همشهری‌آنلاین - سلمان زند: روز گذشته ابتدا یک فایل تقطیع شده از گفت‌وگوی محمدجواد ظریف و سعید لیلاز، فعال اصلاح‌طلب و از نزدیکان دولت روحانی منتشر و بمب خبری ایجاد شد. ساعاتی بعد یک فایل ۳ساعت و ۱۰ دقیقه‌ای بود که این بار بسیاری از علاقه‌مندان را گوشی به دست و هندزفری در گوش در خانه نشاند تا ببیند ظریف، که در ابتدای گفت‌وگو هم لیلاز از او به عنوان محبوب‌ترین وزیر دولت روحانی یاد می‌کند، دقیقا چه گفته که سرخط همه خبرها شده.
این فایل سه ساعته که با عنوان «تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید» ضبط شده، مورد توجه ویژه رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور قرار گرفت و ساعاتی پس از انتشار بخش‌هایی از آن، فایل کامل را منتشر کردند. گرچه سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه، اعلام کرده اصل گفت‌وگو ۷ ساعت است اما تا این لحظه همان ۳ ساعت منتشر شده است.
البته همان ۳ ساعت هم خود نکته هایی مهمی را از پشت‌پرده سیاست خارجی ایران بیان کرده. نکته‌هایی که شاید پرتعداد نباشند اما بسیار مهم هستند.
ضمن اینکه با توجه به موج رسانه شبکه‌های فارسی‌زبان روی بخش‌هایی از گفت‌وگو که وزیر خارجه از سردار سلیمانی سخن می‌گوید، باشگاه خبرنگاران جوان هم شب گذشته بخش‌هایی از گفت‌وگو را که در واقع بخش دیگری از سخنان ظریف در مورد سردار سلیمانی بود و نیز بخش‌هایی در مورد محمود احمدی‌نژاد. شخصیتی که برخی معتقدند نزدیکان وی فایل گفت‌وگو را به خبرنگاران خارج از کشور رسانده‌اند.
اما اهمیت آنچه ظریف گفته را می‌توان از واکنش‌هایی که تا این لحظه انتشار این فایل صوتی داشته‌اند، فهمید. از فعالان سیاسی چون ابطحی و زیباکلام تا قالیباف و نمایندگان مجلس و نیز مایک پمپئو.
برخی چون محمدباقر قالیباف و امیرآبادی فراهانی هشدار داده‌اند و منتشرکننده‌ها را خائن نامیده‌اند و برخی چون سردار علائی هم تاکید کرده «در ایران هیچ حرف و رفتار و عمل محرمانه‌ای وجود ندارد و هر سخنی که گفته شود برای عموم منتشر خواهد شد.»
واکنش قالیباف و مشاورش
در این میان توئیتر همچنان بستر اصلی واکنش‌ها است. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در توئیتی نوشت:
«تدبیر وشجاعت حاج قاسم میدان‌ها را فتح و معابر دیپلماسی را باز می‌کرد؛ چیزی جز سیاست‌بازی یا ساده‌لوحی نمی‌تواند این حقیقت روشن را کتمان کند.
حالا که #حاج_قاسم نیست،نخواهیم گذاشت با فرصت‌طلبی برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود به او جفا کنند ونقش تاریخی شهید سلیمانی را وارونه جلوه دهند.»
- واکنش رئیس مجلس به انتشار مصاحبه محرمانه ظریف | تصویری که قالیباف از حاج قاسم منتشر کرد
- واکنش دستیار ویژه رئیس مجلس به فایل محرمانه سخنان ظریف
حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس شورای اسلامی و مدیرکل امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی هم در توئیتی به فایل محرمانه سخنان ظریف واکنش نشان داد و نوشت:
در مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام و سایر مذاکرات مهم بین المللی، همواره دستاوردهای میدانی جمهوری اسلامی ایران پشتوانه بزرگ دیپلماسی بوده است.
