به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، حجم پسماندهای شهر تهران به طرز قابل‌توجهی کاهش پیدا کرده؛ اگرچه با حضور کرونا میزان پسماندهای بیمارستانی و عفونی بالا رفته، اما با اجرای طرح کاپ (کاهش پسماند) از یک‌سو و کاهش زباله‌های تولید خانگی از سوی دیگر، رقم تولید روزانه پسماند در پایتخت از ۷۵۰۰ تن به ۵۰۰۰ تن رسیده است. در عین حال، هنوز حجم پسماندهای خشکی که همراه زباله‌های تر راهی سطل‌های مکانیزه می‌شود، بالاست.
در شهرهای توسعه‌یافته جهان، پسماندهای خشک، ارزش بسیار بالایی دارد. بازگشت آنها به چرخه و استفاده از آنها برای تولید انرژی سبب شده تا هم از خسارت به محیط‌زیست جلوگیری شود و هم سرمایه عظیمی هدر نرود. این درصورتی است که شهروندان نیز در مسیر تفکیک زباله از خانه و تولید کمتر پسماند نقش بسزایی دارند؛ به‌گونه‌ای که همراهی شهروندان در بسیاری از شهرهای اروپایی باعث شده تا کارگران با خودروهای مخصوص، یک‌روز در میان، سراغ سطل‌های زباله بیایند و آنها را خالی کنند.
ابزارهای تشویقی برای تفکیک
آمار سازمان مدیریت پسماند شهر تهران از سهم ۳۴درصدی زباله‌های خشک ارزشمند از کل زباله‌های تولیدی حکایت می‌کند. به‌عبارتی هم‌اکنون روزانه ۱۷۰۰ تن پسماند خشک در تهران تولید می‌شود که بخش زیادی از آنها به‌خاطر تفکیک نشدن از مبدأ، مخلوط با پسماندهای تر راهی سطل‌های مکانیزه می‌شود و ارزش خود را از دست می‌دهد. نکته دیگر آنکه جداسازی پسماندهای خشک از میان سایر پسماندها هزینه‌های اقتصادی این حوزه را بسیار افزایش می‌دهد؛ بنابراین تفکیک زباله از مبدأ اهمیت فراوانی دارد و غفلت از آن می‌تواند در آینده خسارت‌های سنگینی را متوجه شهر و خود شهروندان کند. بر این اساس، در قالب طرح کاپ و ایجاد انگیزه بیشتر برای تکفیک زباله از خانه، خدمات گوناگونی ارائه می‌شود تا شهروندان در ازای تحویل پسماندهای خشک، از امتیازهایی بهره‌مند شوند؛ برای مثال هایپرمارکت‌های پسماند، مراکز گلماند و کتابماند ایجاد شده‌اند.
خرید از هایپرپسماندها با تحویل زباله خشک
هم‌اکنون در تهران حدود ۳۷۰ غرفه بازیافت و ۱۸ غرفه ویژه پسماندهای الکترونیکی به رنگ بنفش برای دریافت زباله‌های خشک تفکیک شده، فعال هستند. برای این منظور شهروندان همه روزه می‌توانند تا ساعت ۱۶ زباله‌های تفکیک‌شده خود را به آنها تحویل دهند. در این غرفه‌ها علاوه بر پول نقد، اقلام شوینده و بهداشتی هم در اختیار مردم قرار می‌گیرد. این در حالی است که چند هایپرمارکت پسماند نیز به‌ویژه در محله‌های جنوبی شهر افتتاح شده‌اند. در این مراکز، میزان پسماند خشکی که شهروندان تحویل می‌دهند، وزن و مبلغ ریالی آن محاسبه شده و درنهایت افراد می‌توانند به ازای آن مبلغ، از میان کالاهای اساسی، کالای موردنظر خود را انتخاب کنند. در این فروشگاه‌ها حدود ۱۰۰ قلم اجناس متفاوت و البته با قیمت‌های مصوب وجود دارد که شهروندان می‌توانند متناسب با قیمت پسماند خشک تحویل داده شده، اقلام موردنیاز را از قفسه‌های این هایپر انتخاب کنند. حال به‌گفته صدرالدین علیپور، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، اگر این طرح با استقبال شهروندان مواجه شود، تعداد هایپرپسماند در تهران افزایش خواهد یافت.
