همشهری- محمد سرابی: زنان سطح امنیت در شهر را متفاوت از مردان تصور می‌کنند زیرا در معابر شهری همیشه احتمال آزار دیدن زنان و سرقت از آنها بیشتر از مردان است. در سال‌های اخیر حمله زورگیرها به زنان افزایش پیدا کرده است و تصاویر زیادی که با دوربین‌های مداربسته ضبط شده است در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. همین موضوع باعث شد که در شورای شهر تهران مسئله امنیت زنان به‌عنوان یکی از نیازهای اساسی زندگی شهری مورد توجه قرار گیرد.
زهرا نژادبهرام، عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران می‌گوید: «مرور پیشینه فضاهای بی‌دفاع شهری حکایت از این دارد که اغلب این فضاها نتیجه تغییر کالبدهای شهری است. براساس اطلاعات اولیه جمع‌آوری‌شده از مناطق مختلف تهران، ۲ هزار نقطه بی‌دفاع شهری در پایتخت شناسایی و با تلاش‌های صورت‌گرفته حدود ۱۸۰۰ نقطه بی‌دفاع مرتفع شده است». او می‌افزاید: «در ادامه این فعالیت‌ها لازم بود در یک منطقه طرح‌های پیشنهادی به‌صورت پایلوت اجرا شود. شهرداری منطقه ۱۰ به‌عنوان منطقه پایلوت برای رفع نقاط بی‌دفاع شهری و ارتقای امنیت زنان در معابر شهری انتخاب شد. البته شهرداری منطقه ۱۰ از سال ۹۸ در حال اجرای طرحی با موضوع امنیت زنان بود. وقتی قرار شد این طرح با محوریت رفع فضاهای بی‌دفاع شهری در منطقه دنبال شود، مطالعات مربوطه، گستره بیشتری را در برگرفت و رویکردهای اجرای طرح هم به‌صورت کلی تغییر پیدا کرد. درنهایت ۲۰۰ نقطه بی‌دفاع شهری در منطقه ۱۰ شناسایی و با تلاش‌های صورت‌گرفته حدود ۱۰۰ مورد از این نقاط تا به حال مرتفع شده است».
این عضو شورای شهر با ذکر یک مثال می‌گوید: «یکی از بهترین تجارب ما در رفع نقاط بی‌دفاع شهری، محدوده گذر پشت نواب بوده است؛ محدوده‌ای که به‌عنوان معبرهای پنهان‌شده پشت ساختمان‌ها و برج‌های بلند حاشیه نواب، دربرگیرنده نقاط بی‌دفاع شهری منطقه بود که خوشبختانه بعد از اعلام فراخوان شهرداری منطقه و جلب مشارکت شهروندان، شاهد رفع نقاط بی‌دفاع شهری منطقه با کمک مردم بودیم». او بیان می‌کند: «این اقدام روی نقشه جی‌آی‌اس آورده شد، مکان‌هایی که پیش از این قرمز بودند و حال سبز شده‌اند. با این اقدام رضایت عمومی ارتقا پیدا کرد. شهرداری منطقه ۱۰ در یک حرکت مشارکتی و نوآورانه با نصب پلاکارد درگذر پشت نواب از ساکنان خواست هر نقطه‌ای را که فضای بی‌دفاع شهری است، معرفی کنند، زیرا یکی از جدی‌ترین مشکلات شهروندان این منطقه ساختمان‌های بلند در جداره نواب است که لایه پشتی آن ساختمان‌های سه‌طبقه هستند. جالب اینجاست که شهروندان مشارکت خوبی کردند و حدود هزار تماس و پیامک ارسال کردند. وقتی این فضاهای بی‌دفاع شهری اصلاح شد، میزان رضایت شهروندان نسبت به این مسئله افزایش یافت».
نژادبهرام می‌افزاید: «این طرح به‌دلیل این که خوب اجرا شد، بازخورد خوبی هم داشت. برای همین نامه‌ای به آقای شهردار نوشتم تا این طرح عمومی در ۲۲ منطقه شهر تهران در دستور کار قرار گیرد. براساس گزارش آذر ماه ۱۳۹۹ دوهزار نقطه بی‌دفاع شهری در شهر تهران شناسایی شده بودند که از این تعداد مشکل هزار و ۸۰۰ نقطه رفع شده است. بیش از ۵۰ درصد این نقاطی که به‌عنوان فضای بی‌دفاع شهری مطرح‌شده بود به‌دلیل نبود روشنایی بود که برطرف شد».