سردار سلیمانی هیچگاه از مردم هزینه نکرد. او میدان و دیپلماسی را دو رکن حفظ منافع ملت و امنیت ملی می‌دانست.
توئیت عضو هیات رئیسه مجلس در مورد انتشار فایل صوتی ظریف با سه هشتگ معنادار
عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در توئیتی به انتشار سخنان محرمانه ظریف واکنش نشان داد. احمد امیرآبادی فراهانی در توئیتی با سه هشتگ معنادار « ظریف، آشنا و گاندو » به انتشار فایل محرمانه سخنان ظریف واکنش نشان داد و نوشت:
«مجلس درز اطلاعات محرمانه و بعضاسری کشور در یک شبکه ضدایرانی که در قالب مصاحبه نفر اول مسئول سیاست خارجی لو داده شده تحقیق و تفحص می کند وافراد خائن به ملت وکشور را به قوه قضائیه معرفی خواهد کرد.
- توئیت عضو هیات رئیسه مجلس در مورد انتشار فایل صوتی ظریف با سه هشتگ معنادار
- پس‌لرزه‌های انتشار مصاحبه تقطیع شده ظریف | امیرآبادی: تحقیق و تفحص از انتشار فایل صوتی ظریف کلید می‌خورد
واکنش سردار علایی به انتشار فایل صوتی محرمانه ظریف
اما در این میان واکنش‌های ملایم‌تر را هم شاهد بودیم. سردار حسین علایی، نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران در واکنش به انتشار فایل صوتی ظریف و حواشی پیش آمده، گفت: انتشار مصاحبه وزیر امور خارجه نشان داد که در ایران هیچ حرف و رفتار و عمل محرمانه‌ای وجود ندارد و هر سخنی که گفته شود برای عموم منتشر خواهد شد. بنابراین اگر قرار است حرفی منتشر نشود از ابتدا نباید بیان شود.
وی گفت: از طرفی وقتی به محتوای سخنان آقای ظریف در این مصاحبه توجه شود، بیانگر آن است که اشکالات موجود در ساختار اداره کشور خود را در همه جا از جمله در سیاست خارجی و دیپلماسی نیز نشان می‌دهد.
سردار علایی تاکید کرد:واقعیت این است که به دلیل نارسایی های موجود در قانون اساسی و در سایر قوانین کشور، انسجام لازم در اداره کشور وجود ندارد و دستگاه‌های موازی در همه حوزه‌ها مشغول فعالیت هستند که گاهی به منافع ملی ضربات شدیدی وارد می آورند. وی تاکید کرد: شاید انتشار این نوار بتواند دست اندرکاران اداره کشور را به چاره اندیشی در رفع این اشکالات وادار کند.
سردار علایی به فضای انتخاباتی نیز اشاره کرد و گفت: از سوی دیگر الان فضای انتخابات در افکار عمومی بسیار سرد است و بخشی از مردم حضور خود را در پای صندوق‌های رأی بی ثمر می دانند و معتقدند که تغییر دولت ها نمی تواند سیاست های نادرست کلان اداره کشور را تغییر دهد. اما انتشار این نوار نشان می دهد که افراد چقدر در حفظ منافع ملی موثرند و دولت‌ها حتی با اختیارات ناکافی نیز می‌توانند در سرنوشت مردم موثر باشند.
وی گفت: بنابراین ممکن است توجه به سخنان آقای ظریف باعث افزایش مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری شود و مردم تلاش کنند تا حداقل بدترها انتخاب نشوند.
بازتابی از فروبستگی درون حاکمیت؟
از سوی دیگر مهدی نصیری، نویسنده و فعال رسانه‌ای اصولگرا، هم اظهارات ظریف را بازتابی از فروبستگی درون حاکمیت دانست و نوشت: «صوت ظریف بار دیگر از معضل حاکمیت دوگانه ناشی از نزاع بین نهادهای "انتخابی" و "انتصابی" که تنش و اصطکاک بین آنها، ملت را لِه و کشور را در لبه پرتگاه قرار داده، پرده برداشت.»
