همشهری‌آنلاین - جواد نصرتی: مسکو با صادرات و تولید مشترک واکسن اسپوتنیک، نفوذ خود را در سراسر دنیا افزایش داده و حالا امیدوار است راهش را به قلب اتحادیه اروپا باز کند.
مسکو پیش‌تر با هدیه و صادر کردن واکسن به کشورهای مختلف در قاره‌های مختلف، نفوذ خود را به طرز چشمگیری افزایش داده است، اما اگر بتواند اتحادیه اروپا را هم به لیست صادرات واکسن خود اضافه کند، دستاوردی بزرگ کسب خواهد کرد.
واکسن اسپوتنیک، چنان موفقیت عظیمی برای مسکو به شمار می‌رود که به سختی می‌توان نظیری برای آن در دهه‌های اخیر پیدا کرد. کشورهای بسیار زیادی برای خرید این واکسن صف بسته‌اند و از آرژانتین تا کره‌جنوبی، دولت‌های بسیار زیادی چشم به مسکو دوخته‌اند تا در اوج همه‌گیری کرونا، استراتژیک‌ترین کالای موجود دنیا را بخرند.
مسکو، علاوه بر صادرات، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای تولید مشترک این محصول حیاتی با دیگر کشورها دارد و همین حالا تولید آن در هند و کره‌جنوبی شروع شده است.
نفوذ در قلب دشمن
هیچ‌کدام از این موفقیت‌ها اما به اندازه صادرات اسپوتنیک به اتحادیه اروپا معنادار نخواهد بود. رابطه مسکو و اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر عموما حول محور تقابل نظامی و تحریم و دشمنی چرخیده و حالا به یک باره، مسکو این فرصت را پیدا کرده تا به خانه دشمن خود نفوذ کند.
به گزارش سی‌ان‌ان، ایده صادرات واکسن اسپتوتنیک به اتحادیه اروپا در ملاقات مجازی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با رهبران فرانسه و آلمان مطرح شده است. پوتین پیشنهاد کرده است که اتحادیه اروپا این واکسن را تأیید کند و تولید مشترک آن در کشورهای عضو شروع شود.
این پیشنهاد، با واکنش‌های متفاوتی در اتحادیه اروپا مواجه شده است، اما شرایط واکسیناسیون در اتحادیه چنان سخت و پیچیده است که بسیاری از اعضا، به‌دنبال راهی برای خروج از بحران هستند و این راه، آنها را به مسکو می‌رساند.
این واکسن، هنوز مورد تأیید اتحادیه قرار نگرفته و آژانس دارویی اروپا (ای‌ام‌ای) در حال بررسی آن است.
با این حال، بدون در نظر گرفتن نظر نهایی ای‌ام‌ای، برخی رهبران اروپا، با بدبینی به پیشنهاد پوتین نگاه می‌کنند و آن را فرصتی برای ایجاد تفرقه در اروپا می‌دانند. برخی از دیپلمات‌های کشورهای مستقل جدا شده از شوروی سابق حتی معتقدند که صادرات واکسن اسپوتنیک به اتحادیه اروپا زمینه‌ساز فعالیت‌های مخرب بعدی خواهد بود.
رهبران دیگر کشورها البته چنین بدبینانه به ملاقات پوتین با آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نگاه نمی‌کنند. در واقع بعضی از آنها پیش‌تر مستقیما با مسکو برای خرید و حتی تولید مشترک واکسن وارد بحث شده‌اند. این در حالی است که ای‌ام‌ای هنوز این واکسن را تأیید نکرده و علاوه بر آن، کمیسیون اروپا هم که از سوی اعضا مسئول خرید واکسن است اصلاً این واکسن را مدنظر قرار نداده است.
مجارستان و اسلواکی روی هم ۴ میلیون دوز واکسن سفارش داده‌اند و برخی کشورهای دیگر، ازجمله اتریش امیدوارند به‌زودی خرید خود را ثبت کنند. ایتالیا و برخی از کشورها هم در حال مذاکره با مسکو هستند تا تولید مشترک این واکسن را در خاک خودشان شروع کنند.
