حفظ و حراست از آزادی مطبوعات و رسانه‌ها و ایجاد شرایط مطلوب برای فعالیت روزنامه‌نگاران ایجاب می‌کند هیچ محدودیتی در فرآیند جست‌وجو، جمع‌آوری، تهیه و تدوین اخبار، اطلاعات مورد نیاز همگان، همچنین انتقال و انتشار آنها وجود نداشته باشد تا دست‌اندرکاران مطبوعات و سایر رسانه‌های عمومی بتوانند براساس حقوق و آزادی‌های بنیادی عقیده و بیان و اطلاعات و مطبوعات که در قوانین اساسی و اسناد حقوقی بین‌المللی پیش‌بینی شده وظایف حرفه‌ای خود را انجام دهند.
حق دسترسی آزادانه همگان به اطلاعات از ضرورت شناخت شرایط محیط زندگی برای رفع نیازهای اجتماعی و نگهبانی از مصالح و منافع عمومی سرچشمه گرفته است و تحقق این حق مستلزم آن است که امکانات تاسیس و فعالیت آزاد مطبوعات و سایر رسانه‌ها تامین و تضمین شود.
حق همگانی برای برخورداری از اطلاعات با تدارک اخبار و گزارش‌ها به وسیله نشریات و رسانه‌ها و توسط روزنامه‌نگاران حرفه‌ای تحقق می‌یابد.
وظیفه اصلی روزنامه‌نگاران آن است که اطلاعات صحیح، جامع و کامل در مورد تمام موضوع‌ها و مسائل مربوط به نیازهای اجتماعی و منافع و مصالح عمومی را در اختیار مردم بگذارند. به عبارت دیگر روزنامه‌نگاران موظفند تمام اطلاعاتی را که شهروندان برای مشارکت فعال در زندگی یک جامعه مردم‌سالار نیاز دارند، آماده و به آنان عرضه کنند. در عین حال، آزادی روزنامه‌نگاری برای دستیابی به اخبار و اطلاعات و انتقال آنها ضرورتا دارای محدودیت‌هایی است که باید نسبت به رعایت آنها متعهد و مسئول باشند.
پیش‌بینی وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی روزنامه‌نگاران در قوانین و مقررات حقوقی و مجموعه معیارهای اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری به همین منظور صورت می‌گیرد. اما تحقق وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی روزنامه‌نگاران در صورتی امکان‌پذیر است که شرایط استقلال و شرافت حرفه‌ای آنها تامین شده باشد و به این منظور، توجه به حقوق و امتیازهای معنوی و اجتماعی روزنامه‌نگاران نیز ضروری است.
در رسانه «خبر» باید به منزله یک خدمت اجتماعی و نه یک کالای بازرگانی، نگریسته شود، به همین جهت روزنامه‌نگار در انجام وظایف حرفه‌ای خویش نه تنها در برابر صاحبان و مدیران مطبوعات بلکه در مقابل جمع وسیع خوانندگان و منافع و مصالح عمومی جامعه نیز مسئولیت دارد و این مسئولیت اجتماعی ایجاب می‌کند که در شرایط و اوضاع و احوال مختلف همیشه براساس وجدان اخلاقی خاص خود عمل کند و به واقعیت‌های عینی توجه کرده و اخبار و اطلاعات صحیح و دقیق و مقاله‌ها و تفسیرهای منطقی و منصفانه در اختیار خوانندگان بگذارد.
در نهایت اینکه، احترام به استقلال و حاکمیت ملی، نظم و امنیت عمومی و آرامش روانی جامعه و دفاع از منافع همگانی و حراست از نهادهای قانونی حکومت مردمی از وظایف اجتماعی مهم روزنامه‌نگار به شمار می‌رود. اکنون با توجه به شرح وظایف روزنامه‌نگار، می‌توان مقتضیات انجام وظیفه روزنامه‌نگاری را چنین برشمرد:
تامین و حفظ آزادی و استقلال حرفه روزنامه‌نگاری با حمایت حقوقی از امنیت و آسایش شغلی روزنامه‌نگاران
جلوگیری از تهدید جسمی و جانی آنان از طریق قوانین ملی و مقررات حقوقی، منطقه‌ای و بین‌المللی
آزادی روزنامه‌نگاران برای تاسیس انجمن‌ها و اتحادیه‌های حرفه‌ای
تشکیل نهاد مستقل نظارت بر صدور کارت هویت حرفه‌ای به منظور تعیین سلسله مراتب شغلی
تشکیل کمیته‌ای جهت حمایت از روزنامه‌نگار در صورت تعطیلی یا واگذاری و یا فروش موسسه مطبوعاتی
حمایت از حقوق آفرینندگی فکری روزنامه‌نگاران
ارج‌گذاری به مشارکت زنان در کار حرفه‌ای روزنامه‌نگاری و مقابله با هرگونه تبعیض در استخدام و ارتقای شغلی روزنامه‌نگاران زن
خودداری از هرگونه فشار حرفه‌ای و سیاسی در مورد چگونگی فعالیت روزنامه‌نگار
مشارکت روزنامه‌نگاران در مالکیت و مدیریت موسسات مطبوعاتی و رسانه‌ای و موافقت آنان برای انتخاب مسئولان و مدیران تحریریه
ایجاد امنیت شغلی برای روزنامه‌نگار به ویژه در شهرستان‌هایی که هفته‌نامه‌های متعددی دارند و هیچ‌گونه امنیت شغلی برای کارکنان خود تامین نمی‌کنند
بیمه و تامین‌اجتماعی کلیه روزنامه‌نگاران