب کرد.
بیشتر مفاد استیضاح جانسون مربوط به مواردی بود که قانون اساسی یا قوانین جاری در آنها نقض شده بودند؛ همچنین نمایندگان مدعی بودند برخی سخنرانی‌های او «تلاش برای رسوایی، تمسخر، تنفر، تحقیر و سرزنش کنگره ایالات متحده» بوده است. در متن استیضاح بارها گفته شده بود که او «نسبت به وظایف عالی سوگندی که خورده آگاه نبوده است».
در نهایت تنها سه بند از این متن در سنا رأی آورد و در هر مورد نیز تبرئه شد. جانسون تا سال ۱۸۶۹ در سمت خود باقی ماند و پس از آن موفق به کسب مجدد نامزدی حزب خود نشد.
- نیکسون اما یک جمهوری‌خواه بود و قبل از اینکه به صورت رسمی استیضاح شود استعفا داد. روند استیضاح نیکسون پس از بیش از یک سال از رسوایی واترگیت در اکتبر ۱۹۷۳ آغاز شد.
با تشدید تحقیقات واترگیت، نیکسون در برابر مجلس ایستاد. روند استیضاح، تنها چند روز پس از مداخله وی در روند این تحقیقات کلید زده شد. تمرکز وی بر تلاش برای جلوگیری از تحقیقات واترگیت بود تا با پنهان‌کاری از مسئولین این ماجرا محافظت کند و دامنه سایر فعالیت‌های مخفی و غیرقانونی این پرونده را مخفی نگه دارد.
بنابراین مفاد استیضاخ او بر اساس خدشه وارد کردن در مسیر اجرای صحیح عدالت و انجام تحقیقات قانونی، عنوان «نقض حقوق اساسی شهروندان» را پیدا کرد؛ همچنین وی در مقابل مجلس نمایندگان ایستاد و چنین اقدامی از طرف ریاست جمهوری قابل پذیرش نبود.
با تصویب این مفاد، استیضاح اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسید و حتی رئیس مجلس که جمهوری‌خواه بود نیز گفت به استیضاح نیکسون رأی خواهد داد اما او پیش از استیضاح رسمی استعفا داد. نیکسون اولین و تاکنون تنها رئیس جمهور آمریکا بوده که استعفا داد.
یک ماه بعد رئیس جمهور جرالد فورد با اعلام اینکه پایان دادن به حماسه واترگیت به نفع کشور است نیکسون را بخشید و اطمینان حاصل کرد که او مجازات نشود.
- بیش از ۱۳۰ سال پس از استیضاح جانسون، کلینتون، دومین رئیس جمهور از حزب دموکرات استیضاح شد.
روند استیضاح کلینتون از یک گزارش مستقل کلید خورد که نتیجه تحقیقات مستقل چهار ساله در مورد دولت او بود؛ علاوه بر این دادخواستی طرح شده توسط پائولا جونز، کلینتون را به سو رفتار جنسی متهم کرد.
در مقابل، کلینتون به دروغ ادعا کرد که با مونیکا لوینسکی کارآموز کاخ سفید رابطه جنسی ندارد اما گزارش‌هایی منتشر شد که ثابت می‌کرد کلینتون سعی در پوشاندن رابطه خود با لوینسکی داشته و منشی خود بتی کوری را تحت فشار قرار داده تا این موضوع را انکار کند.
مجلس آن دوره که در اختیار جمهوری‌خواهان بود از چهار بند استیضاح علیه کلینتون دو ماده را به تصویب رساند. اول اینکه کلینتون در پرونده جونز «شهادتی دروغ و گمراه کننده» داده و دیگر اینکه با تلاش برای به تأخیر انداختن و سرپوش گذاشتن روی پرونده جونز، جلوی عدالت را گرفته است.
نکته جالب در این استیضاح این بود که پنج دموکرات نیز به دو ماده‌ای که در نهایت تصویب شد رأی دادند اما آرای اخذ شده در سنا کمتر از دو سوم رای لازم برای محکومیت و برکناری رئیس جمهور بود و در نتیجه کلینتون از هر دو اتهام تبرئه شد.
- زمزمه‌های استیضاح ترامپ اما از نخستین روزهای ورودش به کاخ سفید شنیده می‌شد؛ او بعد از تماسی که با رئیس جمهور اوکراین داشت مورد غضب قرار گرفت و در فوریه ۲۰۱۹ استیضاح اولش کلید زده شد که البته به محکومیت وی نیانجامید و فردای آن روز، ترامپ با یک سخنرانی زننده برائت خود را جشن گرفت.
۹ ماه بعد و پس از شکست ترامپ در انتخابات و پایان دوران ریاست جمهوری‌اش، او که جنبش «دزدی (آرا) را متوقف کنید» را راه انداخته بود، طرفدارانش را به شورش خیابانی دعوت کرد؛ اتفاقی که برای دموکراسی پرطمطراق ایالات متحده غیر قابل پذیرش بود. به همین دلیل پرونده استیضاح دوم او باز شد اما اینبار نیز در سنا رای کافی نیاورد.
هرچند این استیضاخ منجر به محکومیت ترامپ نشد اما از جهات گوناگونی منحصر به فرد و تاریخی قلمداد می‌شود؛ اول اینکه این دومین استیضاح یک رئیس جمهور و اولین استیضاح پس از پایان دوران ریاست وی بود؛ دوم اینکه روند دادگاه بسیار سریع و تنها طی ۵ روز خاتمه یافت؛ دیگر اینکه ۷ نفر از هم حزبی‌های ترامپ به محکومیت او رای مثبت دادند و این یک رکورد شکنی تاریخی بود.
میچ مک کانل، سناتور جمهوری‌خواه از کنتاکی گفت: «مجلس سنا فاقد قوانین زیرساختی لازم برای محکوم کردن یک رئیس جمهور سابق است. هرچند این امر باعث تبرئه شدن ترامپ شد اما هیچ تردیدی نیست که او از نظر عملی و اخلاقی مسئول شورش‌های کاپیتول است و از مجازات قوانین کیفری و مدنی در امان نخواهد بود.»