به گزارش همشهری آنلاین، بیشترین مسیر دوچرخه‌سواری با طول تقریبی ۵۰۰ کیلومتر به تهران و مشهد تعلق دارد. همچنین ایجاد بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر خطوط ویژه مصوب دوچرخه در کلانشهرها و مراکز استان‌ها در دستور کار است که از این میان، خطوط ویژه مصوب دوچرخه در تهران ۳۵۰ کیلومتر، مشهد ۲۲۰ کیلومتر، اصفهان ۱۸۰ کیلومتر و تبریز ۱۱۰ کیلومتر است. این اقدامات در سایر شهرها هم در جریان است و برای مثال خطوط مصوب در اراک ۲۵ کیلومتر، نیشابور ۴۵ کیلومتر، بناب ۷ کیلومتر و خوی ۵ کیلومتر تعیین شده.ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری در شهرهای دیگر هم پیگیری می‌شود، اما این طرح به عنوان یکی از اصول شهرهای انسان محور با چالش‌های زیادی مواجه هستند. کمبود معبر برای ایجاد مسیر دوچرخه‌سواری، شرایط فرهنگی و اجتماعی و همچنین اعتبار و ایمنی مسیرها از مهم‌ترین چالش‌های این طرح هستند. هرچند برخی شهرها چون شیراز، اصفهان، مشهد و تهران عملکرد بهتری در این زمینه داشته و توانسته‌اند بخشی از چالش‌ها را رفع کنند.
110کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در تبریز
طرح ایجاد خطوط ویژه دوچرخه‌سواری از سال92 در تبریز کلید خورد تا 4درصد مسیرهای این کلانشهر به دوچرخه‌سواری اختصاص یابد. در گام نخست در سال93 مسیر خیابان امام خمینی (ره) تبریز به این کار اختصاص یافت. در فاصله سال‌های 93 تا 96 صدها دوچرخه امانتی در ایستگاه‌های مختلف از جمله میدان ساعت، آبرسان و میدان‌های دیگر قرار داده شد. شهروندان با گرو گذاشتن کارت ملی می‌توانستد یک روز کامل و به صورت رایگان دوچرخه دریافت کنند، اما فقط پس از گذشت چند ماه تعداد دوچرخه‌ها هر روز کمتر شد و تعدادی از صاحبان کارت‌های ملی هم برای پس دادن دوچرخه مراجعت نکردند. بعد از مدتی این طرح به دلیل کاهش عرض خیابان در محدوده مرکزی تبریز متوقف شد و مسئولان تصمیم گرفتند مسیرهای دوچرخه‌سواری را در شهرک‌های اطراف تبریز از جمله شهرک خاوران ایجاد کنند.در طرح جدید شهرداری تبریز، 110کیلومتر برای دوچرخه‌سواری در نظر گرفته شده که بیش از نیمی از آن محقق شده و مسئولان امیدوارند امسال بخش‌های بیشتری از این مسیرها در دسترس شهروندان قرار گیرد.
مطالبه اهالی خوی برای دوچرخه‌سواری
خوی به عنوان یکی از شهرهای بزرگ آذربایجان غربی از سال96 شاهد تصویب و اجرای مسیرهای دوچرخه‌سواری بود. مسئولان این شهر با توجه به آب و هوای مناسب شهر، بافت فرهنگی و مطالبه‌های مردمی توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری را در اولویت خود قرار دادند. پس از برنامه‌ریزی‌های متعدد در سال 98 ساماندهی بلوار شهید شرفخانلو در خوی انجام و مسیر اختصاصی دوچرخه‌سواری به طول ۲کیلومتر طراحی و اجرا شد. در سال99 اجرای 5 کیلومتر دیگر مسیر دوچرخه‌سواری در این شهر آغاز شد که شامل مسیر دوچرخه‌سواری خانوادگی در امتداد 2باند کمربندی شهید سلیمانی بود. در حال حاضر دوچرخه‌سواران خوی امکان استفاده از این مسیر را دارند. هرچند نواقصی در این طرح وجود دارد، اما آسفالت مناسب مسیر، امکان دوچرخه‌سواری ایمن و لذت‌بخش را فراهم کرده است.بنابر اعلام مسئولان خوی، افزایش مسیرهای دوچرخه‌سواری در این شهر با توجه به علاقه‌مندی شهروندان در اولویت قرار دارد و با انتخاب اعضای شورای اسلامی این شهر، شهرداری برای سال‌های آینده و در بودجه شهری، پیشنهاد افزایش مسیرهای دوچرخه‌سواری را ارائه خواهد داد.
