اما امسال این روز مهم و تاریخی همانند سال گذشته دست‌خوش همه‌گیری بیماری کووید۱۹ شده است؛ آن‌هم در روزهایی که موج چهارم این بیماری با قدرت هرچه بیش‌تر بازگشته و جان انسان‌ها را تهدید می‌کند.
شعار امسال روز زمین پاک، بسیار هشدار دهنده است؛ «احیای مجدد زمینمان». این یعنی در حال حاضر کره‌ی زمین شرایط زیست‌محیطی مناسبی را تجربه نکرده و برای بازسازی و احیای مجدد خود به کمک ما انسان‌ها نیاز دارد.
آلودگی هوا، آلودگی خاک و دریاها و اقیانوس‌ها، از میان رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری و برداشت بی‌رویه از منابع زمین و در نهایت تولید و دفن میلیون‌ها تن انواع پسماند، از مهم‌ترین دلایل از میان رفتن تدریجی کره‌ی زمین و در نهایت نسل ما انسان‌ها خواهد بود. هرچند که تمام این موارد برای کره‌ی زمین و محیط‌زیست خطرناک‌اند، ولی در این میان موضوع پسماندها به‌ویژه در شرایط همه‌گیری بیماری کووید۱۹ اهمیتی دوچندان دارند.
تغییر الگوی مصرف
بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می دهد که در یک سال گذشته، الگوی مصرف بسیاری از شهروندان دست‌خوش تغییر شده و پسماندهای تولیدی نیز تا حدی از لحاظ مقدار و کیفیت، متفاوت از قبل شده‌اند. به‌عنوان مثال درصد و مقدار پسماند کیسه‌های پلاستیکی در این‌روزها نسبت به قبل از بیماری کرونا بسیار افزایش یافته است. دلیل این افزایش در این‌جاست که برخلاف گذشته و به دلیل ترس از آلودگی به ویروس کرونا، بسیاری از خریدها، حتی در مقدارهای کم و کوچک نیز با استفاده از کیسه‌های پلاستیکی انجام شده و حتی خیلی از شهروندان دیگر تمایل چندانی به استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای خرید ندارند.
این‌روزها خیلی از مردم به‌جای خرید حضوری از سوپرمارکت یا میوه فروشی، به‌صورت اینترنتی یا تلفنی خرید می‌کنند که این یعنی افزایش مصرف کیسه‌های پلاستیکی و تولید پسماند بیش‌تر. از طرفی مقدار پسماندهای بیمارستانی نیز به دلیل افزایش بیماران کرونایی حتی در برخی از شهرها مثل تهران تا سه برابر افزایش یافته است.
از دیگر پسماندهایی که این‌روزها به فراوانی در پسماندهای شهری و روستایی به چشم می‌خورد، پسماند ماسک و دستکش مصرف‌شده است. متأسفانه در بسیاری از این موارد، پسماند در هرمحیطی رها و علاوه بر احتمال انتشار بیماری، باعث آلودگی منظر و آسیب‌هایی جدید به جانوران خشکی و محیط‌های آبی شده‌اند.
از سویی دیگر مصرف بیش‌تر مواد بسته‌بندی شوینده و ضدعفونی‌کننده و در نتیجه تولید پسماندهای بسته‌بندی ناشی از آن‌ها هم در این‌روزها به‌شدت افزایش یافته است.
بسیاری از موادغذایی مثل میوه‌ها به دلیل شست‌وشوی بیش ازحد ما، عمر مفید کوتاه‌تری در یخچال دارند و تبدیل به پسماند تر می‌شوند. خرید مواد فله مثل حبوبات به‌دلیل نگرانی‌های موجود کاهش یافته و در عوض بسته‌بندی بیش‌تری خریداری می‌شود.
کرونا باعث شده که بسیاری از ما بدون توجه به وضعیت محیط‌زیست هرروز پسماد بیش‌تر و حتی خطرناک‌تری را نسبت به گذشته تولید کنیم.
در شرایط حاضر و به دلیل نگرانی‌های بهداشتی حتی برخی از شهروندان تمایلی برای تفکیک و ذخیره‌سازی پسماندهای خشک خود برای مدت چند روز در منازل نداشته و پسماندهای خود را در مبدأ تفکیک نمی‌کنند که این کار حجم پسماند ورودی به سایت‌های دفن زباله را زیاد می کنند. از طرفی در مواردی به دلیل مسایل بهداشتی واحدهای بازیافت و جداسازی پسماندها موقتاً تعطیل شده و این امر با دفن بیش‌تر پسماندها همراه شده است.
چند راه ساده
راه‌های ساده‌ای برای کاهش و کنترل تولید پسماند وجود دارد:
۱. به یاد داشته باشیم پسماند ماسک و دستکش، از گروه پسماندهای خشک نیستند. آن‌ها را پس از ذخیره‌سازی چند روزه در داخل کیسه‌ای محکم گره زده و با پسماندهای تر داخل مخازن بزرگ سطح شهر بیندازیم.
۲. اطلاعات خود را درباره‌ی نحوه‌ی آلودگی و شیوع بیماری از طریق سطوح افزایش دهیم. براساس بررسی‌های محققان در بسیاری از موارد، ویروس کرونا پس از ۲۴ ساعت از بسیاری از سطوح از میان می‌رود. پس ما می‌توانیم با ضدعفونی سطحی کیسه‌های خرید پارچه‌ای خود یا استفاده از چند کیسه‌ی خرید پارچه‌ای به‌صورت یک در میان، احتمال آلودگی را به حداقل رسانده و از مصرف کیسه‌های پلاستیکی خودداری کنیم.
۳. در حد امکان و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به‌صورت حضوری خرید کنیم.
۴. برای خرید الکل و مواد ضدعفونی به‌جای خرید چند بسته‌بندی کوچک، از یک بسته‌بندی بزرگ‌تر استفاده کنیم. با این کار پسماند کم‌تری تولید می‌شود.
۵. روش صحیح ضدعفونی میوه‌ها و سبزیجات را فراگرفته و از شست‌وشوی بلندمدت آن‌ها پرهیز کنیم.
۶. تا حد امکان و بنا به توصیه‌ی پزشکان و پروتکل‌های بهداشتی در برخی از محیط‌های مناسب از ماسک و دستکش‌های چندبارمصرف پارچه‌ای استفاده کنیم.
۷. کیسه‌های پلاستیکی خرید قبلی را ضدعفونی کرده و برای خریدهای بعدی در گوشه‌ای از خانه نگه داریم.
۸. پسماندهای ماسک و دستکش خود را در معابر و خیابان‌ها رها نکنیم. این کار نه تنها با افزایش احتمال آلودگی و بیماری پاکبان‌ها همراه می گردد، بلکه باعث آلودگی منظر سطح شهرها و آب گرفتگی در جوی‌ها می‌شود.