همشهری‌آنلاین - سلمان زند: ایران و کره جنوبی در طول تاریخ همواره روابطی دوستانه و نزدیک داشته‌اند، اما با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و خروج این کشور از برجام و تلاش او برای فشارهای حداکثری بر ایران، روابط دیگرکشورها را هم تحت تاثیر قرار داد و در نتیجه روابط تهران - سئول هم دچار چالش شد. اعمال مجدد تحریم‌های یکجانبه ایران توسط دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸، بهانه‌ای شد که کره جنوبی دارایی‌های ایران را بلوکه کند. از شهریور ۱۳۹۸ که معافیت آمریکا برای واردات نفت ایران لغو شد، بیش از ۷ میلیارد دلار دارایی ایران در دو بانک کره جنوبی مسدود شد و همین امر شکایت ایران را در پی داشت. نشست‌های رسمی برای حل این مشکل با طرف کره‌ای فایده‌ای نداشت و حتی هشدارهای ایران به کره جنوبی که در دیوان بین‌المللی دادگستری اقدام قانونی انجام خواهد داد هم ظاهرا تاثیری نداشته است.
پول‌های ایران در کره جنوبی چرا بلوکه شد؟
کره جنوبی سال ۲۰۱۷ و پس از امضای برجام، یکی از خریداران بزرگ نفت ایران بود. پس از بازگشت تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸ نه‌تنها ثبت سفارش نفت از ایران را به صفر رساند، بلکه از آبان ۱۳۹۷ که تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه نظام بانکی ایران برقرار شد، از پرداخت پول نفتی که از ایران خریده بود هم اجتناب کرد.
این دارایی‌ها که حدود ۷ تا ۹ میلیارد دلار برآورد می‌شود، اکنون در دو بانک کره جنوبی به نام‌های «ووی بانک» و «بانک صنعتی» بلوکه شده‌اند. گرچه از دی‌ماه سال گذشته تلاش‌های جدی دو کشور برای آزادسازی این دارایی‌ها آغاز شده، تاکنون اقدام عملی صورت نگرفته است.
آغاز واکنش‌های رسمی از دی‌ماه ۱۳۹۹
یک مقام وزارت خارجه کره جنوبی دی‌ماه سال گذشته به یونهاپ گفته بود: با توجه به چراغ سبز آمریکا به این کشور برای فروش واکسن کرونا به ایران، تهران و سئول سرگرم گفت‌وگو در مورد آزادسازی پول‌های مسدودشده ایران در بانک‌های کره‌ای هستند. همین خبرگزاری در گزارشی دیگر ادعا کرده بود ایران خواستار استفاده از بخشی از دارایی‌های مسدودشده خود نزد بانک‌های کره جنوبی برای خرید تجهیزات پزشکی است.
توقیف کشتی متخلف کره‌ای در تنگه هرمز
اما در این میان اعتراض‌های رسمی ایران به بلوکه شدن این دارایی‌ها ادامه داشت و روابط دو کشور رو به تیره‌تر شدن گذاشت. چنان‌که در همان زمان یعنی نیمه دوم دی‌ماه ۱۳۹۹ و در حالی که مقامات کره‌ای از چراغ سبز آمریکا و گفت‌وگو برای آزادسازی دارایی‌های ایران خبر می‌دادند، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از توقیف یک فروند شناور کره جنوبی با نام تجاری «هانکوک چیمی» حامل ۷ هزار و ۲۰۰ تن مواد شیمیایی نفتی به دلیل نقض پروتکل‌های زیست‌محیطی در خلیج فارس خبر داد.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، در پاسخ به خبرنگاران در مورد خبر توقیف کشتی کره‌ای گفت بر اساس اخبار اولیه دریافتی از مقامات محلی، موضوع کاملا فنی است و کشتی به دلیل آلوده کردن دریا و با حکم قضایی، برای رسیدگی به تخلف به ساحل هدایت شده است.
به دنبال توقیف کشتی کره جنوبی در بندرعباس، رفت و آمدهای دیپلماتیک دو کشور افزایش یافت. ابتدا یک مقام وزارت خارجه کره جنوبی در سئول با سفیر ایران در آن کشور دیدار کرد.
