فرشته رضایی-همشهری آنلاین:
قزوین 14 منطقه حاشیه‌نشین دارد که افراد بی‌بضاعت در آنجا زندگی می‌کنند و کانون بروز و ظهور کودکان کار است. برخی از آن‌ها حتی ایرانی نیستند، اما در همین کشور و شهر زندگی می‌کنند. به جز شهر قزوین، 3 محله در اقبالیه، 5 محله در تاکستان، 3 محله در آبیک، 2 محله در آوج، 8 منطقه در البرز و 2 منطقه در بویین‌زهرا جزو مناطق حاشیه‌نشین هستند.
نیمی از کودکان کار قزوین، دستفروشی می‌کنند
کودکان کار قزوین در مناطق مختلفی از جمله تقاطع ولیعصر (عج)، پشت زمین شقایق، پارک‌ها و... مشغول کار هستند. برخی می‌گویند این افراد به طور سازمان یافته و باندی فعالیت می‌کنند، اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد فقط در برخی از مشاغل مانند گل فروشی یا فروش دستمال کاغذی ممکن است چنین اتفاقی بیفتد و سود هم نصیب کسی می‌شود که اجناس را در اختیار این کودکان قرار می‌دهد. بسیاری از آن‌ها محل فعالیت خود در ساعت مختلف را تغییر می‌دهند تا تحویل ماموران شهرداری و سامانکده‌ها نشوند، زیرا به خوبی می‌دانند بعد از مدتی باز هم باید به کار برگردند.
بر اساس ماده 79 قانون کار ایران اشتغال کار کودکان زیر 15 سال ممنوع است و بر اساس ماده 84 قانون کار نیزحداقل سن کار برای مشاغلی که ماهیت آن‌ها برای سلامتی نوجوانان و کارآموزان زیان آور است، 18 سال تمام خواهد بود. اما کودکان کار باید بدون حمایت خانواده‌هایشان برای خودشان زندگی بسازند. بنابراین برای دستیابی به درآمد 2 راه دارند؛ کار با درآمد پایین در خیابان یا انجام کارهای غیررسمی و حتی بزه.
بررسی نوع کار کودکان در قزوین نشان می‌دهد حدود 50 درصد از کودکان کار و خیابان دستفروشی می‌کنند. حدود 15 درصد این کودکان فقط به صورت بی‌هدف در خیابان حضور دارند و فاقد هرگونه کاری هستند و حدود 10 درصد به کار جمع‌آوری ضایعات مشغول هستند. حدود 25 درصد کودکان نیز به کارهایی نظیر شیشه شویی، اسپندی، کارگر فصلی، پادویی و غیره مشغول به کار هستند.
شناسایی 447 کودک کار در سال گذشته
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین به همشهری می‌گوید: «در سال 99 تعداد 447 کودک کار توسط تیم اورژانس اجتماعی بهزیستی و مراکز غیردولتی حمایتی-آموزشی کودک و خانواده در استان شناسایی شدند که از این تعداد 40 کودک در مرکز نگهداری کودکان خیابانی (مرکز دولتی و شبانه روزی) پذیرش و اسکان داده شدند.»
«مریم بیدخام» با بیان اینکه 180 کودک نیز در مراکز غیردولتی حمایتی-آموزشی کودک (واقع در شهرستان قزوین و تاکستان) مورد حمایت و پذیرش قرار گرفته‌اند، می‌افزاید: «در این مراکز خدمات تخصصی از جمله مددکاری، روانشناسی، حقوقی، درمانی و بهداشتی، آموزشی و ... به کودکان ارائه می‌شود.»
به گفته این مقام مسئول، بنا بر ضرورت و نیاز کودکان برای جلوگیری از ترک تحصیل یا بازماندگی از تحصیل کودکان، امکانات تحصیلی، بسته‌های بهداشتی، سبد کالا و پوشاک توزیع و ارجاع کودکان به سازمان فنی و حرفه‌ای و ارجاع والدین کودکان بدون شغل به اداره کار و ... انجام می‌شود.
بیدخام درباره بومی بودن کودکان کار در قزوین هم بیان می‌کند: «از 447 کودک کار شناسایی شده در سال گذشته بیش از 50 درصد جزو اتباع بودند. البته این اطلاعات بر اساس خوداظهاری کودکان است و به نظر می‌رسد تعدادی از کودکان اتباع به دلیل ترس و همچنین شباهت ظاهری با کودکان ایرانی، تابعیت خود را به طور درست اعلام نمی‌کنند.»
