همشهری‌آنلاین - علیرضا احمدی: این روزها درحالی‌که برنامه‌های تبلیغاتی ۷ کاندیدای سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری به‌صورت جدی‌تری ازسوی آنان و حامیان‌شان پیگیری می‌شود، به‌نظر می‌رسد در این دوره شاهد شکل‌گیری فضای جدیدی برای ظهور و بروز زنان و نقش‌آفرینی آنان در ستادهای تبلیغاتی کاندیداها و بعضا نقش محوری آنان در این عرصه هستیم. حضور سپیده شبستری، همسر عبدالناصر همتی در صدا و سیما به‌عنوان نماینده این کاندیدا، بازتاب وسیعی در شبکه‌های اجتماعی به‌همراه داشت و بار دیگر موضوع «همسران کاندیداها» و همچنین نقش زنان در ستادهای انتخاباتی را به بحث داغ محافل سیاسی - رسانه‌ای کشور تبدیل کرد. اگرچه باوجود مطالبات مطرح شده، به‌ویژه در جامعه زنان، برای حضور حداقل یک کاندیدای زن در رقابت‌های نهایی سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، شورای نگهبان به هیچ زنی (ازجمله زهرا شجاعی که به‌عنوان کاندیدای زن در جبهه اصلاحات امیدهای زیادی به حضورش در کارزار نهایی بود)، برگ سبز عبور نداد تا زنان در انتخابات سیزدهم ریاست‌جمهوری نیز کاندیدایی نداشته باشند و ابهام‌های موجود در زمینه تفسیر واژه «رجل سیاسی»، همچنان مانعی برای حضور این قشر در مناصبی مانند ریاست‌جمهوری باشد، اما به‌نظر می‌رسد خلأ موجود دراین زمینه با پررنگ‌تر شدن نقش زنان در رقابت‌های انتخاباتی تاحدودی درحال کمرنگ شدن است.
سنت‌شکنی اصولگرایان
از همان روزهای ثبت‌نام متقاضیان حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شد حدس زد که در این دوره زنان نقش پررنگ‌تری در ستادهای انتخاباتی کاندیداها خواهند داشت؛ حداقل بیش از آنچه در گذشته ظهور و بروز بیرونی می‌یافت. همراهی زنان با کاندیداها در روز ثبت‌نام در این دوره نمود بیشتری داشت و توجه‌های بسیاری را به‌خود جلب کرد. اگر در گذشته اغلب همسران کاندیداهای اصلاح‌طلب در کنار آنان دیده می‌شدند، از اردوگاه راست فقط محسن رضایی با همسرش در ادوار ۸۸ و ۹۲ در ستاد انتخابات حضور یافت.
در این دوره اما برخی اصولگرایان نیز صف‌شکنی کردند و به‌همراه دختران‌شان برای ثبت‌نام به وزارت کشور رفتند.
امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، نایب‌رئیس قبلی مجلس یازدهم، نخستین کاندیدای اصولگرایی بود که در دومین روز از مهلت ثبت‌نام‌ها، با همراهی دخترش در ستاد انتخابات کشور حضور یافت؛ موضوعی که تا پیش از این حداقل درمیان اصولگرایان سابقه نداشت. قاضی‌زاده هاشمی در همان روز با سؤالات بسیار خبرنگاران پیرامون دلایل همراهی دخترش مواجه شد و خانواده را مهم‌ترین پشتیبان رشد و پیشرفت کشور دانست. او تعجب نمایندگان رسانه‌ها از این اقدامش را چنین پاسخ داد که «زنان و دختران پایه‌های اصلی رشد اجتماعی هستند.»
اما این تنها سنت‌شکنی قاضی‌زاده هاشمی نبود، او زهرا شیخی، نماینده اصفهان در مجلس را هم به‌عنوان رئیس ستاد انتخاباتی خود انتخاب و در حساب توییتری خود به این اقدام افتخار کرد و نوشت: «با افتخار خانم شیخی، فرزند عزیز شهید و پزشک نخبه، استاد دانشگاه و مادر ۳ فرزند را به‌عنوان ریاست ستاد انتخاباتی‌ام انتخاب کردم.»