رکوردشکنی مشهدی‌ها در دوچرخه‌سواری
از شروع ساخت مسیر ویژه دوچرخه‌سواری تا سال 97 حدود 125 کیلومتر از این مسیر در شهر مشهد به بهره‌برداری رسید و از سال 97 تا 1400 با بودجه‌هایی که برای تکمیل این طرح اختصاص یافت، 135کیلومتر دیگر نیز به مسیر دوچرخه‌سواری اضافه شد.در مرحله اول مطالعات جامع حمل‌ونقل پاک و بر اساس ظرفیت‌های شهر مشهد در مجموع 260کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در این شهر پیش‌بینی شده بود که در ابتدای سال 1400 به بهره‌برداری رسید. دوچرخه‌سواری یک نوع سبک جدید در حمل‌ونقل محسوب می‌شود که در بعضی از شهرها تفریحی و بعضی دیگر ورزشی است، اما در مشهد علاوه بر این‌ها در کنار توسعه مسیرهای دوچرخه به تسهیل در رفت‌وآمد شهروندان نیز توجه ویژه‌ای شده. در فروردین سال 99 بیشترین آمار خرید و فروش دوچرخه کشور در شهر مشهد به ثبت رسیده است.بعضی از مسئولان با دوچرخه‌سواری بانوان در ملأعام مخالف هستند و این مساله نیز توسط ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان کنترل می‌شود. این محدودیت‌ها به خاطر رعایت نکردن صحیح حجاب و استفاده از لباس‌های نامناسب تعداد معدودی از دوچرخه‌سواران به‌وجود آمد. اما کسانی که این موازین را رعایت کنند، هیچگونه منعی برای دوچرخه‌سواری ندارند.
سنت دوچرخه‌سواری در بناب
بناب در گذشته شهر دوچرخه آذربایجان شرقی لقب گرفته بود. خط دوچرخه‌سواری 7کیلومتری در این شهر با استقبال زیاد شهروندانی روبه‌رو شده است که از نظر فرهنگی علاقه خاصی به دوچرخه‌سواری دارند. حتی در یکی از میادین اصلی بناب مجسمه بزرگی از دوچرخه نصب شده است.در سال‌های گذشته بیش از 20همایش ملی و استانی دوچرخه در این شهر برگزار شده است و طبقات مختلف مردم از دوچرخه برای رفت وآمد استفاده می‌کنند. مسیر دوچرخه‌سواری این شهر از ابتدای بلوار لاله تا محل پارک بزرگ فدک ساخته شده، اما نبود ایستگاه و پارکینگ ویژه دوچرخه در این مسیر از مواردی است که به عنوان مطالبه دوچرخه‌سواران مطرح می‌شود.
اعلام نیاز برای مسیرهای جدید در اصفهان
سال99 شورای ترافیک اصفهان تصمیم گرفت ۷۷۷کیلومتر مسیر استاندارد و ایمن دوچرخه‌سواری برای این کلانشهر ایجاد کند؛ اقدامی که ضمن توسعه فرهنگ دوچرخه‌سواری بر حفظ سلامت مردم، کاهش مشکلات ترافیکی و آلودگی هوا موثر است. در حال حاضر ۱۳۵کیلومتر از این مسیر اجرا شده و ۶۴۲کیلومتر آن باقی مانده است. از ۷۷۷کیلومتر مصوب، ۳۰۰کیلومتر درجه یک با عرض ۲متر و جدول‌گذاری و ایمن‌سازی در قالب مسیرهای یک طرفه و دوطرفه ایجاد می‌شود. ۵۵کیلومتر درجه۲ با خط‌کشی و علائم ترافیکی در سمت راست خیابان و تابلوی توقف ممنوع، ۳۵کیلومتر درجه3 با خط‌کشی در پیاده‌رو و ۳۰ کیلومتر درجه۴ در مسیر خط ویژه اتوبوس ساخته خواهد شد.
