همشهری- یکتا فراهانی: هر روز که می‌گذرد، کرونا آدم‌های بیشتری را درگیر می‌کند؛ برخی گرفتار ویروس می‌شوند و از پامی‌افتند و گروه دیگر بیمارانی هستند که پیش از شیوع کرونا، آسیب‌های دیگری گریبانشان را گرفته بود و وقتی کرونا آمد، جهان آنها هم از هم گسیخت. بیماران اعصاب و روان، یکی از تحت‌تأثیرترین گروه‌هایی هستند که با شیوع کرونا، دچار آسیب‌های جدی شدند و هر روز به دامنه مشکلات و چالش‌هایشان در زندگی دوران کرونا اضافه می‌شود. حالا از میان این گروه از بیماران، افراد درگیر اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی که امروز، سوم خرداد (۲۴ مه) در جهان به نام آنها نامیده شده، سخت درگیر کرونا شده‌اند. اسکیزوفرنی، یکی از متداول‌ترین و درعین حال پیچیده‌ترین اختلالات اعصاب و روان است. تحقیقات اخیر دانشمندان نشان می‌دهد خطر ابتلا به مرگ مبتلایان به بیماری‌های اعصاب و روان بر اثر کرونا ۲.۷ برابر بیشتر از دیگران است؛ یعنی کرونا علاوه بر بیماری‌های جسمی در بعضی موارد باعث اختلالات روحی یا روانپزشکی ناشی از ترس، اضطراب و وسواس هم می‌شود.
پسرفت بیماران
طیبه دهباشی‌زاده، مدیرعامل انجمن اسکیزوفرنی (احبا) است. او درباره بیماری اسکیزوفرنی یا همان اختلال در واقعیت‌سنجی به همشهری می‌گوید: «دلایل زیادی برای بروز این بیماری وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها وراثت و ژنتیک است. البته عوامل زیاد دیگری مثل عفونت‌های زایمانی، استرس و شرایط اجتماعی هم می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد این بیماری شود، اما گاهی پیش‌آگاهی‌هایی هم برای ایجاد بیماری وجود دارد؛ بنابراین آگاهی خانواده‌ها در این زمینه‌ها بسیار مهم است.» به‌گفته دهباشی‌زاده، در کنار درمان پزشکی و استفاده از دارو برای این افراد، مهم‌ترین مسئله توانبخشی است: «این افراد حتما باید در ارتباط با دیگران بوده و در جامعه حضور داشته باشند؛ بنابراین انزوا و ایزوله شدن این بیماران، مشکل را حادتر می‌کند. فعالیت‌های زیادی مثل موسیقی‌درمانی، گروه‌درمانی، روان‌درمانی یا کاردرمانی در مراکز روزانه باعث مهار این بیماری می‌شود؛ به‌طوری که می‌تواند آنها را به‌تدریج به زندگی برگرداند.» براساس گفته‌های مدیرعامل انجمن اسکیزوفرنی، این انجمن تقریبا ۵۰ مراجعه‌کننده به‌صورت روزانه دارد که می‌توانند در این مرکز به کارهای مختلف هنری مثل موسیقی‌درمانی، کار با سفال و چرم و کارگاه‌های حرفه‌آموزی بپردازند. همچنین بیش از ۱۵۰۰ نفر هم تحت پوشش انجمن قرار دارند. البته آمار دقیقی از تعداد کلی این افراد وجود ندارد، اما این بیماری می‌تواند یک‌درصد افراد در جوامع مختلف را شامل شود که در ایران تعدادشان حداقل به ۷۵۰ هزار نفر می‌رسد.