آغاز نقش‌آفرینی زنان در کنار کاندیداها
سنت‌شکنی اصولگرایان در همراه کردن زنان در فرایندهای انتخاباتی اما درمیان اصلاح‌طلبان مسبوق به سابقه است و در این دوره نیز پررنگ‌تر از قبل ظهور و بروز رسانه‌ای یافت. مصطفی تاج‌زاده ازجمله کاندیداهای اصلاح‌طلب بود که در روز ثبت‌نام، به‌همراه همسرش فخرالسادات محتشمی‌پور در ستاد انتخابات وزارت‌کشور حضور یافت؛ موضوعی که انتقاد برخی رسانه‌های اصولگرا را نیز به‌همراه داشت. یک خبرگزاری اصولگرا در همان ایام همراهی زنان یا دختران با کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری در وزارت کشور را نمایشی ارزیابی کرد؛ کنایه‌ای که اگرچه تاج‌زاده را هدف گرفته بود، اما به‌نظر می‌رسید اشاره‌ای هم به قاضی‌زاده هاشمی دارد که با همراهی دخترش ثبت‌نام کرده‌بود.
سنت حضور زنان در کنار کاندیداهای ریاست‌جمهوری از انتخابات سال ۱۳۸۸ کلید خورد؛ جایی که حضور زهرا رهنورد در کنار میرحسین موسوی و همچنین همراهی فاطمه کروبی با مهدی کروبی به‌صورت ویژه‌ای توجه رسانه‌ها را به‌خود جلب کرد. اگرچه تا پیش از آن نقش‌آفرینی زنان در کنار کاندیداها و حتی مسئولان عالی‌رتبه کشور سابقه نداشت و عفت مرعشی، همسر اکبر هاشمی‌رفسنجانی، تنها زنی بود که گفته می‌شد تاحدودی در تصمیم‌های همسرش نقش داشته و روایت‌هایی نیز دراین زمینه موجود است، اما گویی قرار بود از دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در این عرصه شاهد تحولات اساسی و ظهور و بروز اجتماعی زنان در کنار کاندیداها باشیم؛ تا جایی که محسن رضایی، کاندیدای اصولگرای دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری نیز ترجیح داد همراه همسرش برای ثبت‌نام به وزارت کشور برود.
روند صعودی نقش‌آفرینی زنان در کنار کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری در دوره یازدهم در سال ۱۳۹۲ نیز ادامه داشت و این‌بار همسران کاندیداها به نقش‌آفرینی پررنگ‌تری در کنار آنان پرداختند و گویی دیگر حضور همسران نامزدها در فعالیت‌های تبلیغاتی، در زمان ثبت‌نام و در زمان اخذ رأی درحال تبدیل شدن به یک سنت در انتخابات ریاست‌جمهوری بود. در این دوره محمدرضا عارف به‌همراه حمیده مروج، همسرش در نشست‌های انتخاباتی حضور پیدا می‌کرد؛ موضوعی که در آن دوره با حضور عمومی عبدالله گل، رئیس‌جمهور وقت ترکیه و همسر محجبه‌اش، شبیه‌سازی می‌شد.
اما در این دوره تنها عارف نبود که با همراهی همسرش در فعالیت‌های انتخاباتی حضور می‌یافت، محسن رضایی باز هم در کنار همسرش در ستاد انتخابات وزارت کشور حاضر شد و زهرا مشیر، همسر محمدباقر قالیباف، هم نقش مهمی در کمپین‌های انتخاباتی شهردار وقت تهران برعهده داشت.
جایگاه ویژه زنان در انتخابات سیزدهم
اگرچه در دوازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری نقش زنان در کنار کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری چندان به‌چشم نیامد و تقریبا هیچ‌کدام از ۶کاندیدای کارزار نهایی انتخابات درسال ۹۶ در روز ثبت‌نام همسران‌شان را در کنار خود نداشتند، اما به‌نظر می‌رسد قرار است این روند در سیزدهمین دوره با تغییرات اساسی همراه شود؛ تغییراتی که از همان نخستین روزهای ثبت‌نام‌ها قابل مشاهده بود.