- جزئیات توقیف نفتکش کره جنوبی در آب‌های خلیج فارس
- تلاش کره جنوبی برای حل دیپلماتیک ماجرای توقیف نفتکش | نظامیان کره‌ای در تنگه هرمز چه می‌کنند؟
قطر میانجی شد
از سوی دیگر هیاتی به سرپرستی کو کیونگ سوک، قاثم‌مقام وزارت امور خارجه، از طریق قطر راهی ایران شد تا در مورد کشتی توقیف‌شده کره در بندرعباس و همچنین پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی با مقامات ایران گفت‌وگو کنند. با این حال سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با بیان اینکه سفر هیئت کره‌ای به تهران قبل از توقیف کشتی متخلف مورد توافق قرار گرفته بود، گفت: دستور کار اصلی این هیات مذاکره برای دسترسی به منابع مالی ایران در کره است.
سفر معاون اول وزیر خارجه کره جنوبی؛ دیدارهای فراوان اما بی‌نتیجه
در ادامه چوی جونگ کان، معاون اول وزیر خارجه کره جنوبی، ۲۱ دی‌ماه برای بحث در مورد روابط دو کشور از جمله توقیف این کشتی و دارایی‌های مسدودشده ایران در کره به تهران سفر کرد. وی در دیدارهایی با محمدجواد ظریف، عبدالناصر همتی، سید عباس عراقچی و سید کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی در این باره رایزنی کرد.
ظریف در دیدار با معاون اول وزیر خارجه کره جنوبی بزرگ‌ترین مانع توسعه روابط دو کشور در شرایط فعلی را محدودیت ایجادشده برای منابع ارزی ایران نزد بانک‌های کره‌ای ذکر کرد و از دولت کره خواست هرچه سریع‌تر در جهت رفع این موانع اقدامات لازم را انجام دهد. وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد با توجه به پیامدهای بهداشتی و اقتصادی کرونا، در حال حاضر اولویت اصلی مناسبات دو کشور فراهم شدن دسترسی به این منابع است.
ظریف در ادامه اظهار کرد: اقدام غیرقانونی بانک‌های کره، جو عمومی و دیدگاه مردم ایران نسبت به کره جنوبی را به شدت منفی کرده و به وجهه این کشور آسیب جدی وارد کرده است؛ لذا نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر حق قانونی خود برای ورود به موضوع، تاکید دارند که این مشکل باید هرچه زودتر حل شود.
مقام کره‌ای نیز در این دیدار با تاکید بر اراده کشورش برای حل مشکل خاطرنشان کرد سئول از همه توان خود برای فراهم آوردن شرایط دسترسی به این منابع استفاده خواهد کرد. قائم‌مقام وزیر امور خارجه کره با اشاره به توقیف کشتی متعلق به این کشور، خواستار تسریع در حل این موضوع شد.
ظریف در این خصوص تاکید کرد کشتی کره‌ای به دلیل آلوده‌سازی آب‌های خلیج فارس توقیف شده، لذا صرفا موضوعی فنی است که رسیدگی به آن در چارچوب مقررات حقوقی و قضائی در حال پیگیری است و طبعا دولت امکان دخالت در این فرآیند قضائی را ندارد.
دیدارهای هیات کره ای با مقامات ایرانی ادامه یافت. این هیات با عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، هم دیدار کرد که همتی در این دیدار تاکید کرد که هیچ بهانه‌ای برای تداوم مسدودسازی ذخایر ارزی بانک مرکزی که متعلق به ملت ایران است وجود ندارد و بیش از دو سال از بلوکه شدن ۷ میلیارد دلار پول ایران توسط بانک‌های کره‌ای می‌گذرد. این نکته امری غیرقابل قبول است و قطعا ایران نسبت به تداوم این مساله بی‌تفاوت نخواهد بود.
- دیدار ظریف با معاون همتای کره‌ای | کره جنوبی زودتر منابع ارزی ایران را آزاد کند
- دیدار قائم مقام وزارت امور خارجه کره جنوبی با عراقچی | از سیاسی کردن موضوع توقیف نفتکش و تبلیغات بی حاصل خودداری کنید
امید کره‌ای‌ها به روی کار آمدن دولت جو بایدن
تقریبا تمام تلاش‌های دیپلماتیک و رسمی برای آزاد شدن همه یا بخشی از منابع مالی بلوکه‌شده در کره‌جنوبی به بن‌بست رسیده بود و حتی وعده‌های کره‌ای‌ها درخصوص ارسال کمک‌های پزشکی و دارو به ایران نیز عملی نشده بود.
بهمن‌ماه بود که یک مقام ارشد دولت کره جنوبی ابراز امیدواری کرد با روی کار آمدن دولت جو بایدن در آمریکا، تکلیف پول‌های بلوکه‌شده ایران و نفتکش توقیف‌شده این کشور در آب‌های خلیج فارس زودتر روشن شود.
