به گزارش همشهری آنلاین این روزها بار دیگر صحبت از مذاکره و لغو تحریم است. اولین دور مذاکرات برجامی ایران و طرف‌های این معاهده روز سه‌شنبه در وین در دو هتل جداگانه برگزار شد. مذاکراتی که همه طرف‌ها از ایران و آمریکا گرفته تا اروپا و روسیه و چین بعد از پایان آن بر سر یک نکته اتفاق نظر داشتند: گام اول خوب و درست برداشته‌شد.
بعد از آن روز بود که زمزمه لغو تحریم‌های ایران از سوی مقامات آمریکایی مطرح شد. اما کدام تحریم‌ها قرار است بعد از توافق احتمالی در وین لغو شوند؟
مقامات آمریکایی در دو روز اخیر گفته‌اند که واشنگتن آماده‌است تحریم‌های مغایر با برجام را لغو کند. منظور از تحریم‌های مغایر با برجام تحریم‌هایی است که بعد از خروج آمریکا از این توافق اعمال شد. ۳ سال از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد. با این خروج چه تحریم‌هایی علیه ایران اعمال شد؟
- آغاز تحریم‌ها با بوئینگ و ایرباس
دونالد ترامپ در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۹۷ بعد از آنکه در توییترش با یک جمله خبر داد تا ساعاتی دیگر تصمیمش را درباره برجام اعلام می‌کند مقابل دوربین‌های خبرنگاران در کاخ سفید خروج از توافق هسته‌ای با ایران را اعلام کرد.
در همان روز استیون منوچین وزیر خزانه‌داری دولت ترامپ اعلام کرد مجوزهای دو شرکت بوئینگ و ایرباس برای فروش هواپیمای مسافربری به ایران لغو خواهد شد.
۳ ماه بعد در مردادماه دور اول تحریم‌های آمریکا علیه ایران اجرایی شد. مبادلات با دلار خرید و فروش و صدور بیمه محموله‌های طلا و فلزات گرانبها خرید و فروش اسناد و اوراق بهادار و تحریم صنایع خودروسازی از اولین تحریم‌های آمریکا بعد از خروج از برجام بود.
واشنگتن همچنین به شرکت‌های خارجی که بعد از برجام شروع به تجارت با ایران کرده‌بودند ۹۰ تا ۱۸۰ روز مهلت داد که به کارشان با ایران خاتمه دهند و در غیراین صورت با تحریم و جریمه سنگین روبه‌رو خواهند شد. تاکید بر به صفر رساندن فروش نفت ایران هم از سوی خود ترامپ و مقامات دولتش آغاز شد.
- آغاز تحریم نفتی
۶ ماه بعد یعنی در آبان ۹۷ دولت ترامپ فهرستی از ۷۰۰ فرد و شرکت در حوزه بانکداری و نفت و انرژی را تحریم کرد. تحریم نفتی ایران هم در این تاریخ آغاز شد.
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد شرکت‌ها در بیش از ۲۰ کشور خرید نفت ایران را متوقف کرده‌اند و صادرات نفت ایران یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته‌است. بر اساس ادعای وزارت خارجه آمریکا این توقف فروش نفت حدود ۵/۲ میلیارد دلار از درآمد ایران کم کرده‌است.
آمریکا فهرستی از ۸ کشور را اعلام کرد که از تحریم نفتی ایران معاف هستند و همچنان می‌توانستند از ایران نفت بخرند. چین هند ایتالیا یونان ژاپن کره جنوبی تایوان و ترکیه در این فهرست بودند. این معافیت به شرطی اعلام شد که این کشورها طی هفته‌ها و ماههای بعد خرید نفت خود را از ایران به صورت مرحله‌ای کاهش دهند و به صفر برسانند. ترامپ اعلام کرد که این معافیت با هدف جلوگیری از افزایش ناگهانی قیمت نفت در بازارهای جهانی صورت می‌گیرد.
- تحریم کامل نفت
اردیبهشت سال ۹۸ این معافیت‌ها هم لغو شد و درواقع همه کشورها از خرید نفت ایران منع شدند. این آغاز سیاست اعلامی دولت ترامپ برای به صفر رساندن فروش نفت ایران بود.
سیاستی که به شهادت آمار و ارقام جهانی هیچ‌گاه موفق نشد و فروش نفت ایران اگرچه تا یک پنجم کاهش یافت اما هیچ گاه به صفر نرسید.
در همین زمان تحریم‌هایی علیه بخش‌های فلزات و فولاد و الومینیوم و مس ایران وضع شد. یک ماه بعد یعنی تیر سال ۹۸ ترامپ اعلام کرد که رهبر انقلاب آیت‌الله خامنه‌ای را تحریم کرده‌است.
تحریم علیه اشخاص و مقامات و مسئولان ایران در ماههای بعد در دستور کار دولت ترامپ قرار گرفت. پیش از آن دولت ترامپ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان گروه تروریستی اعلام کرده بود.
- از اردیبهشت ۹۷ تا اردیبهشت ۱۴۰۰
از اردیبهشت سال ۹۷ و در حدود سه سالی که از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد صدها تحریم توسط دولت ترامپ علیه ایران اعمال شد.
بسیاری از این تحریم‌ها جنبه روانی دارد و در چارچوب فشار رسانه‌ای و آنچه دولت قبلی واشنگتن فشار حداکثری می‌نامید اعلام شده‌بود. مهمترین این تحریم‌ها نفت و فلزات بود. ظرفیت تولید نفت ایران روزانه دو و نیم میلیون بشکه است.
اکنون که چند روزی به اردیبهشت ۱۴۰۰ باقی مانده سخنگوی وزارتخارجه آمریکا می‌گوید کشورش آماده « لغو تحریم‌های مغایر با برجام » است. البته معلوم نیست این لغو تحریم با چه شرایطی و طی چه مدت زمانی صورت می‌گیرد. اما به نظر می‌رسد دولت بایدن به وعده دوران انتخاباتی خود برای بازگشت به برجام نزدیک شده‌است.
برخی رسانه‌های آمریکایی مانند فری‌بیکن نوشته‌اند دولت بایدن کوتاه آمد و قرار است با لغو تحریم‌های برجامی به توافق برگردد. البته در ادامه این تحلیل‌ها آمده که واشنگتن خود را برای توافق جدید آماده می‌کند.