واکنش پمپئو به فایل صوتی ظریف؛ ارزش ترور سردار سلیمانی برای آمریکا و کنایه به بایدن
در این میان یکی از واکنش ها که تا حدودی دور از انتظار بود، توئیت مایک پمپئو بود. پمپئو وزیر خارجه دولت ترامپ در توئیتی با اشاره به فایل صوتی صحبت‌های ظریف نوشت: ترور [شهادت] سلیمانی توسط دولت ما تأثیر گسترده‌ای بر ایران و خاورمیانه داشته است.
وی در ادامه نوشته است: اگر حرف مرا قبول ندارید از ظریف بپرسید! جو بایدن هنوز فکر می‌کند کار ما اشتباه بوده است.
میدان بی‌دیپلماسی و دیپلماسی بی‌میدان امکان ندارد
محمدعلی ابطحی، فعال اصلاح‌طلب، هم در مورد انتشار فایل صوتی سخنان محمدجواد ظریف معتقد است که انتشار این فایل محرمانه در این شرایط حتما با اغراض سیاسی بوده است.
ابطحی در یادداشت خود نوشت:
انتشار مصاحبه محرمانه و غیر آماده شده برای پخش آقای ظریف هیجان فراوانی در داخل و خارج ایجاد کرد.
اما با نگاه غیر هیجانی چند نکته مهم وجود دارد.
۱- طبیعی است که در همه دنیا اسناد و سخنان طبقه بندی شده برای تاریخ می ماند. انتشار این فایل محرمانه در این شرایط حتما با اغراض سیاسی بوده است.
شخصا بر این باورم که سطح متفاوت از درگیران سیاسی داخلی آن را نشر داده اند. نفوذ های وابسته به سیستم‌های امنیتی خارجی مثلا اسراییل. مسیر خروج باید مسیر دزدیدن اسناد هسته ای از نزدیکی تهران و انتقال آن به اسراییل تلقی کرد. دو طرف به ظریف و سلیمانی ستم می‌کنند اگر این مصاحبه را در اختلافات داخلی خرج کنند.
۲- من کل فایل را گوش کردم. علیرغم تبلیغات و هیاهوهای فراوان حرف ویژه‌ای در آن نبود که به صورت کلی تا به حال گفته نشده باشند. عناوین این اختلاف نظر ها همیشه دو سوی تحلیل تحلیل گران را به خود مشغول داشته و ده‌ها مقاله و یادداشت از دو سو منتشر شده است. و البته شاید فقط کمی دیپلماتیک‌تر، این تحلیل‌ها از سوی وزیر خارجه و سایر تحلیلگران مطرح می‌شده است.
۳- میدان و دیپلماسی دو وادی متفاوت هستند. مسئول دیپلماسی باید از دیپلماسی و مسئول میدان باید از میدان دفاع کند. طبیعی ترین مساله این است که این دو باید مکمل هم باشند ولی لازم نیست که اختلاف نظر نداشته باشند.
مهم این است که میدان دار و دیپلمات باهم جلسات مرتب داشته باشند. دو سردار بزرگ دیپلماسی و میدان، جواد ظریف و شهید قاسم سلیمانی پشتوانه پیشرفت کشور بودند. به همین دلیل محبوبیت میدان دار به گفته آقای ظریف بنا به نظر سنجی های خارجی خیلی بیشتر بوده است.
یا به قول سردار دیپلماسی، دست بالا موفقیت در افغانستان به خاطر فعالیت های میدان دار بود. البته در مورد نقاط دیگر هم اختلاف نظر داشتنند و تعجب است اگر با هم اختلاف نمی داشتند.
۴- البته که ظریف خود را فدای رییسش کرد و اگرچه مجری خط بحث خاطرات تاریخی را برهم می‌زد اما این مصاحبه برای خوانش تاریخ خیلی خوب بود. همچنان که احتمالا از سردار شهید هم روایات دیگری مانده باشد.
یقینا شهید سلیمانی و ظریف دو سردار بزرگ تاریخ خواهند ماند.