ضرورت حمایت مستمر از خانواده‌های کودکان کار
اما چه تضمینی وجود دارد که کودکان کار پس از ساماندهی به کار و به ویژه اعمال بزه بازنگردند؟ در این زمینه مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین می‌گوید: «با توجه به اینکه توانمندسازی خانواده‌های کودکان کار برای جلوگیری از ورود آن‌ها به خیابان، امری مقطعی و کوتاه‌مدت نیست، ساماندهی این کودکان نیازمند حمایت‌های مستمر از خانواده برای رشد و تربیت فرزندان و حمایت مالی از آنهاست.»
این مقام مسئول درباره اعتبار در نظر گرفته شده برای ساماندهی کودکان کار هم بیان می‌کند: «سال گذشته بیش از 3 میلیارد ریال برای توانمندسازی خانواده، لوازم التحریر، البسه و پوشاک، خرید تبلت و سایر اقلام مورد نیاز برای کودکان توسط بهزیستی استان هزینه شد. دفتر امور اجتماعی استانداری قزوین نیز برای تجهیز مرکز حمایتی و آموزشی کودک و خانواده در قزوین و تاکستان ۲ میلیارد ریال از محل اعتبار سازمان اجتماعی وزارت کشور تخصیص داد.»
بر اساس آمار استانداری قزوین در این استان بیش از 99 درصد کودکان دارای خانواده هستند و در طول روز، ساعات‌هایی را به منظور کار در خیابان به سر می‌برند. بررسی صورت گرفته نشان می‌دهد اغلب آن‌ها، کودکان کارگری هستند که شب‌ها به خانه بر می‌گردند و معمولا به مدرسه می‌روند. امکان انجام کارهای مجرمانه این کودکان کمتر است و غالباً از خدمات تحصیلی برخوردارند. حدود یک درصد از کودکان با خانواده‌های خود در ارتباط نیستند و همچنین حدود 18 درصد از کودکان کار و خیابان در خانواده‌های بدسرپرست زندگی می‌کنند که غالباً توسط بهزیستی مورد پذیرش قرار می‌گیرند.
حدود 8 درصد از کودکان کار و خیابان هم بازمانده از تحصیل هستند که در حال حاضر کودکان کار پذیرش شده در مراکز مشغول به تحصیل هستند.
امید به شهری با کودکان کار کمتر
مدیرکل بهزیستی قزوین هم درباره ساماندهی کودکان کار قزوین به همشهری می‌گوید: «کودکان کار عموما به دلیل محرومیت، فقر و بی‌سوادی کار می‌کنند، اما یکی دیگر از عوامل مهمی که سبب می‌شود کودکان در سن کم کار کنند، دگرگونی محیطی و مهاجرت‌هایی است که متأسفانه گاهی به دلیل حاشیه‌نشینی صورت می‌گیرد.»
«علیرضا وارثی» بیان می‌کند: «در مجموع 11 دستگاه حمایت و ساماندهی کودکان کار را بر عهده دارند که شناسایی و جذب کودکان به عهده نیروی انتظامی و شهرداری، اما حمایت از این کودکان و خانواده آن‌ها بر اساس بضاعت سازمان بهزیستی است.»
به گفته وی، نخستین مرکز نگهداری کودکان کار از سال 79 در استان قزوین فعالیت خود را آغاز کرد و تاکنون2 مرکز حمایتی از کودکان کار شامل مرکز خانه خورشید با ظرفیت 120 کودک در سال 95 در شهرستان قزوین و مرکز چتر مهربانی با همان ظرفیت در سال 98 در شهرستان تاکستان راه‌اندازی شد.
مدیرکل بهزیستی قزوین با بیان اینکه بیشتر این کودکان غیر بومی و از اتباع هستند، ادامه می‌دهد: «ارائه خدمات درمانی و تحصیلی و معیشتی بر عهده سازمان بهزیستی است تا این افراد مجددا به زندگی برگردانده شوند، اما این حمایت‌ها نیازمند استمرار است تا کودکان کار مجددا به خیابان بازنگردند.»
وارثی تأکید می‌کند که برای کاهش کودکان کار و حضور آن‌ها در خیابان‌ها بهتر است شهروندان ما با تغییر فرهنگ خود کمک‌های مالی خود را به نهادهای حمایتی چون بهزیستی و کمیته امداد بسپارند؛ قطعا با کمک‌های سازماندهی شده، حمایت از کودکان کار و خانواده‌های بی بضاعت به صورت منطقی و واقعی انجام و حتی کمک می‌شود این کودکان به بزه روی نیاورند.
در این صورت ما می‌توانیم شاهد شهری با کودکان کار کمتر باشیم.