این در حالی بود که سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، پیش از این اعلام کرده بود ادامه یافتن توقیف هفت میلیارد دلار پول ایران نزد دولت کره بیش از آنکه ناشی از تحریم‌های آمریکا باشد، مربوط به نبودن اراده سیاسی نزد مقام‌های سیاسی سئول است. مقام رسمی دولت کره جنوبی در پاسخ به این سخنان عراقچی گفت: «گرچه پیدا کرده راهی برای آزاد کردن پول‌های ایران زمانبر است اما اراده سیاسی ماه برای مذاکره با دولت آمریکا درباره این ماجرا بیش از هر زمان دیگر است.»
سخنگوی وزارت امور خارجه در اوایل بهمن ماه در ارتباط با آخرین وضعیت نفتکش توقیف شده کره‌ای در ایران و درخواست کره جنوبی از قطر برای میانجی گری بین تهران و سئول جهت حل این موضوع گفت: در جریان سفر هیأت کره ای به تهران که چندی پیش براساس برنامه ریزی قبلی انجام شد ما از آن ها پرسیدیم که چرا مسئله توقیف نفتکش کره ای را که یک مسئله فنی است، می خواهند از طریق سیاسی حل کنند؟
خطیب‌زاده با رد این ادعا که هدف ایران از توقیف این نفتکش کره ای مجبور کردن کره برای بازپرداخت پول های بلوکه شده ایران در سئول بوده است، ادامه داد: ما تاکنون راه های مختلفی را برای آزادسازی این پول ها رفته‌ایم و سفر قائم مقام وزیر خارجه کره نیز در همین راستا صورت گرفت.
وی با بیان اینکه در ملاقات هایی که مقامات ایرانی با هیأت وزارت خارجه کره جنوبی، داشتند تأکید شد که دولت کره همکاری های لازم را در سه سال اخیر با ایران برای بازگرداندن این پول ها انجام نداده است، افزود: آن ها نیز در این دیدار مثل همیشه قول هایی برای پیدا کردن راه حل هایی برای حل این موضوع داده اند و امیدواریم این بار به این قول هایشان عمل کنند.
آزادی خدمه کشتی کره جنوبی
نیمه بهمن ماه ۱۳۹۹ سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در اظهاراتی از اقدام انسان دوستانه جمهوری اسلامی ایران در خصوص خدمه کشتی کره جنوبی خبر داد و اظهار کرد: به دنبال درخواست دولت کره جنوبی و مساعدت قوه محترم قضائیه در چارچوب مقررات قضائی، خدمه کشتی کره‌ای که به اتهام ایجاد آلودگی زیست محیطی در خلیج فارس توقیف شده است، در یک حرکت انسان‌دوستانه توسط جمهوری اسلامی ایران اجازه خروج از کشور را دریافت کردند.
توافق ایران و کره جنوبی؛ نحوه انتقال منابع ارزی مشخص شد
تلاش های دیپلماتیک برای رفع تنش ها ادامه یافت تا اینهه چهارم اسفند سال گذشته در جلسه رئیس کل بانک مرکزی و سفیر کره جنوبی در ایران، توافقات لازم در خصوص انتقال منابع به مقاصد مورد نظر انجام و تصمیمات بانک مرکزی در خصوص حجم منابع مورد انتقال و بانک‌های مقصد به طرف کره‌ای اعلام شد.
سفیر کره جنوبی در ایران اعلام کرد: کشورش آماده انجام کلیه اقدامات لازم برای استفاده از تمامی منابع بانکی ایران در کره جنوبی است و در این خصوص هیچ سقف و محدودیتی وجود ندارد.
رئیس کل بانک مرکزی نیز ضمن استقبال از تغییر رویکرد کره جنوبی گفت: اگرچه جمهوری اسلامی ایران از تغییر رویکرد کشورها و افزایش همکاری‌ها استقبال می‌کند، اما پیگیری‌های حقوقی این بانک به منظور مطالبه خسارات ناشی از عدم همکاری بانک های کره ای در سال‌های اخیر به قوت خود باقی خواهد بود و طرف کره‌ای باید تلاش زیادی انجام دهد تا این سابقه منفی از بین برود.
توافق عملی نشد | اظهار نظر وزیر امور خارجه آمریکا
این توافق هم اما عملی نشد و چندی بعد و پس از برخی اظهار نظرهای متفرقه مسئولان کره‌ای این وزیر امور خارجه آمریکا بود که به طور علنی در این باره اظهار نظر کرد و مدعی شد تا زمانی که ایران به توافق هسته‌ای بازنگردد، پول‌های ایران در کره آزاد نمی‌شوند.