یک دلیل مذاکره مستقیم کشورهای عضو اتحادیه با مسکو برای خرید واکسن، مدیریت فاجعه‌بار کمیسیون اروپا در تامین واکسن برای کشورهای عضو است. کمیسیون اروپا به‌شدت از برنامه عقب است و از سوی برخی کشورها ازجمله اتریش متهم است که رویکردی تبعیض‌آمیز در پیش گرفته و به همه کشورهای عضو به یک اندازه توجه نشان نمی‌دهد. سباستین کورتس، صدراعظم اتریش که یکی از مخالفان سرسخت کمیسیون اروپا در مسئله تامین واکسن است، هفته گذشته با سفیر روسیه در وین ملاقات کرده و گفته که امیدوار است به‌زودی خرید واکسن از مسکو نهایی شود. در مقابل این رویکرد، نگاه بدبینانه برخی رهبران دیگر وجود دارد؛ اینگریدا سیمونیته، نخست‌وزیر لیتوانی برای نمونه گفته است: «پوتین می‌خواهد از واکسن همچون یک سلاح استفاده کند تا تفرقه بیندازد و حکومت کند.»
اما این دیدگاه در اقلیت قرار دارد. همین که مکرون و مرکل با پوتین جلسه مشترک داشته‌اند باعث نگرانی رهبران کشورهای جداشده از شوروی است.
اگر این ایده که هدف روس‌ها تنها تفرقه انداختن است را جدی بگیریم، می‌توانیم بگوییم هنوز بحث صادرات مطرح نشده، موفق شده؛ چون عملا برخی رهبران را در مقابل هم قرار داده است.
فراتر از اروپا
مسکو، فراتر از اعضای اتحادیه اروپا، پیش‌تر در مناطق دیگری از اروپا هم بروکسل را به چالش کشیده است. در بالکان غربی، جایی که کشورهایی مانند مقدونیه شمالی، صربستان، مونته‌نگرو، بوسنی و هرزگوین امید زیادی به دریافت واکسن از اتحادیه اروپا داشتند، در نهایت این مسکو بود که به داد دولت‌های بحران‌زده رسید. اتحادیه اروپا به این کشورها که در صف پیوستن به اتحادیه هستند وعده دریافت واکسن داده بود، اما خودش چنان غرق در بحران است که عملا آنها را فراموش کرده. روسیه هم از خلأ به‌وجود آمده نهایت استفاده را برد و با اهدا و صادرات واکسن به این کشورها، به حیاط خلوت اتحادیه نفوذ کرد.
این رویکرد، بخشی از سیاست کلی‌تر روسیه برای افزایش نفوذ جهانی خود است. مسکو علاوه بر هدیه دادن و صادر کردن واکسن، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را برای تولید مشترک اسپوتنیک در سراسر دنیا دارد و قطعاً در پایان این پروژه، قدرت نرم بسیار بیشتری در سراسر دنیا خواهد داشت. کریل دیمتریف، رئیس صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه -نهاد ناظر بر صادرات جهانی واکسن اسپوتنیک- گفته است که روسیه با ۲۰ تولیدکننده در ۱۰ کشور دنیا برای تولید مشترک به توافق رسیده است.
تولید اسپوتنیک در هند ظرفیت تولید این واکسن را ۳ برابر خواهد کرد و کره‌جنوبی چنان در تولید آن پیشرفت داشته که حتی محصول خود را، به روسیه صادر می‌کند. دیمترف گفته است که تولید این محصول در این دو کشور، در همین‌ماه به ظرفیت حداکثری خود خواهد رسید.
واکسن اسپوتنیک، که کارایی آن توسط نهادهای علمی تأیید شده است، در دل بحرانی که دنیا را به چالش کشیده، به وسیله‌ای برای افزایش قدرت و نفود جهانی مسکو تبدیل شده و کرملین هم با علم به این مسئله، به خوبی از سلاحی که به جای مرگ، زندگی در پی دارد بهره می‌برد.