همشهری- مریم لطفی: کرونا هزار چهره دارد، کرونا هزار بازی دارد و خوب می‌داند چطور یکه‌تازی کند و معادلات زندگی را به‌هم بریزد. خوب می‌داند چطور جولان دهد و با جان و جهان و زندگی مردم بیامیزد. گاهی جان بگیرد و گاهی هم در سایه بنشیند به تماشا. حالا، دومین بهار، آغشته به کرونا پیش می‌رود و دیگر بعضی‌ها به خیال خودشان جگر شیر پیدا کرده‌اند و هراس چندانی از بیماری ندارند؛ گرچه بیماری به تاخت پیش می‌تازد، جولان می‌دهد و می‌درد.
نیمه‌های اسفند بود که روابط عمومی انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، اعلام کرد که میزان جراحی‌های زیبایی بینی در دوران کرونا افزایش پیدا کرده است. ماجرایی که پس از آن به هزار زبان از قول پزشکان و متخصصان این حوزه مطرح شد؛ نه‌تنها در ایران که در بسیاری از کشورهای خارجی. نمونه‌اش آلمان که اعلام شد نرخ جراحی زیبایی در این کشور از ۸۳هزار مورد در سال ۲۰۱۹، به بیش از ۱۰۰ هزار مورد در سال ۲۰۲۰ رسیده است.
ایران هم سال‌هاست که ید طولایی در جراحی‌های پلاستیک و زیبایی دارد و روزبه‌روز هم به لطف فضای مجازی و تبلیغات رسانه‌ای و ماهواره‌ای، اقبال به تغییر جزئی از بدن و انجام عمل‌های زیبایی در آن بیشتر می‌شود. براساس گزارش انجمن بین‌المللی جراحی پلاستیک (ISAPS) در سال ۲۰۱۷ آمریکا مقام نخست جراحی‌های زیبایی را از آن خود کرده و ایران در رتبه بیستم قرار داشته است. گرچه بنابر روایت بابک نیکومرام، نایب‌رئیس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی، در فهرست منطقه‌ای، ایران رتبه دوم را در این زمینه از آن خود کرده است. البته آمار و ارقام مشخص سالانه‌ای در مورد جراحی‌های زیبایی در ایران وجود ندارد، با این حال در آمارهای غیررسمی اعلام شده که سالانه حدود ۲۵ هزار جراحی بینی در کشور انجام می‌شود و حتی در آمارهای تأییدنشده، این رقم در برخی موارد تا سالی ۸۰ هزار مورد نیز گزارش شده است. حالا، روزگار کرونا و قرنطینه‌های نصفه‌نیمه و مهم‌تر از آن دورکاری برخی از مشاغل و غیرحضوری‌شدن دانشگاه‌ها و حتی مدارس، بهانه‌ای شده تا خیلی‌ها خطر ابتلا به بیماری را به جان بخرند و حتی در شرایط پرخطر، تن به تیغ جراحی بسپارند.
البته چند باری هم به لطف محدودیت‌های اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت، انجام جراحی‌های غیرضروری و زیبایی، برای دوره‌ای کوتاه و موقتی، ممنوع شد. یک‌بار اوایل بهار و بار دیگر هم اوایل تابستان ۹۹؛ زمانی‌که کروناویروس بیش از قبل، شعله‌ور شد و تعداد مبتلایان و قربانیان آن رو به افزایش گذاشت.
متقاضیان جراحی زیبایی چه می‌گویند؟
گرچه در ماه‌های آغازین شیوع کرونا، وزارت بهداشت سختگیری‌های بیشتری در زمینه انجام جراحی‌های زیبایی اعمال کرد اما به‌مرور ماجرا عادی شد. حتی در پاییز؛ در همان روزهایی که ویروس هزارچهره تا می‌توانست جولان داد و سیاه‌ترین و مرگبارترین روزهای خودش را رقم زد.
بهاره، دختر جوانی است که در کوران کرونا در اردیبهشت ۹۹ جراحی بینی کرد، در اردیبهشتی که شبیه اردیبهشت‌های معمول نبود و بوی مرگ گرفته بود؛ بهاره به همشهری می‌گوید: «اسفند ۹۸، کارهای مقدماتی جراحی‌ام رو انجام دادم و برای پنجم فروردین ۹۹ وقت گرفتم. هم تعطیلی بود و هم اینکه اون موقع ما کلا دورکار شده بودیم و مشکلی نبود. اما وقت عملم که شد، گفتن فعلا اجازه جراحی نداریم و برای اردیبهشت بهم وقت دادن. البته اردیبهشت هم دوباره کرونا اوج گرفته بود، اما من می‌خواستم هرجوری شده عمل کنم. اون موقع تازه عقد کرده بودم و چندماه دیگه عروسیم بود. برام مهم بود که قبل از عروسی حتما عمل کرده باشم».
