به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، «معضل تونل‌ها» به‌عبارتی ثابت در ادبیات نظامی و امنیتی رسانه‌های رژیم صهیونیستی درباره غزه و جنبش حماس تبدیل شده؛ مشکلی که به‌گفته شاول شای، سخنگوی سابق ستاد ارتش اسرائیل، نقشی کلیدی در افزایش توان بازدارندگی حماس طی سال‌های اخیر داشته است. ارتش اسرائیل در هر نوبت از درگیری‌های نظامی با حماس اصرار دارد که بخش اعظم شبکه تونل‌های زیرزمینی این گروه را تخریب کرده است. در جریان درگیری‌های ۱۱ روزه اخیر نیز حساب ارتش رژیم صهیونیستی در توییتر با انتشار ویدئویی از حملات هوایی نوشت: ظرف عملیاتی که ۲۵ دقیقه به طول انجامید، مرحله پنجم از نابودسازی شبکه تونل‌های مخفی حماس با موفقیت به پایان رسید. اما مرور تجربیات گذشته اعتبار این ادعا را به چالش می‌کشد؛ چراکه ارتش اسرائیل پس از درگیری‌های سال ۲۰۱۴ نیز از تخریب کامل شبکه تونل‌های زیرزمینی حماس خبر داده بود.
۵۰۰ کیلومتر تونل؛ تکرار تجربه ویتنام
اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس سال ۲۰۱۶ برای نخستین‌بار به‌طور رسمی از ساخت و توسعه شبکه تونل‌های زیرزمینی خبر داد. او در مراسم تشییع پیکر شهدای غزه گفت: مقاومت فلسطین تاکنون چندین برابر مبارزان ویتنامی در نقاط مختلف غزه تونل ساخته است و این فرایند با جدیت ادامه دارد. اشاره هنیه به الگویی چریکی در جنوب ویتنام است که از سوی نیروهای مبارز علیه استعمار آمریکا به‌کار گرفته شد و نتایج موفقی به‌دنبال داشت. تونل‌های زیرزمینی چریک‌های ویتنام به‌عنوان الگوی مهم جنگ‌های نامنظم در مدارس نظامی دنیا تدریس می‌شود. براساس تحقیقی که رامی ابو زیده، پژوهشگر نظامی در مرکز مطالعات الجزیره منتشر کرده، علت اصلی رجوع حماس به استراتژی تونل‌ها، مساحت کوچک غزه و نبود پناهگاه‌های طبیعی در این منطقه است. شبکه گسترده تونل‌های حماس شامل انواع مختلفی است که با اهداف متفاوت به‌کار گرفته می‌شود؛ از تونل‌های هجومی یا دفاعی گرفته تا انبارهای مخفی تسلیحات، تونل‌های امدادی و البته تونل‌های منتهی به اتاق عملیات که صرفا در اختیار فرماندهان رده‌بالای نظامی است.
جالب آن که براساس اطلاعات موجود کیفیت ساخت یا حتی طول و عرض تونل‌های غزه نیز تفاوت‌های اساسی دارد. در پژوهش منتشرشده توسط مرکز تحقیقات الجزیره آمده است: نوع تونل‌ها بسته به موقعیت مکانی و اهداف کاربردی متفاوت است. برای مثال تونل‌های ارتباطی یا امدادی داخل غزه عمدتا کوتاه و با حداقل امکانات ساخته شده‌اند. در مقابل برای ساخت تونل‌هایی با اهداف نظامی نظیر انبار تسلیحات یا شبکه‌های هجومی از الگوهای پیچیده‌تر و مصالح قوی‌تری استفاده می‌شود. این پژوهش همچنین مجموع مساحت تونل‌های زیرزمینی حماس در غزه را بیش از ۵۰۰ کیلومتر تخمین زده است.
روزنامه هاآرتص در گزارش خود با اشاره به پیشینه و نقش تونل در استراتژی نظامی حماس می‌نویسد: شبکه تونل‌ها از سال ۲۰۰۰ به بخشی از معادله نظامی غزه تبدیل شده است. مجموعه عملیات‌های هجومی و کمین حماس با استفاده از تونل‌های تازه‌تاسیس طی سال‌های ۲۰۰۰ الی ۲۰۰۵ نقش مهمی در خروج ارتش اسرائیل از غزه ایفا کرده است. نقطه اوج این فرایند، ربایش سربازهای اسرائیلی در سال ۲۰۰۶ بود که با تکیه به شبکه تونل‌های مخفی در مرز غزه به وقوع پیوست.
