به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، بر اساس آخرین مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، فعالیت دستفروشان در شهرهای با وضعیت قرمز و نارنجی ممنوع است و در سایر شهرها هم محل فعالیت دستفروشان باید در مناطق روباز و با سازه‌های موقت و سبک باشد. آخرین رنگ‌بندی کرونایی در شهرهای مختلف نشان می‌دهد ۱۱ شهرستان قرمز، ۳۲ شهرستان نارنجی، ۲۵۱ شهرستان زرد و ۱۵۴ شهرستان آبی هستند و در نتیجه دستفروشان در ۴۳ شهرستان امکان فعالیت ندارند؛ دستفروشانی که در یک سال گذشته و با شیوع کرونا، معیشتشان بیش از هر قشر دیگری آسیب دیده است و حالا با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال در معرض آسیب بیشتر قرار گرفته‌اند.
کسادی بازار دستفروشان
آماری از تعداد واقعی دستفروشان در دست نیست، اما برای مثال در یک آمار غیررسمی تعداد بساطی‌ها در اهواز به عنوان یکی از شهرهای قرمز کرونایی در روزهای اخیر بیش از ۳۰ هزار نفر می‌شود؛ یعنی نان ۳۰ هزار خانوار از همین بساط تامین می‌شود.« اغلب دستفروشان درآمد روزانه دارند و هر روز تعطیلی، مشکلات زیادی برایش ایجاد می‌کند.» این را «مرتضی» یکی از دستفروشان کوی مدرس اهواز که در کنار برادرانش گل‌فروشی می‌کند می‌گوید. او در مسیر بهشت‌آباد (قبرستان اهواز) گل‌فروشی می‌کند، اما طی یک سال گذشته با شیوع کرونا و تعطیلی گاه به گاه بهشت‌آباد نتوانسته درآمد چندانی داشته باشد.
مرتضی می‌گوید که قبلا با گل‌فروشی ۵۰ درصد خرج زندگی‌شان را تامین می‌کرده، اما حالا شاید فقط ۲۰ درصد هزینه‌ها را دربیاورد که کفاف نمی‌دهد. ممنوعیت کار دستفروشان هم که مشکلات را دوچندان می‌کند: «من خودم همیشه ماسک می‌زنم و از اجرای این مصوبه هم خوشحالم چون پای سلامت و جان همه در میان است، اما کاش مسئولان فکری هم برای زندگی و معیشت ما می‌کردند.» گل‌فروشی برای او و خانواده‌اش برکت زیادی داشته، اما شیوع کرونا زندگی را برایشان سخت کرده است: «گل که می‌فروشیم، همه چیز خوب است. درآمد داریم، مادرم خوشحال است، غذا می‌خرد و بدهی‌هایش را می‌دهد، اما حالا همه چیز سخت می‌گذرد.»
یک پله عقب‌تر
یکی از زنان دستفروش اهل خمین (استان مرکزی) که با فروش لیف و کیسه دست‌دوز خرج زندگی خود و دو فرزندش را تامین می‌کند به زبان عامیانه و با تجربه حال و روز خودش به همین موضوع اشاره می‌کند. «صدیقه» می‌گوید: «ما دستفروش‌ها شاید از کرونا جان سالم در ببریم و زنده بمانیم، اما زخم این تعطیلی‌ها و حذف درآمد روزانه‌مان ماندگار است.»
او توضیح می‌دهد که هر روز تعطیلی او را یک پله از تامین هزینه‌های زندگی، تحصیل فرزندان و تامین اقساط عقب می‌اندازد و این آسیب علاوه بر کسادی کار و کاسبی بعد از شیوع کروناست. این را یکی دیگر از زنان دستفروش بازار پاکستانی‌ها هم می‌گوید: «کرونا که خوب است. حتی اگر زلزله و سیل هم بیاید و ما را ببرد، باید جنس‌مان را بفروشم. نفروشیم از کجا بیاوریم نان بخوریم؟»
شاید آن‌طور که «اسماعیل حبیبی» شهردار رودبار (یکی از دو شهر نارنجی استان گیلان) می‌گوید، دستفروشان در این خطه مشکل خاصی با تعطیلی یک هفته‌ای پیدا نکنند، زیرا بازار دستفروشان این شهر روزانه نیست، اما در منطقه‌ای چون اهواز یا حمیدیه، نان شب دستفروشان با کار روزانه گره خورده است.