شوق عمل پیش از عروسی، بر خطر ابتلا به بیماری چربیده و بهاره را راهی کلینیک زیبایی کرده است؛ «جایی که من رفتم، خیلی موضوعات بهداشتی رو رعایت می‌کردن. همه باید سه روز قبل از جراحی، آزمایش کرونا می‌دادن و اگه جواب منفی بود، جراحی‌مون انجام می‌شد. ضمن این که من توی کلینیک جراحی کردم و کلینیک‌ها هم معمولا خلوت‌ترن. توی کلینیک هیچ بیمار کرونایی پذیرش نمی‌شد و فقط هم یه همراه می‌پذیرفتن. تا ظهر که من اونجا بودم، دکتر خودم به چهار نفر وقت جراحی داده بود و فکر می‌کنم جز من خیلی‌ها به این فکر افتادن که توی مدت قرنطینه جراحی زیبایی انجام بدن».
سحر هم زن جوان دیگری است که همین دوماه پیش جراحی کرده؛ گرچه از چند وقت پیش، به فکر جراحی بینی بوده اما هیچ وقت دوست نداشته با چسب روی بینی در خیابان دیده شود. برای همین فکر کرده حالا که از سر اجبار، ماسک جزو ضروری زندگی همه شده، از فرصت استفاده کند. او به همشهری می‌گوید: «می‌خواستم پاییز سال گذشته جراحی کنم، اما اون موقع کرونا زیاد شد، یادمه تعداد کشته‌ها حدود ۴۰۰، ۵۰۰ نفر در روز بود و برای همین منصرف شدم. اما وقتی تعداد کشته‌ها دوباره دورقمی شد فکر کردم زمان خوبیه. البته بازم یکم می‌ترسیدم اما با دکترم که حرف زدم، گفت تو که هر روز داری می‌ری سرکار، کلینیک اومدن و جراحی‌کردن هم ریسکش از هرروز سر کار رفتن بیشتر نیست. دیدم حرفش منطقیه. بعدم فکر کردم اگه کرونا تموم بشه، همه ماسک رو برمی‌دارن و من هم دیگه عمرا عمل نمی‌کنم!»
اما جالب این که تمام کلینیک‌ها خودشان را موظف به انجام آزمایش پی‌سی‌آر پیش از انجام جراحی نمی‌دانند؛ «به من گفتن نیازی نیست پیش از عمل تست کرونا بدی. اما آزمایش خونی که قبل از عمل انجام داده بودم رو بررسی کردن و گفتن احتمال اینکه مشکوک به کرونا باشم خیلی کمه. اما همزمان با من یه نفر بود که از روی همون آزمایش بهش گفتن مشکوکه به کرونا و برای همین بهش وقت عمل ندادن. به هرحال اون موقع کلینیک خیلی شلوغ نبود، اما الان بعد از دوماه که هر هفته برای عوض‌کردن چسب بینی‌م می‌رم دکتر، مطب واقعا شلوغه و هربار فکر می‌کنم تمام عالم و آدم اومدن دماغشون رو عمل کنن!»
سلامت بیمار در اولویت ماست
در روزگار نامتلاطمی که خیلی از کسب‌وکارها از رونق افتادند و کاروکاسبی خیلی‌ها کساد شد و در عین حال، خبر زیادشدن جراحی‌های زیبایی منتشر شد، عده‌ای گمان کردند که حالا برخلاف سایر مشاغل، نان جراحان پلاستیک حسابی در روغن افتاده است؛ با این حال، حامد باطنی، رئیس و عضو هیأت مدیره انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، به همشهری می‌گوید که این موضوع، گرچه برداشتی شایع در سطح جامعه است با این حال، درست نیست؛ «در دوران همه‌گیری، جراحان پلاستیک هم مانند بسیاری از مشاغل دچار آسیب اقتصادی و شغلی شدند. این موضوع به‌طور کلی در اکثر مشاغل دیده شد و جراحان پلاستیک هم از این موضوع مستثنی نبودند.» او به میزان جراحی‌های پلاستیک و متغیربودن آن در ماه‌های مختلف هم اشاره می‌کند؛ «تعداد جراحی‌ها بسته به زمان‌های مختلف و شرایط پاندمی در آن زمان متفاوت بود؛ گاهی تعداد جراحی‌ها کم و در برخی از ماه‌ها زیاد بود. آمارهای جهانی هم از همین روند در دوره‌های مختلف حکایت دارد. در مقاله‌های بین‌المللی توضیحات و گمانه‌هایی در مورد علل تغییر تعداد عمل‌ها مطرح شده؛ ازجمله مرخصی‌های اجباری برخی از افراد از محل کارشان. اما طبیعتا جراحان پلاستیک اول سلامتی بیمار را مدنظر قرار می‌دهند و هر اقدامی که سلامتی او، همراهش و یا کادر درمانی را درمعرض خطر قرار دهد، انجام نمی‌دهند.»
