همشهری آنلاین – اشکان جهان‌آرای
نوغانداری که به‌عنوان یکی از فعالیت‌های شغلی قدیمی در مناطق مختلف ایران صورت می‌گرفت، از اوایل دهه ۸۰ به دلایل گوناگون با رکود مواجه شد. یکی از نقاط بسیار مستعد کشور برای انجام این فعالیت درآمدزا مازندران است که تا حدود ۲۰ سال پیش در بسیاری از روستاهای جلگه‌ای و کوهستانی آن پرورش کرم ابریشم برای تولید پیله از مشاغل بومی محسوب می‌شد. ابریشم تولیدشده در شمال ایران هم در گذشته یکی از باکیفیت‌ترین انواع ابریشم کشور بود.
با این حال، این فعالیت مناسب و درآمدزا که عمدتاً در مناطق روستایی استان و توسط بانوان در کنار سایر فعالیت‌های بومی انجام می‌شد، از حدود ۲۰ سال پیش به دلایل متعدد در مازندران کم‌فروغ شد و تولید پیله کرم ابریشم در روندی نزولی قرار گرفت. تا جایی که تعداد جعبه‌های تخم نوغان توزیع‌شده در مازندران که اوایل دهه ۸۰ به‌دلیل تعدد بهره‌برداران و رونق این فعالیت حدود ۱۸ هزار جعبه بود، در اوایل دهه ۹۰ به کمتر از ۲هزار جعبه رسید. اما با برخی اقدامات حمایتی و ترویجی که از سال ۱۳۹۳ آغاز شد، طی سال‌های اخیر نوغانداری مازندران باز هم در مسیر رو به رشد قرار گرفته و استقبال از این فعالیت مکمل رو به افزایش است.
رئیس اداره توسعه نوغانداری مازندران در گفت‌وگو با همشهری آنلاین با اشاره به آغاز توزیع جعبه‌های تخم کرم ابریشم و با بیان اینکه پیش‌بینی می‌کنیم امسال نیز نسبت به سال‌های قبل شاهد افزایش این فعالیت در استان باشیم، گفت: توزیع جعبه‌های تخم کرم ابریشم از ۲۸ فروردین آغاز شده است و در پایان زمان توزیع می‌توان میزان استقبال را ارزیابی کرد. اما طبق برآوردها انتظار می‌رود امسال نیز مانند چند سال اخیر به دلیل افزایش استقبال از این فعالیت به‌ویژه در روستاها شاهد بیشتر شدن آمار تولید پیله کرم ابریشم باشیم.
افزایش توزیع تخم نوغان در مازندران
حمیده‌سادات مطهری افزود: بهره‌برداران جدیدی امسال به جمع نوغان‌داران مازندران اضافه شده‌اند و قرار است جعبه تخم نوغان دریافت کنند. خوشبختانه وضعیت هوا و تأمین برگ توت هم مناسب است و به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود رشد قابل توجهی در این فعالیت داشته باشیم.
این مسئول اظهار کرد: توزیع بهاره جعبه‌های تخم نوغان معمولاً بسته به وضعیت اقلیمی و میزان استقبال تا پایان خرداد یا اوایل تیر ادامه دارد. معمولاً در آن زمان اگر وضعیت اقلیمی مساعد باشد، توزیع را ادامه می‌دهیم. در غیر این صورت عرضه جعبه‌ها را متوقف می‌کنیم. امسال هر جعبه تخم نوغان با قیمت ۱۵ هزار تومان به بهره‌بردار عرضه می‌شود.
مطهری با اشاره به روند رو به رشد استقبال از نوغانداری در مازندران طی سال‌های اخیر اظهار کرد: پارسال ۳۱۵۷ جعبه تخم نوغان در استان بین ۱۸۳۳ بهره‌بردار توزیع شد که رشد خوبی نسبت به سال ۱۳۹۸ (که ۲۴۳۸ جعبه تخم نوغان توزیع شده بود) نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌کنیم امسال، با توجه به اینکه قیمت پیله کرم ابریشم قرار است افزایش یابد، این آمار بیشتر شود.