عضو شورای شهر پنجم می‌گوید: «مصوبه‌ای درباره پل‌های عابر پیاده وجود دارد و چارچوبی برای آن تعیین شده که دیواره‌های تبلیغاتی تا انتها نیاید یا دو طرف پل‌ها تابلوهای تبلیغاتی زده نشود. این مصوبه کمتر رعایت شده یا کم‌توجهی شده است. با ورود ما به این موضوع از مدیریت شهری خواسته شد تا به مصوبه عمل شود. ما از سازمان زیباسازی خواستیم تمام المان‌های تبلیغاتی و تابلوهای تبلیغاتی را با درنظر گرفتن این دستورالعمل انجام دهد».
درگذشته روی پل‌های عابر پیاده هم از طرف جنوب به شمال، هم از طرف شمال به جنوب، هم از غرب به شرق، هم از شرق به غرب تابلو نصب می‌شد ولی الان فقط یک طرف است.
دیده‌بانی اجتماعی
اتوبان‌ها، پل‌های عابر پیاده، خیابان‌های فرعی در نقاط کاملا مسکونی که مستقیما به یک بزرگراه متصل هستند و ساختمان‌های متروکه و مخروبه، نمونه نقاطی هستند که زنان بیشتر احساس ترس در آنجا می‌کنند؛ یعنی وقتی که هوا تاریک می‌شود، از این فضاها ترس دارند و ترجیح می‌دهند از این فضاها عبور نکنند. روشنایی یکی از عوامل اصلی در تضمین امنیت برای همه شهروندان به‌ویژه زنان است. گیتی اعتماد، شهرساز درباره امنیت زنان در شهرها می‌گوید: «مسئله مهمی که باعث امن شدن فضا می‌شود وجود نظارت اجتماعی است. این نظارت گاهی از طریق دیده‌بانی اتفاق می‌افتد ولی دیده‌بانی که ساکنان دارند و از خانه‌هایی که مشرف به این فضا هستند. در جایی که فضای مسکونی وجود ندارد، عملکردهای دیگری مانند واحدهای تجاری کار نظارت و دیده‌بانی را انجام می‌دهند. واحدهای تجاری اهمیت خاصی دارند چون می‌توانند شبانه‌روزی باشند».
او با اشاره به این که در شهرهای دیگر دنیا تجربه‌های مشابه انجام شده و نقاطی که نا امن بودند با تمهیداتی امن شده‌اند، می‌افزاید: «حتی کسب‌وکارهای سیار هم به نوعی فعالیت و زندگی را در این فضاهای متروک به‌وجود می‌آورند تا به امنیت آن کمک کنند. قبل از کرونا نمونه‌هایی را در نقاط مختلف تهران دیده بودیم. مثلا یک محدوده به فروش مواد غذایی اختصاص داشت و در گوشه وکنار آن موسیقی هم نواخته می‌شد». اعتماد درباره حاشیه بزرگراه‌ها و پل‌های عابر پیاده می‌گوید: «پل‌های هوایی هم می‌توانند خطرناک باشند. در سال‌های گذشته در بعضی مناطق مانند منطقه ۱۰ می‌دیدم که بعضی از عابران ترجیح می‌دادند از خیابان عبور کنند و از روی نرده‌ها بپرند اما از پله عابر پیاده هوایی عبور نکنند. من همیشه از پل عابر پیاده رد می‌شوم اما خودم هم گاهی اوقات احساس می‌کنم که روی این پل‌ها ممکن است سارقانی برای دزدیدن کیف یا گوشی تلفن همراه زنان به آنها حمله کنند».
شورای شهر تهران موضوع افزایش امنیت زنان در شهر را همچنان دنبال می‌کند. نظرسنجی‌ها در ایران و کشورهای دیگر جهان نشان می‌دهد که زنان همیشه بیشتر از مردان برای عبور از خیابان‌های خلوت و ساعات کم رفت‌وآمد احساس ترس می‌کنند. بررسی‌های اجتماعی در ایرلند، انگلیس، تایلند، هند و لس‌آنجلس نشان می‌دهد اگر معابر از حد مناسبی جمعیت و رفت‌وآمد بهره‌مند باشند ایمنی مورد نیاز برای تردد زنان را تامین خواهند کرد.