همشهری- زهرا خلجی: این روزها در ایران بیشتر از هر واکسن دیگری نام واکسن روسی اسپوتنیک به گوش می‌رسد و با اعلام توافق بزرگ‌ترین خرید واکسن ایران از روسیه این ماجرا بار دیگر به صدر خبرها برگشته است.
واکسن روسی اسپوتنیکV که در کارآزمایی‌ها اثربخشی ۶/۹۱ درصدی در محافظت از ابتلای شدید به کووید-۱۹ نشان داده بود، تاکنون در ۵۰کشور مجوز استفاده گرفته است.
دو روز پیش سفیر ایران در روسیه نیز از توافق نهایی برای خرید ۶۰میلیون دوز دیگر از این واکسن خبر داد، اما این تعداد واکسن که نیاز به تولید انبوه در کمترین زمان دارد، چگونه قرار است تامین شود؟
به گزارش فایننشال تایمز، شبکه جهانی کارخانه‌های خصوصی که روسیه برای تامین واکسن اسپوتنیکV در وسعت جهانی به آن اعتماد کرده است ماه‌ها با رسیدن به تولید کامل فاصله دارد و این توانایی مسکو برای تامین واکسن ده‌ها کشوری که با آنها قرارداد بسته است را هنوز در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
اما روسیه در ماه‌های گذشته با اعلام جزئیاتی درباره قرارداد با شرکت‌های دارویی ۱۰ کشور، قصد دارد فرایند نحوه تولید و توزیع یکی از اثربخش‌ترین واکسن‌های کووید-۱۹در دنیا را شفاف‌سازی کند.
مقام‌های روسیه می‌گویند با تشکیل یک شبکه جهانی تولید واکسن اسپوتنیک در جهان می‌توانند ۱.۴ میلیارد دوز واکسن برای واکسیناسیون ۷۰۰ میلیون نفر را تا سپتامبر سال‌جاری میلادی (شهریور و مهر) آماده کنند.
اتکا به غول‌های داروسازی
توسعه‌دهندگان واکسن اسپوتنیکV روسیه برای تولید ۲۰۰ میلیون دوز با شرکت استلیس بیوفارما (Stelis Biopharma) که یک شرکت دارویی مستقر در هند است، همکاری کردند. استلیس اکنون آخرین مورد اضافه شده در شبکه جهانی تولید اسپوتنیکV است. صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه (RDIF)، شرکتی که مسئول بازاریابی واکسن اسپوتنیک در خارج از کشور است، ۲ ماه پیش با اعلام این همکاری، استلیس را جدیدترین تولیدکننده واکسن اسپوتنیک طبق قرارداد امضا شده نامید.
کریل دمیتریف، مدیر RDIF در این‌باره گفت: بسیار خوشحالیم که خبر توافق با شرکت استلیس بیوفارما برای تولید حجم قابل توجهی از واکسن اسپوتنیک را اعلام می‌کنیم. تولید انبوه این واکسن که به‌طور مشترک با این شرکت تولید خواهد شد، به گسترش دسترسی به واکسن در مقیاس جهانی کمک می‌کند.
انستیتوی تحقیقات ملی اپیدمیولوژی و میکروبیولوژی گامالیا به‌عنوان توسعه‌دهنده اسپوتنیک و همچنین صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه با بیش از ۱۵ تولیدکننده در ۱۰ کشور برای تولید ۱.۴ میلیارد دوز و گسترش ظرفیت تولید واکسن قرارداد منعقد کرده‌اند.
برخی از کارخانه‌ها ازجمله کارخانه‌های برزیل و صربستان، برای جمعیت داخلی خود واکسن تولید می‌کنند و سایر کشورها مانند چین، کره‌جنوبی و هند برای تامین تقاضای جهانی در بخش صادرات به روسیه کمک خواهند کرد.
دمیتریف در فوریه به فایننشال‌تایمز گفته بود: طرف‌های قرارداد ما واقعا در حوزه خود یک غول به‌حساب می‌آیند و قرار است تولید آنها به دست کشورهای مختلف تحت قرارداد برسد. اما برخی از آنها که کوچک‌تر هستند برای تامین تقاضای داخلی خود واکسن تولید خواهند کرد. رویکرد ما این است: حل مسئله بزرگ تولید و در عین حال فراهم کردن دسترسی داخلی.
هند، پایگاه اصلی تولید واکسن اسپوتنیک
هند، شریک اصلی روسیه در تولید واکسن توصیف شده است. اخیرا نیز توافقنامه‌ای با شرکت دارویی Gland Pharma که یک چینی مستقر در هند است، برای تولید ۲۵۲ میلیون دوز در ۳ ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ امضا شده است. شرکت دارویی هترو در هند نیز قراردادی برای تولید ۱۰۰ میلیون دوز واکسن در سال بسته است.