اما این روزها بیش از همیشه بر طبل تبلیغات مجازی نواخته می‌شود؛ بسیاری از صفحات اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی، در حال تبلیغ نوع مشخص و تعریف‌شده‌ای از زیبایی هستند؛ تبلیغاتی که حتی در روزهای سیاه کرونایی هم فروکش نکرده و حتی به‌ناحق، برخی از متقاضیان عمل‌های زیبایی را در سیاه‌چاله جراحی‌های غیراستاندارد فرومی‌برند؛ موضوعی که باطنی در مورد آن هشدار می‌دهد: «در دوران پاندمی، برخی افراد غیرحرفه‌ای یا برخی از مراکز جراحی غیرمجاز به مداخلات زیبایی برخلاف آیین‌نامه‌های وزارتی اقدام کردند. اگر جراحی‌های زیبایی با استانداردهای بهداشتی و توسط فرد متبحر انجام گیرد غالبا عمل‌های کم‌خطر و کم‌عارضه‌ای محسوب می‌شوند و انجام آنها برای بیمار، تجربه‌ای خوشایند است. درحالی‌که اگر دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌ها مورد توجه قرار نگیرند و افراد غیرحرفه‌ای و ناکارآزموده این کار را انجام دهند یا مرکز ارائه خدمت فاقد اتاق‌های جراحی استاندارد باشد، ممکن است موجب بروز عوارضی برای بیمار شود که اصلاح آنها بسیار زمانبر و هزینه‌بر خواهد بود».
او تأکید می‌کند: «انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران به بیماران توصیه می‌کند برای انجام جراحی‌های زیبایی به تبلیغات افراد در فضای مجازی از قبیل صفحات اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی اعتماد نکنند و اطلاعات مورد نیاز برای عمل‌شان را از مراجع قانونی مجاز دریافت کنند. یکی از مشکلات انجام جراحی‌های پلاستیک و مداخلات زیبایی این است که برخی از آنها محدود به انجام در بیمارستان‌های بزرگ و مجهز نمی‌شوند و در بعضی از مراکز کوچک هم قابل انجامند. با توجه به اینکه برخی از این عمل‌ها در مطب‌ها و حتی خارج از نقاط پزشکی مانند برخی از سالن‌های زیبایی و آرایشگری صورت می‌گیرند، کنترل آنها و دخالت سیستم نظارتی و همین‌طور آمارگیری آنها بسیار مشکل خواهد بود».
این روزها؟ مردم دل به دریا زده‌اند
گرچه مدتی است حرف و حدیث‌ها از افزایش جراحی‌های پلاستیک و زیبایی در دوران کرونا قوت گرفته، با این حال، آمار دقیقی در این رابطه وجود ندارد. حتی این روزها که اژدهای کرونا دوباره سر از خاک برآورده و هر روز خواب و خوراک را بر خانواده‌های بیشتری حرام می‌کند. با این حال، فعلا خبری از محدودیت‌های تازه در این رابطه نیست. گرچه ۱۴ فروردین، علیرضا وهاب‌زاده، مشاور وزیر بهداشت، در صفحه توییترش خبر داد که براساس دستورالعمل جدید وزارت بهداشت جراحی‌های الکتیو تا پس از پایدار شدن شرایط در بیمارستان‌ها به تعویق خواهد افتاد اما قابل پیش‌بینی است که این تصمیم، درد چندانی دوا نخواهد کرد؛ چراکه اغلب جراحی‌های الکتیو و زیبایی عمدتا در کلینیک‌ها انجام می‌شود؛ به‌ویژه در دوران کرونا که این موضوع خواسته بسیاری از متقاضیان هم بوده و هست.