طبق گفته «علی ملک‌زاده‌فر» رئیس اداره اجرایی معاونت ترافیک شهری اصفهان پیش از این 45کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در شهر وجود داشت که بخش زیادی از آن در حاشیه زاینده‌رود و بخش‌های دیگر به صورت پراکنده در نقاط دیگر شهر ایجاد شده بود. این مسیرهای پراکنده چون به صورت خطوط جداگانه در خیابان تعریف شده بودند، مورد استفاده قرار نمی‌گرفت. برخی از این خطوط کم‌عرض و بدون استاندارد بودند و با گذشت زمان دچار خرابی شدند و موانع زیادی مانند باجه تلفن و سطل زباله در مسیر آن‌ها قرار داشت. در کنار ساخت مسیرهای جدید، مسیرهای قدیمی هم بازسازی و به‌سازی شد که از جمله این مسیرهای بازسازی شده می‌توان به خیابان‌های آل‌بویه، وحید و سردار حجازی اشاره کرد.
رئیس اداره اجرای معاونت ترافیک شهری اصفهان ادامه این مسیر را منوط به بسترسازی و فرهنگ‌سازی برای دوچرخه‌سواری و ایجاد زیرساخت‌های لازم می‌داند و می‌گوید: «برای اجرای طرح، بازه ۴ساله در نظر گرفته‌ایم و تا سال ۱۴۰۴ این ۷۷۷ کیلومتر تکمیل خواهد شد. با اتصال مسیرها سعی کردیم یک شبکه خطوط را ایجاد کنیم و از زمانی که این کار را انجام داده‌ایم دوچرخه‌سواری افزایش یافت و اعلام نیاز برای مسیرهای جدید بیشتر شد.» در مواردی وجود بافت قدیمی خیابان‌ها، کسبه محل، عادت‌های مردمی و ترافیک ماشین‌های عبوری، مشکلاتی را به وجود آورده، اما در کنار آن مشارکت و حمایت هم زیاد بوده است. دوچرخه‌سواران اصفهانی، تشکل‌های هوای پاک و دوچرخه‌سواری، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، انجمن قلب و نهادها و سازمان‌های دیگر از حامیان و مشوقان اجرای این طرح هستند. پلیس راهور هم با توجه به تصادف‌های دوچرخه‌سواران و آسیب‌پذیر بودن آن‌ها از ایجاد مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری حمایت جدی می‌کند.
اجرای 25 کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در اراک
نخستین مسیر دوچرخه‌سواری کلانشهر اراک در استان مرکزی سال 96 از خیابان جهان‌پناه تا کوی شهید بهشتی ایجاد و در سال‌های بعد طرح توسعه‌ای ایجاد این مسیر در منطقه یک اجرا شد و کم کم در سایر مناطق توسعه یافت به گونه‌ای که خطوط ویژه مصوب دوچرخه در کلانشهر اراک 25 کیلومتر تعیین شده است. سرپرست شهرداری اراک در گفت‌وگو با همشهری از اجرای تعهد ایجاد خطوط ویژه مصوب خبر می‌دهد و می‌گوید: «با توجه به سیاست‌های شهرداری اراک و شورای اسلامی پنجم درباره اجرای پروژه‌های انسان‌محور، طرح‌های ساخت مسیر دوچرخه‌سواری در دستور کار شهرداری قرار گرفته».
«علیرضا بیاتیان» با بیان اینکه تاکنون 25کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه‌سواری در قالب 2فاز در کلانشهر اراک اجرا شده است، می‌افزاید: «خوشبختانه در اراک استقبال بسیار خوبی از ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری شده و مانع فرهنگی در این زمینه وجود ندارد. مسئولان فرهنگی و اجرایی هم در این زمینه همراه و همگام شهرداری اراک هستند.»سرپرست شهرداری اراک با اشاره به بهره‌برداری از پیاده‌راه خیابان امیرکبیر توضیح می‌دهد: «تلاش ما این است که با اتصال پروژه‌های مسیرهای دوچرخه‌سواری با مسیرهای پیاده‌رو شاهد حضور مطلوب شهروندان در شهر و کاهش آلودگی هوا باشیم و به تحقق پروژه انسان‌محورشدن شهر اراک کمک کنیم.»