محدودیت فعالیت در شهرهای زرد و آبی
ستاد ملی مقابله با کرونا حتی در شهرهای زرد و آبی هم ساعت فعالیت دستفروشان را محدود کرده و گفته است که این قشر باید در محل‌های تعیین شده بر حسب شرایط و مقتضیات شیوع بیماری در هر شهر و بر اساس محدودیت‌های ذکر شده در مصوبه ستاد ملی کرونا توسط فرماندار، فعالیت کنند.
سخنگوی شورای شهر ارومیه، یکی از شهرهای نارنجی که فعالیت دستفروشان در آن ممنوع است به همشهری می‌گوید:«کرونا بخش زیادی از جامعه را تحت‌الشعاع قرار داده و برای همه مردم مشکلات خاصی ایجاد کرده است. در این شرایط برخی از مشاغل توانسته‌اند با دورکاری یا تعطیلی موقت به کنترل کرونا کمک کنند، اما گروهی مثل دستفروشان با علم به خطرناک بودن کارشان، چاره‌ای جز حضور در میان جمعیت ندارند.»
«حسین پناهی» با بیان این که اوضاع اقتصادی دستفروشان و خانواده‌های آنها مساعد نیست، اجرای مصوبه کرونا را در ایام پایانی سال و نزدیک به نوروز که نیازمندی افراد مضاعف می‌شود، مانعی پیش پای دستفروشان می‌داند.
او تاکید می‌کند که ستاد ملی مقابله با کرونا در عین حال که به کنترل بیماری و قطع زنجیره انتقال فکر می‌کند باید به معیشت افراد نیازمند از جمله دستفروشان هم بیندیشد، زیرا دستفروشان در معرض تهدید هستند و روز به روز هم به آمارشان اضافه می‌شود.
مشکلات مضاعف برای زنان دستفروش
«پونه پیل‌رام» فعال حوزه زنان هم با تایید صحبت‌های پناهی، مشکلات را برای زنان دستفروش چند برابر می‌داند، زیرا آنها با مشکلاتی چون ناامنی محیطی، ناامنی شغلی، نبود حمایت‌های دولتی، بیمه و بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی تاثیرگذار در دستفروشی و البته موانع فرهنگی هم روبه رو هستند.
به اعتقاد او، در ایام اپیدمی کرونا هرچند اکثر اقتصادهای دنیا با رکود و ضرر روبه‌رو شدند، اما دستفروشان به ویژه زنان دستفروش در معرض نابودی قرار گرفتند و بسیاری از آنها از دستفروشی به کارهای زیرزمینی روآوردند؛ کارهای زیرزمینی که هم آسیب‌های اجتماعی به همراه دارد و هم کنترلی بر چرخه انتقال بیماری در میان‌شان نیست.
تجربه دستفروشان از خسارات کرونا و تعطیلی‌ها عموما مشترک است. همه مشاغل از کرونا آسیب‌دیده‌اند اما نباید فراموش کرد شاغلانی که بیمه یا قرارداد دارند حتی در دوره قرنطینه و تعطیلی هم حقوق خود را کم و زیاد دریافت کردند؛ اتفاقی که برای کارگران فصلی یا دستفروشان با درآمد روزانه نمی‌افتد.
حال سوال این است که با اجرای مصوبه ستاد ملی کرونا از امروز (شنبه ۱۶ اسفند) حداقل به مدت یک هفته، تکلیف دستفروشان در آستانه نوروز چیست؟ آیا فکری برای معیشتشان شده است؟
آسیب چندوجهی کرونا
براساس تخمین‌موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی ریاست‌جمهوری، حجم کل فعالیت‌های غیررسمی شامل موارد غیرقانونی، غیرثبتی، موارد پنهان تولید و قاچاق در سال‌های اخیر به ۵۳ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور رسیده است. گسترش این فعالیت‌ها به کاهش درآمدهای مالیاتی کشور، عدم بیمه نیروی کار و کاهش سطح رفاه و دستمزد منجر خواهد شد. با توجه به این پژوهش دو نکته را درباره دستفروشان می‌توان مورد توجه قرار داد. اول اینکه پس از شیوع کرونا و افزایش بیکاری، تعداد دستفروشان به عنوان قشری که فعالیت‌شان غیررسمی است به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. از سوی دیگر، با کسادی کار دستفروشان در پی این پاندمی جهانی، کوچ آنها به مشاغل زیرزمینی هم رشد داشته است.