مرتضی.میم عکاس یکی از مراکز فتوگرافی پزشکی در تهران است. کسی که روزانه با صدها متقاضی جراحی زیبایی سروکار دارد؛ از پیر و جوان گرفته تا مردان و زنانی که در سودای تصویری ایده‌آل از بدنشان، چشم بر کوران کرونا فرومی‌بندند. مرتضی سال‌هاست که در این حوزه فعالیت می‌کند و حالا خسته از شلوغی بیش از حد کار، از حجم غیرقابل تصور مراجعان در روزگار کرونا به همشهری می‌گوید؛ «جایی که من کار می‌کنم کلینیک زیبایی نیست اما مرکزی است برای عکاسی و آزمایش پیش از عمل. برای همین ما با تعداد زیادی از پزشکان کار می‌کنیم. نکته مهم اینکه در شرایط فعلی که اوضاع این‌قدر خراب است، پزشکان افراد زیادی را برای عکس‌های کنترل یا بعد از عمل می‌فرستند که کاملا غیرضروری است. وقتی هم که عمل‌ها کمتر می‌شود، متأسفانه تعداد مراجعان اینچنینی ما بیشتر می‌شود، حالا یا برای کنترل است یا برای اینکه پزشکان این عکس‌ها را به‌عنوان نمونه کار درآلبومشان می‌گذارند».
آن‌طور که او می‌گوید، درست یک‌ماه پیش از اعلام ممنوعیت‌های جراحی زیبایی در سال ۹۹، حجم متقاضیان سر به فلک کشیده است؛ «فروردین و اردیبهشت ۹۹ تقریبا خلوت بودیم، اما خردادماه مرکز از شدت مراجع منفجر شد! انگار تمام کسانی که در دوماه اول سال عمل‌شان را به تعویق انداخته بودند، یکدفعه دل به دریا زدند. مراجعان ما در خرداد به‌راحتی به روزی ۲۰۰ نفر رسید. درحالی‌که همیشه پیک کاری ما معمولا دوماه تابستان و دوماه آخر سال بود. اما از خرداد سال گذشته تا همین امروز ما یکسره شلوغ بودیم. قبل از عید که دیگر فاجعه بود. تنها در هشت‌ساعت شیفت صبح، به‌راحتی ۷۰ تا ۸۰ مراجعه‌کننده داشتیم. این روزها هم از هر کسی می‌پرسیم چرا می‌خواهید عمل کنید؟ می‌گویند چون عمل‌ها دارد گران می‌شود و دیگر نمی‌توانیم پولش را جور کنیم».
آن‌طور که این عکاس می‌گوید، نکته عجیب ماجرا، حضور مراجعان در رِنج‌های مختلف سنی و البته همین‌طور از کادر درمان است: «این روزها مراجعان کادر درمان ما زیاد است، البته نه کسانی که در بخش کرونا کار می‌کنند، اما مثلا طرف دستیار پزشک با پرستار است یا در بخش‌های مختلف بیمارستان کار می‌کند. نکته دیگر اینکه از بچه هجده‌ساله مراجع داریم تا افراد بالای ۶۰ سال که برای جراحی‌های زیبایی می‌آیند؛ هم آقا و هم خانم. درحالی‌که پیش از کرونا، عمدتا مراجعان ما جوان‌ترها بودند و تعدادی هم بالای ۴۰ سال. اما در این یک سال عجیب بود که تعداد مراجعان سالمند هم زیاد شد؛ تقریبا ۵۰درصد مراجعان روزانه ما بالای ۵۰ سال بودند».
به‌گفته مرتضی در یک سال گذشته، اتفاقات عجیب و غریب در این‌باره کم نبوده؛ «مورد خیلی عجیبی که در ماه‌های گذشته با آن روبه‌رو شدیم، یکی از پزشکان جراح بود که تست کرونایش مثبت اعلام شد، با اینحال هیچ‌کدام از جراحی‌هایش را کنسل نکرد، توجیهش هم این بود که حالش خوب است و خب، بیمارانشان هم متوجه نشدند! اما چون در مرکز ما تست داده بود، ما متوجه شدیم. در عین حال پزشکانی هم داشتیم که مرتب تست می‌دادند و به محض اینکه تست‌شان مثبت می‌شد، عمل‌هایشان را کنسل می‌کردند». او با آدم‌های مختلفی برخورد داشته و برخی از آنها به واقع هوش از سرش پرانده‌اند؛ «یک‌بار خانمی که حدودا هفتادساله بود، مراجعه کرد برای عکاسی و قرار بود لیفت صورت انجام دهد. کسی که جزو آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در برابر کرونا بود. گفتم شما دیگر چرا در این شرایط چنین تصمیمی گرفتید؟ به‌راحتی گفت یک سال صبر کردیم دیگه، بسه! من با خودم فکر می‌کردم خب، این آدم ۷۰ سال با این صورت زندگی کرده، حالا چطور می‌تواند این‌قدر راحت ریسک کند!»