شرکت برزیلی Uniao Química به‌عنوان پیمانکار RDIF اعلام کرده است که در طرح آزمایشی، به تولید ۸ میلیون دوز به‌طور ماهانه از آوریل رسیده است و همچنین در حال مذاکره برای واردات ۱۰میلیون دوز از روسیه در ۶ هفته آتی است.
تولیدکننده کره‌جنوبی GL Rapha، که صرفا بر صادرات تمرکز دارد، در ابتدای قرارداد اعلام کرد ظرفیت تولید ۱۵۰ میلیون دوز سالانه را ندارد و به همین دلیل تولید را به‌صورت پیمانکاری به زیرمجموعه‌های خود سپرده است.
«آرون کومار» بنیانگذار گروه Strides گفت: ما خوشحالیم که با RDIF همکاری می‌کنیم تا در تامین عرضه جهانی واکسن اسپوتنیک که یکی از مؤثرترین واکسن‌های تأیید شده تجاری است، سهمی اساسی داشته باشیم.
پیش‌بینی می‌شود تولیدات حاصل از این مشارکت از سه ماهه سوم سال یعنی از جولای (تیر) تا سپتامبر (مهر) آماده توزیع باشد. صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه اعلام کرده است انتظار دارد پس از معامله با ۵ شرکت دارویی هند سالانه ۸۵۰ میلیون دوز واکسن در این کشور تولید و آماده صادرات باشد.
دمیتریف گفت: من فکر می‌کنم هند واقعا به قطب تولید اسپوتنیک تبدیل خواهد شد و به سایر کشورها نیز خدمات می‌دهد.
چالش روسی
طبق گزارش فایننشال تایمز، از ماه فوریه حدود ۵۰ کشور ۱.۲ میلیارد دوز واکسن سفارش داده‌اند که از ماه مارس، RDIF فقط ۳۳ میلیون دوز را تامین کرده است.
کرملین بودجه توسعه اسپوتنیک را تامین کرد اما توانایی تولید آن را در سطح جهانی ندارد و برای تولید مقدار کافی از آن باید به شرکت‌های تولیدکننده در برزیل، هند و کره‌جنوبی روی بیاورد. برای رسیدن به این هدف آنها با ۱۵ تولیدکننده در ۱۰ کشور برای تولید ۴/۱ میلیارد دوز قرارداد بستند که برای واکسینه کردن ۷۰۰ میلیون نفر از مردم دنیا کفایت می‌کند.
شرکت انگلیسی تجزیه و تحلیل علمی Airfinity تخمین می‌زند که تاکنون ۸ میلیون دوز اسپوتنیکV تحویل داده شده است.
راسموس بیچ هانسن، مؤسس این شرکت با اشاره به هدف واکسیناسیون ۷۰۰ میلیون نفری می‌گوید که این عدد باتوجه به نرخ تولید فعلی باوجود شرکای مختلف، بعید است: ما معتقدیم که ۳۸۰ میلیون دوز تولید برای سال ۲۰۲۱ واقع بینانه‌تر است.
دمیتریف اما می‌گوید که برخی از کارخانه‌های خارجی در حال تولید هستند و بیشتر آنها موفق به تولید واکسن‌های باکیفیتی شده اند: در بعضی از کشورها واکسن‌ها آماده انتقال هستند و برخی دیگر در صف مراحل تصویب قرار دارند.
در روسیه نیز ۶ شرکت دارویی در حال تولید هستند که تولیدات آنها ۱۰۰ درصد به مصرف داخلی می‌رسد اما به محض اشباع شبکه دارویی در روسیه، از ژوئن شروع به هدایت واکسن به بازارهای صادراتی می‌کنند.
یکی از نکاتی که هانسن را نسبت به برنامه‌ریزی روسیه بدبین می‌کند این است که روسیه به اهداف خود برای تولید ۳۰ میلیون دوز تا پایان سال ۲۰۲۰ نرسید و پس از آن که تولیدکنندگان داخلی به مشکل تجهیزات و تولید دوز دوم واکسن برخوردند برنامه را به ۵/۲ میلیون دوز کاهش داد.
اما دمیتریف معتقد است که این مسائل اکنون حل شده و روسیه قصد دارد تا پایان مارس ۳۳ میلیون دوز واکسن تولید کند. به‌نظر می‌رسد حمایت از تأیید واکسن اسپوتنیک در اروپا نیز در حال افزایش است و سیاستمداران نروژی، اتریشی و آلمانی خواستار تهیه آن شده‌اند.
این واکسن می‌تواند برای سرعت بخشیدن به روند واکسیناسیون اتحادیه اروپا در ۲۷ کشور عضو اتحادیه مفید باشد.