رئیس اداره توسعه نوغانداری مازندران گفت: هنوز قیمت پیله تر ابریشم برای سال جاری اعلام نشده، اما زمزمه‌های افزایش قیمت مطرح است و گفته می‌شود که قرار است در مقایسه با سال گذشته دست‌کم ۱۰ درصد افزایش داشته باشد.
ایجاد ارزش افزوده
مطهری درباره اقدامات حمایتی و افزایش انگیزه برای علاقه‌مندان به فعالیت در این حوزه بیان کرد: معمولاً کسب درآمد از نوغانداری در مازندران و بسیاری از استان‌ها با فروش پیله انجام می‌شود. اما برای بالا بردن ارزش افزوده این فعالیت در استان در حال رایزنی و برنامه‌ریزی برای تقویت بخش صنعتی آن هم هستیم. در تلاشیم که تسهیلاتی را برای خرید دستگاه‌های ابریشم‌کشی ویژه بهره‌برداران تأمین کنیم.
وی افزود: بهره‌بردار اگر دستگاه ابریشم‌کشی داشته باشد، به جای فروش پیله خام می‌تواند فرآورده اصلی را با قیمت بیشتر عرضه کند و با این کار به سود بیشتری برسد. اما در این مسیر به همراهی مدیران بانک‌های استان و سازمان‌های مرتبط نیاز است. اگر دستگاه‌ها همکاری لازم را داشته باشند و بخش صنعت را در کنار کشاورزی تقویت کنیم، می‌توانیم طی سال‌های آتی شاهد افزایش استقبال از نوغانداری در مازندران باشیم.
این مسئول درباره تأمین برگ توت مورد نیاز بهره‌برداران نیز گفت: با توجه به فعالیت مرکز پرورش نهال توت در مازندران، برای حمایت از بهره‌برداران هر سال نهال یارانه‌ای توت اصلاح‌شده در اختیار کشاورزان قرار می‌دهیم. در حال حاضر یک توتستان ۶هکتاری داریم که قلمه‌های مورد نیاز بهره‌برداران را تأمین می‌کنیم و تحویل می‌دهیم. با اصلاح توتستان‌های استان به‌عنوان مهم‌ترین نیاز غذایی کرم ابریشم و همچنین گسترش ارتباطات تجاری ایران در سطح بین‌المللی، نوغانداری نیز گسترش می‌یابد.
مطهری با اشاره به درآمد مناسب پرورش کرم ابریشم برای کشاورزان و روستاییان تصریح کرد: با توجه به اینکه دو دوره ۴۵روزه در ابتدای سال و یک دوره نیز در پاییز امکان پرورش کرم ابریشم وجود دارد، علاقه‌مندان و به‌ویژه ساکنان روستاهای استان می‌توانند به این فعالیت به‌عنوان یک منبع درآمد در کنار فعالیت‌های خود توجه جدی داشته باشند. تقریباً در تمام نقاط مازندران امکان انجام این فعالیت وجود دارد. ضمن اینکه با توجه به خرید تضمینی پیله تر برای فروش این محصول نیز دغدغه چندانی وجود ندارد.
رئیس اداره توسعه نوغانداری مازندران به برنامه‌ریزی برای آموزش و ترویج نوغانداری اشاره کرد و گفت: توزیع سی‌دی‌های آموزشی در روستاها، برگزاری کلاس‌های آنلاین و آموزش کارشناسان جهاد کشاورزی اقداماتی هستند که برای ترویج این فعالیت اثرگذار در اقتصاد خانوار روستایی انجام می‌شوند. انتظار داریم رسانه‌ها نیز در فرهنگسازی برای رونق این فعالیت و گسترش نوغانداری در مازندران همراهی کنند.