ابتکار شهرداری نیشابور برای ایستگاه دوچرخه
با مطالعات ترافیکی انجام شده و بررسی ظرفیت‌های شهر نیشابور، ساخت 180 تا 200 کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه‌سواری برای این شهر پیش‌بینی شده است. طرح ساخت مسیر ویژه دوچرخه‌سواری در شهر نیشابور استان خراسان رضوی در چند مرحله انجام خواهد شد که در مرحله اول حدود 24 کیلومتر از این طرح اجرا شده و به بهره‌برداری رسیده است.اجرای کامل مسیر ویژه دوچرخه‌سواری طی 10سال در 3مرحله کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت انجام می‌شوند و تاکنون نیشابور عملکرد قابل قبولی در مقایسه با شهرهای با جمعیت میانه در کشور داشته است.برای اولین‌بار در کشور طرح ایستگاه سیار دوچرخه توسط شهرداری نیشابور طراحی و اجرا شد. با توجه به مشکلاتی مثل سرقت و تخریب دوچرخه‌ها در ایستگاه‌های دوچرخه در شهرهای دیگر، شهرداری نیشابور یک اتوبوس فرسوده را به ایستگاه سیار دوچرخه تبدیل کرد.50 دوچرخه و وسایل مرتبط در این اتوبوس جانمایی شده است. اتوبوس هر روز صبح در ایستگاه ابتدایی مسیر دوچرخه‌سواری حاضر شده و با اتمام ساعت کار به محل توقفگاه شهرداری منتقل می‌شود.به دلیل قدمت فرهنگ دوچرخه‌سواری در نیشابور و تردد بالای دوچرخه‌سوارها از سال‌ها پیش و همچنین رعایت اصول اجتماعی از سوی شهروندان، مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد.
شیراز، شهر دوچرخه
در شیراز بیش از ۳۰۰ کیلومتر مسیر دوچرخه ایجاد شده و این شهر از کلانشهرهایی است که برنامه‌ریزی برای توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری در آن در دست انجام است. شهرداری شیراز بر اساس سیاست انسان‌محوری و نگاه نرم به شهر برای ایجاد زیرساخت دوچرخه‌سواری کار بزرگی انجام شده و با آوردن دوچرخه‌های هوشمند به شهر، شیراز را شهر ملی دوچرخه کرده است. در یک سال گذشته حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار سفر و ۷۲ هزار کاربر دوچرخه‌های اشتراکی در شیراز ثبت شده است که نشان می‌دهد مردم استقبال بسیار خوبی از دوچرخه‌ها نشان دادند و مسئولان هم همکاری خوبی کردند.
استقبال کم خرم‌آبادی‌ها از دوچرخه‌سواری
نخستین مسیر دوچرخه‌سواری خرم‌آباد در بوستان زیباکنار و اطراف دریاچه ماهی ایجاد شد که 1500 متر طول داشت. بعد از آن در 4 باغ ایران‌زمین واقع در بلوار پارک محله گلدشت چنین مسیری به طول هزار متر ساخته شد. بنابراین مرکز استان لرستان جمعا 3 کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری دارد.در بوستان ۴۴ هکتاری آبشار طلایی نیز محدوده‌ای برای ساخت مسیر دوچرخه‌سواری در آینده دیده شده و از آن‌جایی که بوستان تکمیل نشده، مسیر دوچرخه‌سواری آن نیز نیمه‌کاره مانده است.استقبال شهروندان خرم‌آبادی از فرهنگ دوچرخه‌سواری نسبت به شهرهای دیگر کشور زیاد نیست و آن‌ها علاقه زیادی به ورزش دوچرخه‌سواری ندارند.
3 کیلومتر، سهم همدان از مسیرهای دوچرخه‌سواری
همدان از نظر مسیرهای پیاده‌روی وضعیت مناسبی دارد، اما از نظر مسیرهای دوچرخه‌سواری دچار کمبودهای جدی است. مسیر دوچرخه‌سواری همدان محدود به بلوار ارم و بوستان مردم است و طول آن به 3کیلومتر هم نمی‌رسد. به همین دلیل یکی از اولویت‌های سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری، افزایش طول مسیر دوچرخه‌سواری در بوستان‌های شهر است و مطالعات آن انجام شده. همچنین شهرداری همدان قصد دارد با اجرای دوچرخه‌سواری محله‌ای یک یا دو مسیر را طی هفته در یک محله ببندد تا اهالی در آن با دوچرخه تردد کنند. مسئولان شهرداری همدان معتقدند آب و هوای کوهستانی و شیب زیاد این شهر مانع از این می‌شود که شهروندان همدان در همه فصول امکان استفاده از دوچرخه را داشته باشند.