دهباشی‌زاده به شرایط این بیماران در دوران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید، از آنجایی که بیماران اسکیزوفرنی باید تحت حمایت‌های جامعه قرار گیرند و با توجه به اینکه در شرایط شیوع کرونا برقراری ارتباط و حضور در جامعه تقریبا به حداقل رسیده، مشکلات این بیماران هم بسیار بیشتر شده است. هم‌اکنون آنها نمی‌توانند مانند قبل برای شرکت در کلاس‌های مختلف هنری یا کارهای گروهی مراکز توانبخشی مراجعه کنند و در وضعیت قرمز شهرها، این شرایط سختگیرانه‌تر هم می‌شود. توان برخورداری از امکانات آنلاین هم برای بسیاری از خانواده‌ها وجود ندارد. همچنین بعضی بیماران هم توانایی کنترل و مهار ذهن برای استفاده از چنین خدماتی را ندارند.
عود بیماری در دوران کرونا
به‌گفته مدیرعامل انجمن اسکیزوفرنی در دوران کرونا، به‌دلیل ماندن در خانه و دوری بیماران از کلاس‌ها و همچنین محروم ماندن از ارتباط با دیگران، بیماری در افراد عود پیدا می‌کند؛ به اندازه‌ای که حتی منجر به بستری بعضی بیماران در مراکز شبانه‌روزی شده است: «یکی از نشانه‌های این گونه بیماران بی‌قراری است و هم‌اکنون هم که امکان شرکت در جمع، کلاس‌های انجمن و مراکز درمان وجود ندارد، گاهی بیماران مجبور می‌شوند برای قدم‌زدن به بیرون از خانه بروند، اما بیرون از خانه ممکن است برای آنها خطراتی در ارتباط با درگیرشدن با بیماری داشته باشد؛ بنابراین سایر افراد خانواده به‌ویژه سالمندان هم بیشتر در معرض خطر و آسیب انتقال قرار می‌گیرند.»
افزایش حمله‌های عصبی و بستری بیماران
بهرامی، مادر مریم ۴۰ ساله است. مریم مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی است و حالا مادر درباره مشکلات فرزندش به همشهری می‌گوید: «با شیوع کرونا و با توجه به اینکه مریم دیگر نمی‌تواند مثل قبل از کلاس‌های هنری انجمن اسکیزوفرنی استفاده کند و با دیگر بیماران در ارتباط باشد و بیرون از خانه برود، حمله‌های عصبی‌اش بیشتر شده است.» مادر می‌گوید اگر شرایطی فراهم می‌شد که دخترش می‌توانست واکسن بزند، راحت‌تر می‌توانست خدمات درمانی موردنیازش را بگیرد. قنبری، مادر زهره ۳۶ ساله هم از مشکلات فرزندش در دوران شیوع کرونا می‌گوید: «بیماری دخترم در یک سال گذشته بارها عود کرده و نیاز به بستری پیدا کرده. اغلب خانواده‌ها با توجه به شرایط شیوع کرونا، تمایلی به بستری فرزندانشان ندارند؛ به همین دلیل مشکلات بیشتر می‌شود.» مادر زهره می‌گوید دخترش که قبلا به کلاس‌های هنری می‌رفته، نیازی به بستری شدن پیدا نکرده، اما با شدت شیوع کرونا در کشور و کنسل شدن کلاس‌ها، وضعیت بیماری او هم وخیم‌تر شده: «دخترم خانه‌نشین شده و این خانه‌نشینی او را پرخاشگر کرده است. گاهی دست به کارهای خطرناکی می‌زند که اعضای خانواده به‌شدت نگران می‌شوند و احساس ناامنی می‌کنند.» کاظم، بیمار ۴۲ ساله دیگری است که در دوران کرونا بیماری‌اش عود کرده و ناچار شده در بیمارستان بستری شود. خانواده اما نگران ابتلای فرزندشان به کرونا هستند. خانواده‌ها می‌گویند خانه‌نشینی و افسردگی این بیماران، مشکل آنها را چندین برابر کرده است.