در این میان براساس آنچه از اخبار انتخاباتی برمی‌آید، نقش زنان در ستادهای انتخاباتی کاندیداها بیشتر از آن چیزی است که تصورش می‌رفت؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسد با حضور رسانه‌ای سپیده شبستری، همسر عبدالناصر همتی وارد مرحله تازه‌تری شده است.
همتی که یکشنبه شب مهمان گفت‌وگوی ویژه خبری بود، برای مصاحبه قبل از بخش خبری که به نمایندگان کاندیداها اختصاص دارد، همسر ش را به‌عنوان نزدیک‌ترین فرد به‌خود به این برنامه فرستاد. شبستری در این گفت‌وگو ناگفته‌هایی از مسائل شخصی، خصوصیات و توانمندی‌های همتی را بیان کرد و با تسلط کلامی خود در این مصاحبه توانست الگوی موفقی از حضور زنان را در کنار کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری به نمایش بگذارد؛ موضوعی که تا پیش از این سابقه نداشت.
حضور رسانه‌ای موفق همسر همتی که توانست با پوشش و بیانی متمایز، تصویری امروزی از زنان مسئولان کشور ارائه دهد، بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشت و نگاه‌های بسیاری را به کمپین انتخاباتی رئیس برکنار شده بانک مرکزی جلب کرد. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد در اردوگاه اصولگرایان نیز نقش زنان در ستادهای انتخاباتی بیش از دوره‌های گذشته درحال پررنگ‌تر شدن است. گذشته از حضور زهرا شیخی، نماینده مجلس یازدهم در قامت رئیس ستاد انتخاباتی قاضی‌زاده‌هاشمی، از برخی دیگر از ستادهای کاندیداهای اصولگرا خبر می‌رسد که زنان نقش ویژه‌ای در فعالیت‌های انتخاباتی برعهده گرفته‌اند.
آنچه از اخبار ستاد انتخاباتی ابراهیم رئیسی منتشر می‌شود، نشان می‌دهد این بار قرار است زنان نقش ویژه‌تری در فعالیت‌های این ستاد ایفا کنند. گفته می‌شود سمیه رفیعی، نماینده تهران در مجلس یازدهم و رئیس فراکسیون محیط‌زیست، به‌عنوان مسئول کمیته زنان رئیسی فعالیت می‌کند و زهره‌سادات لاجوردی، عضو شورای مرکزی جبهه پایداری، نماینده تهران در مجلس یازدهم هم از زنانی است که نقش مؤثری در کمیته بانوان ستاد رئیسی برعهده دارد. در کنار اینها جمیله علم‌الهدی، همسر ابراهیم رئیسی و دختر سیداحمد علم‌الهدی، نماینده ولی‌فقیه در خراسان رضوی نیز در این دوره نقش بیشتری در ستاد انتخاباتی رئیس دستگاه قضا برعهده دارد. شنیده‌ها حاکی است او که از دانشگاه تربیت‌مدرس مدرک دکتری فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دارد و عضو هیأت علمی دانشکده علوم‌تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهیدبهشتی هم هست، در اتصال بدنه نخبه و دانشگاهی به ستاد رئیسی نقش ویژه‌ای برعهده دارد و مشغول رایزنی در این حوزه است.
اگرچه نقش کمرنگ زنان در کمپین‌های انتخاباتی دیگر کاندیداها ازجمله سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، محسن رضایی و محسن مهرعلیزاده بیش از پیش به‌چشم می‌آید و تاکنون نقش مؤثری از زنان در این ستادها رسانه‌ای نشده‌است، اما به‌نظر می‌رسد سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری عرصه تازه‌ای برای نقش‌آفرینی زنان در کنار کاندیداها به‌شمار می‌رود و بازتاب فعالیت‌های انتخاباتی سپیده شبستری، همسر عبدالناصر همتی در شبکه‌های اجتماعی موید این نکته است که نقش زنان در این دوره می‌تواند بیش از آنچه تصور می‌شود در موفقیت کاندیداها مؤثر باشد.