همشهری آنلاین – محمد بلبلی: تمبیره در فرهنگ موسیقایی کشورهای شمال و غرب آفریقا، عربستان، یمن، کشورهای جنوبی خلیج فارس و عراق نیز وجود دارد. این ساز در این مناطق نیز در مراسم درمانگری مانند نوبان استفاده می‌شود. تمبیره ظاهری بسیار ساده و ابتدایی و شباهت بسیاری به سازهای «کیسار حبشی» یا «تمبورای اتیوپیایی» دارد، می‌توان گفت که این ساز از کشور اتیوپی به ایران آمده است.
شکل ظاهری تمبیره
تمبیره کاسه طنینی گرد و قدح مانندی دارد که از چوب درخت توت یا گردو ساخته و روی آن پوست ضخیمی (معمولا از جنس پوست گاو) کشیده می‌شود. پوست روی کاسه به وسیله چرم یا نخ به صورت خاصی پشت کاسه بسته و متصل می‌شود.
روی پوست، چهار سوراخ ایجاد می‌کنند که دو سوراخ پایینی باز بوده و به افزایش طنین ساز کمک می‌کند. از سوراخ‌های ایجاد شده در بالای پوست دو چوب به حالت عمود وارد کاسه شده و در انتهای پایینی کاسه به هم متصل می‌شوند. دو سر بالایی این چوب‌ها به وسیله یک چوب دیگر به حالت افقی به هم متصل می‌شوند و یک مثلث را تشکیل می‌دهند. خرک تمبیره در نقطه معینی روی پوست قرار دارد که به آن «کرسی» نیز می‌گویند.
وترها شش عدد هستند که از یک طرف به سیم‌گیر که حلقه‌ای فلزی در انتهای ساز است متصل‌اند و از طرف دیگر پس از عبور از خرک به دور قاعده کلاف مثلثی شکل پیچیده می‌شوند. وترها برای متصل شدن به قاعده مثلثی شکل، در لابه‌لای طناب‌های نخی یا باریکه‌های پارچه‌ای تنیده و به دور چوب قاعده کلاف مثلثی پیچیده می‌شوند.
این ساز برای کوک کردن گوشی ندارد. با چرخاندن وترهای تنیده شده در بند و پارچه، کشیدگی وترها را تغییر می‌دهند و به این ترتیب تمبیره نوبان را کوک می‌کنند. این ساز با مضرابی از جنس شاخ گاو نواخته می‌شود و در اصطلاح محلی به آن «گرم» می‌گویند.
دو قسمت انتهایی قاعده کلاف مثلثی شکل، به وسیله چندین رشته بالشتک‌های پارچه‌ای در رنگ‌های مختلف تزیین می‌شود که در بین سازها، تزئینی خاص و کم‌نظیر است. یک بالشتک بزرگتر نیز اغلب روی کاسه می‌گذارند تا زبری کاسه و طناب‌های چرمی و پوست به دست نوازنده آسیب نرساند.
شیوه نواختن تمبیره
تمبیره با مضراب هرمی‌شکل حجیمی از جنس شاخ گاو نواخته می‌شود و معمولاً در سمت چپ نوازنده به گونه‌ای قرار می‌گیرد که کاسه آن به پهلوی چپ نوازنده می‌چسبد و انتهای کاسه روی زمین قرار می‌گیرد. برای نواختن تمبیره از هر دو دست استفاده می‌شود.
تکنیک‌های دست راست: مضراب در حرکت رفت و برگشت هر شش وتر را به ارتعاش در می آورد. به علت ضخیم بودن وترهای این ساز فقط از مضراب راست(رفت) و چپ(برگشت) استفاده می‌شود. قسمت اصلی مضراب میان انگشت سبابه و میانی و بخشی از کف دست قرار می‌گیرد و نوک مضراب با وترها برخورد می‌کند.
تکنیک‌های دست چپ: تکنیک‌های دست چپ هم به صورت کاملاً ابتدایی است. دست چپ روی چهار وتر از شش وتر قرار می‌گیرد و در قسمت یک سوم بالایی طول وترها را لمس می‌کند.
تمبیره در مراسم نوبان
حضور تمبیره در مراسم نوبان با تشریفات خاصی همراه است و می‌بایست آداب و رسوم خاصی نیز رعایت شود، کشیدن سیگار و قلیان در مجلسی که تمبیره باشد ممنوع است و اینکه در مجلس تمبیره باید بدون کفش و جوراب وارد شد. در خارج از مجلس نوبان تمبیره به دیوار اتاقی که بدون رفت و آمد است آویزان می‌شود و روی آن پارچه تمیزی قرار می‌گیرد و هیچ کس جز افراد ویژه حق دست زدن به تمبیره را ندارد.
درویش محمد بازماندگان(بابا درویش)، غلام طالبی و آمنه ذوق‌پور(ماما درویش) از نوازندگان چیره‌دست تمبیره در هرمزگان به شمار می‌روند.