در مرکز فعلی روزهای شنبه نیز پسماندهای شهروندان با دوبرابر قیمت خریداری می‌شود؛ در ازای آن نیز به مراجعین یک عدد لامپ ال‌ای‌دی تعمیر شده هدیه می‌دهند. در این هایپرپسماند قابلیت بازیافت لامپ‌های ال‌ای‌دی سوخته فراهم شده و پس از تعمیر، ۶ ماه ضمانت می‌شوند. این مرکز جنب پایانه شهید سروری در منطقه ۱۹ راه‌اندازی شده است. در این مرکز چند اقدام انجام می‌شود؛ در وهله اول پسماند الکترونیکی ارائه شده توسط شهروندان بررسی می‌شود. اگر قابلیت تعمیر داشته باشد، تعمیرات صورت می‌گیرد و اگر نه، کالای شهروندان با کالاهای موجود مبادله می‌شود یا درصورت عدم‌موافقت، وجه آن کالا به آنها پرداخت خواهد شد. کالاهایی که قابل تعمیر نیستند هم وارد کارخانه‌های بازیافت پسماندهای الکترونیکی شده و به مواد اولیه ارزشمند تبدیل می‌شوند.
نخستین مرکز مبادله پسماند قابل بازیافت با کتاب و همچنین نخستین مرکز نوآوری پسماندهای الکترونیکی هم به‌تازگی در منطقه ۶ شهرداری تهران و در محدوده خیابان انقلاب افتتاح شده است. این مرکز مسئولیت تعمیر، آموزش و مبادله وسایل الکترونیکی شهروندان را دارد.
علاوه بر اینها، تهران هم‌اکنون ۲مرکز گلماند و کتابماند دارد. گلماند منطقه ۱۸ درواقع گلخانه‌ای است که شهروندان پسماندهای خشک مانند کاغذ، مقوا، کارتن، پلاستیک و... را تحویل می‌دهند و به ازای حجم و مبلغی که برای زباله محاسبه می‌شود، گلدان تحویل می‌گیرند. در این فروشگاه عرضه بیش از ۲۰ نوع گیاه همراه با گلدان‌ها صورت می‌گیرد. گلدان‌های این فروشگاه قیمت‌های متفاوتی دارند.
حال چنانچه شهروندان پس از تحویل زباله‌ها، گلدانی را انتخاب کنند که بیشتر از هزینه زباله‌ها باشد، مقدار و مبلغ زباله‌ها در سامانه ثبت می‌شود و هر وقت به حد لازم رسید، گلدان خود را تحویل می‌گیرند. در مرکز کتابماند بوستان هنرمندان نیز کتاب‌هایی برای همه گروه‌های سنی وجود دارد؛ بنابراین شهروندان پس‌ازتحویل زباله‌های خشک و تفکیک‌شده خود به غرفه می‌توانند در ازای مبلغ ریالی آن، کتاب خریداری کنند.
۱۰ اقدام برای کاهش پسماند
طی ۳ سال اخیر اقداماتی هم برای افزایش میزان تفکیک زباله از مبدأ، کاهش تولید پسماند و هم استحصال انرژی از پسماند به اجرا درآمده است. نکته اینجاست که براساس مطالعات شهرداری، تولید پسماند روزانه شهر تهران به ازای هر نفر بالاتر از میانگین استاندارد جهانی (۹۰۰ گرم) نبوده و برابر با ۷۶۴ گرم در روز است. با این حال باید حجم زباله‌های خشک مخلوط موجود از ۳۴درصد کل پسماندها برای انتقال به آرادکوه طبق طرح جامع مدیریت پسماند به ۱۶درصد برسد. همچنین نرخ تفکیک پسماند در مبدأ که هم‌اکنون ۱۰درصد است به ۴۰درصد افزایش یابد.
مهم ترین اقدامات انجام شده در این راستا عبارتند از:
۱.طراحی و احداث مراکز و ایستگاه‌های پردازش و بازیافت یکپارچه پسماند شهری در ۴پهنه (MRF)
۲. توسعه کارخانه‌های بازیافت پسماند ساختمانی
۳. تولید روزانه ۱۰ هزار تن شن و ماسه در کارخانه‌های بازیافت پسماند
۴. تولید سالانه ۲۰۰ هزار تن کمپوست از پسماند
۵. نوسازی ناوگان خودروهای جمع‌آوری پسماند بیمارستانی
۶. جمع‌آوری روزانه ۱۲۰ تن پسماند بیمارستانی با شیوع کرونا
۷. ساخت نیروگاه پسماندسوز کهریزک با ظرفیت ۶مگاوات ساعت برق از زباله
۸- اجرای طرح کاپ
۹- راه‌اندازی اپلیکیشن‌های دریافت پسماندهای خشک
۱۰- راه‌اندازی مراکز هایپر پسماند، گلماند و کتابماند