تلاش مجدد برای نابودی تونل‌ها
بخش مهمی از حملات هوایی و بمباران‌های شدید اسرائیل علیه غزه ظرف نبرد ۱۱ روزه اخیر با هدف نابودی شبکه تونل‌های مخفی حماس صورت گرفته است. روزنامه العربی‌الجدید به نقل از یک منبع آگاه در مقاومت فلسطین می‌نویسد: فرماندهی ارتش اسرائیل، مبنای استراتژی هجومی خود علیه غزه را بر این اصل قرار داده که تمام سطوح زیرین شهر به شبکه متراکمی از تونل تبدیل شده است. به این ترتیب نیروی هوایی اسرائیل با تکیه بر تاکتیک «کمربند آتش» تقریبا تمام نقاط غزه را مورد هدف قرار داده است. کمربند آتش، یکی از برنامه‌های هجومی اسرائیل به شمار می‌رود که براساس آن، جغرافیای غزه به ۴ محدوده مختلف با سطوح متفاوتی از تهدید تقسیم‌بندی شده و به تناسب مورد حمله قرار می‌گیرد. در گزارش روزنامه العربی‌الجدید آمده است: ظرف ۱۱ روز درگیری، بیش از ۱۲۰ جنگنده اف-۱۸ و اف-۳۵ اسرائیلی با هدف انسداد نقطه اتصال تونل‌ها به سطح زمین، نزدیک به سه‌چهارم مساحت غزه را بمباران کرده‌اند.
تهدیدهای چهارگانه
پایگاه اینترنتی ال‌مانیتور در گزارش اخیر خود با اشاره به «معضل تونل‌ها» برای اسرائیل می‌نویسد: دست‌کم ۴تهدید اصلی این تونل‌ها برای امنیت اسرائیل همچنان پابرجاست درحالی‌که چشم‌انداز روشنی برای مهار این تهدیدها وجود ندارد:
۱- تنها راه ورود سلاح به غزه: با توجه به محاصره همه‌جانبه غزه توسط مصر و اسرائیل، تونل‌های مخفی تنها راه دستیابی حماس به سلاح و سایر کمک‌های اساسی از خارج به شمار می‌روند. اگرچه از زمان روی کار آمدن ژنرال سیسی در مصر و آغاز برنامه سازمان یافته تخریب تونل‌ها در صحرای سینا، بخش مهمی از این شبکه مخفی آسیب دیده اما به‌نظر می‌رسد همچنان تکیه‌گاه اصلی حماس برای ارتباط با جهان خارج همین تونل‌ها هستند.
۲- پناهگاه صعب‌العبور: با توجه به مشکلات استراتژیک در جغرافیای غزه(فقدان موانع طبیعی و یکدست‌بودن سرزمین)، تونل‌ها تنها پناهگاه مقاومت برای مراقبت از تسلیحات مهم و همچنین فرماندهان میدانی به‌حساب می‌آیند. ارتش اسرائیل ظرف سال‌های اخیر با توجه به ممکن نبودن نابودی کامل تونل‌ها، انسداد نقاط اتصال تونل با سطح زمین را در دستورکار خود قرار داده است.
۳- مقابله با حمله نظامی: تجربه نشان داده نیروی زمینی اسرائیل توانایی چندانی برای مقابله مستقیم با حماس ندارد. علت اصلی این ناتوانی، استفاده حماس از شبکه تونل‌ها برای اجرای عملیات هجومی و یا طراحی کمین است. در این زمینه تانک‌های اسرائیلی بیش از هر چیز در معرض خطر حملات غافلگیرانه چریک‌های حماس با استفاده از تونل‌ها قرار دارند. مجموعه این عوامل باعث شده ارتش اسرائیل بخش اصلی توان خود برای نبرد با حماس را بر نیروی هوایی متمرکز کند.
۴- راه نفوذ به سرزمین‌های اشغالی: تاکنون چندین‌بار از شبکه تونل‌های زیرزمینی برای نفوذ به عمق سرزمین‌های اشغالی و اجرای عملیات‌های محدود نظیر کمین و یا ربایش سربازهای دشمن استفاده شده است. ارتش اسرائیل در سال‌های گذشته حفاری‌های متعددی را برای کشف تونل‌های احتمالی در اطراف غزه انجام داده است. با این حال احتمال توسعه تونل‌ها به داخل سرزمین‌های اشغالی تهدیدی دائمی برای رژیم صهیونیستی به شمار می‌رود.
حملات مجدد یهودیان افراطی به مسجدالاقصی
با وجود آتش‌بس، تعدادی از شهرک‌نشینان صهیونیست مجددا تلاش برای ورود به حریم مسجدالاقصی را آغاز کرده‌اند. به گزارش شبکه الجزیره، نزدیک به ۲۵۰ شهرک‌نشین که برخی از آنها سلاح در دست داشتند با حمایت نیروهای امنیتی دقایقی از درب غربی وارد مسجدالاقصی شدند. این حادثه واکنش تند شهروندان عرب مسلمان را به‌دنبال داشت. در پی درگیری‌های رخ داده ۲۵ نفر زخمی شده و ۸ شهروند فسلطینی نیز بازداشت شدند. اسرائیل متعهد شده بود در ازای آتش‌بس و توقف حملات موشکی حماس، از ادامه حملات شهرک‌نشینان به مسجدالاقصی جلوگیری کند.