این سخن واکنش تند ظریف و همتی را در پی داشت .وزیر امور خارجه همچنین در واکنش به اظهارات همتای آمریکایی‌اش به وی توصیه کرد سیاست ترامپ را تکرار نکند. محمدجواد ظریف در توئیتی نوشت: آمریکا مدعی است که دیپلماسی را ترجیح می دهد، نه سیاست شکست خورده «فشار حداکثری» ترامپ را. با این وجود، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا درباره ممانعت از کره در انتقال پول خودمان به کانال سوییس که تنها برای دارو و غذا مورد استفاده قرار می گیرد، رجزخوانی می کند.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، هم نوشت: از اول هم مشخص بود دولت کره اراده مستقلی برای حل مشکل منابع ارزی ایران ندارد.
نحوه تعامل کره‌ای‌ها با ایران به شکلی بود که علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران، در دیداری که با وزیر خارجه چین داشت کنایه‌ای به کره‌ای‌ها زد و گفت: ایران مانند برخی کشورها با یک تلفن تصمیماتش را عوض نمی‌کند.
- آمریکا: پول ایران در کره‌جنوبی آزاد نمی‌شود مگر به یک شرط
- پاسخ ظریف و همتی به وزیر خارجه آمریکا | از اول مشخص بود کره اراده مستقل ندارد
نخست‌وزیر کره جنوبی به ایران می‌آید
حال به نیمه فروردین ۱۴۰۰ رسیده‌ایم. هنوز نه دارایی‌های ایران آزاد شده و نه کشتی کره جنوبی. رسانه‌های کره جنوبی گزارش دادند نخست‌وزیر کره جنوبی احتمالاً ۲۲ فروردین‌ماه برای دیدار با مقام‌های جمهوری اسلامی و رایزنی درباره وضعیت نفتکش کره جنوبی به تهران سفر خواهد کرد. سفر نخست‌وزیر کره جنوبی چند روز بعد از امضای سند همکاری 25 ساله ایران و چین اعلام شد با این گمانه که شاید کره‌ای‌ها برای جا نماندن از بازار جذاب ایران راهی تهران می‌شوند، شدت گرفت.
وبگاه اس‌بی‌اس کره جنوبی در گزارشی با اشاره به برنامه سفر نخست‌وزیر کره جنوبی به ایران نوشت که چونگ سیه-کیون به محض پایان فرایند انتخاب مجدد نخست‌وزیر، به ایران سفر خواهد کرد و این اولین سفر خارجی وی از زمان تصدی دوباره بر منصب نخست‌وزیری محسوب خواهد شد.
بر اساس این گزارش، احتمالاً نخست‌وزیر کره جنوبی در تاریخ ۱۱ آوریل (۲۲ فرودین ماه) به ایران سفر خواهد کرد و به دنبال دیدار با «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران است.
خبرگزاری دولتی یونهاپ کره جنوبی هم در گزارشی ادعا کرده احتمالا طی هفته آینده ایران نفتکش «هانکوک چیمی» این کشور و کاپیتان آن را آزاد کند.
یونهاپ در ادامه همچنین در خصوص علت آزادی احتمالی نفتکش کره جنوبی گزارش کرد که «هنوز معلوم نیست چرا ایران با آزادی نفتکش و کاپیتانش موافقت کرده است اما گمانهزنیها درباره احتمال حصول پیشرفت در موضوع درخواست ایران از کره جنوبی برای رفع بلوکه هفت میلیارد دلار دارایی این کشور به واسطه تحریم‌های ایالات متحده شده است.»
روزنامه کوریا هرالد در گزارشی با اشاره به سفر چانگ سیه کیون، نخست‌وزیر کره جنوبی، به تهران نوشت این سفر برنامه‌ریزی‌شده ممکن است نشان دهد دو دولت در مورد آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در بانک‌های سئول به توافق موقت رسیده باشند.
نخستین محموله واکسن آسترازنکا وارد ایران شد
در این میان نخستین محموله واکسن آسترازنکا هم شامگاه روز دوشنبه (۱۶ فروردین) وارد فرودگاه امام خمینی(ره) شد. محموله واکسن آسترازنکای ارسالی به ایران در شرکت اس. کی. بایوساینس (SK Bioscience) کره جنوبی ساخته شده است و شاید بی ارتباط به تلاش های دیپلماتیک برای بازسازی روابط پر تنش ازران و کره جنوبی در ماه‌های اخیر نباشد.
تلاش‌هایی که قطعا تا به رفتاری عملی از سوی کره جنوبی، یعنی آزادسازی دارایی‌های ایران منجر نشود، عملا نتیجه‌ای نداشته است.