آنها باید واکسینه شوند
دهباشی‌زاده بر واکسینه شدن این بیماران در کوتاه‌ترین زمان تأکید می‌کند. او می‌گوید با توجه به اینکه اغلب بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی در خانه‌های کوچک و با والدین سالمند خود زندگی می‌کنند، معمولا مشکلات زیادی در ارتباط با دیگر اعضای خانواده پیدا می‌کنند. به علاوه، در دوران کرونا اغلب تنش بیشتری در خانواده‌ها به‌وجود می‌آید. به‌گفته او، هم‌اکنون دسترسی این بیماران به خدمات روانپزشکی بسیار کمتر شده است. این مشکلات در کنار دوری از جامعه و خانه‌نشینی باعث شده آنها دوباره نیاز به بستری در بیمارستان پیدا کنند که همین موضوع هم با توجه به قرار داشتن در دوران شیوع کرونا بسیار سخت‌تر شده و در بسیاری موارد اصلا امکانپذیر نیست. براساس اعلام دهباشی‌زاده، در دوران کرونا انجمن هم نمی‌تواند مانند قبل به بیماران خدمات ارائه کند؛ حتی خدمات‌رسانی بسیاری از روانپزشکان به‌صورت آنلاین است که استفاده از این روش برای همه بیماران امکانپذیر نیست: «بسیاری از بیماران اسکیزوفرنی زمینه ابتلا به وسواس را دارند؛ به همین دلیل شیوع کرونا فشار مضاعفی به آنها وارد کرده است؛ یعنی بیشتر دچار اختلال وسواس‌های ذهنی و عملی شده‌اند. البته به‌نظر می‌رسد بعد از پاندمی کرونا، مشکلات مربوط به اعصاب و روان هم در افراد بیشتر شود؛ درصورتی که با توجه به طولانی شدن شیوع این بیماری، هم‌اکنون شاهد افزایش چشمگیر آمار خودکشی و بیماری‌های مربوط به اعصاب و روان هستیم.»
به‌گفته مدیرعامل انجمن اسکیزوفرنی با توجه به تمام این مشکلات، بهتر است هر چه زودتر امکانی فراهم شود تا این بیماران و والدین‌شان که وظیفه مراقبت از آنها را بر عهده دارند، بتوانند واکسن کرونا دریافت کنند: «ترس از مراجعه به مراکز درمانی و رفت‌وآمد بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی مشکل دیگری است که در دوران کرونا شاهد آن هستیم؛ چراکه اغلب این بیماران باید ۳ بار در هفته به مراکز درمانی خود مراجعه کنند. این افراد نیاز ضروری به حضور در مراکز روزانه دارند، اما به‌علت همه‌گیری کرونا، این امکان برایشان فراهم نیست؛ بنابراین اگر واکسینه شوند، راحت‌تر می‌توانند رفت‌وآمد داشته باشند.»
به‌گفته او، از آنجا که مشکلات اقتصادی هم مزید بر علت شده، یکی از موارد دیگری که می‌تواند به این بیماران کمک کند در اختیار گذاشتن سرویس‌های حمل‌ونقل از مراکز درمانی مورد نیاز آنهاست؛ چراکه بعضی از این بیماران برای رفتن به این مراکز درمانی امکان دیگری جز استفاده از وسایل نقلیه عمومی ندارند و با توجه به خطر استفاده از این وسایل در دوران کرونا، گاهی از برخی از خدمات درمانی محروم می‌شوند.» به‌گفته مدیرعامل انجمن اسکیزوفرنی با توجه به اینکه در دوران کرونا گاهی پزشکان مجبور به دادن نسخه الکترونیکی به بیماران خود می‌شوند، بنابراین بیماران نمی‌توانند از خدمات مربوط به بیمه استفاده کنند. هزینه پرداخت با تعرفه آزاد برای تهیه این داروها هم مشکل دیگری است که متوجه این بیماران و خانواده‌هایشان در دوران شیوع کوویدـ ۱۹شده است.