همشهری‌آنلاین - زینب زینال‌زاده: سهم دوچرخه از سفرهای درون‌شهری پایتخت با توسعه مسیرهای ویژه در حال افزایش است اما مدتی است که مدیریت شهری نگاه خاصی به توانیابان و حق بهره‌برداری آنها از این وسیله حمل‌ونقل پاک را نیز در برنامه‌های جدید خود گنجانده است.
توسعه شهرنشینی سبب افزایش خودرو، ترافیک، سروصدا و... شده و این روزها در پایتخت کمتر نقطه دنج و آرامی یافت می‌شود تا بتوان از شلوغی و هیاهوی شهر به آن پناه برد و به صدای طبیعت و آواز پرندگان گوش داد. البته این وضعیت در همه کلانشهرهای کشور و حتی شهرهای بزرگ دنیا دیده می‌شود. درست مانند شهر آمستردام هلند که چند دهه قبل دقیقا وضعیت کنونی تهران را داشت و در تسخیر خودروها بود. با ورود دوچرخه به شبکه حمل‌ونقل عمومی و نهادینه‌شدن فرهنگ استفاده از این وسیله برای انجام کارهای روزمره، چهره این شهر دگرگون شد و امروز پایتخت دوچرخه‌سواری دنیا محسوب می‌شود. در آمستردام دوچرخه بر هر وسیله نقلیه دیگری اولویت دارد و مسیرهای به‌هم پیوسته دوچرخه در آن چنان امن و ایمن هستند که کودکان، سالمندان و حتی معلولان می‌توانند با اطمینان و آسودگی خاطر در خیابان‌ها و کوچه‌ها رکاب بزنند.
به‌گفته پیروز حناچی، شهردار تهران، قرار نیست تهران مانند آمستردام شود و مدیریت شهری قصد دارد برنامه تدوین‌شده توسعه دوچرخه را در مسیری که متناسب با ویژگی‌ها و ظرفیت‌های تهران ترسیم شده، سوق دهد. از سوی دیگر کاهش ترافیک، آلودگی هوا و رهایی خیابان‌ها و کوچه‌ها از تصرف خودروها، مطالبه شهروندان است که تحقق آن میسر نمی‌شود مگر با توسعه دوچرخه و حمل‌ونقل پاک. اقدامی که در این دوره مدیریت شهری به‌جد پیگیری شد و به‌گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران سهم دوچرخه در سفرهای درون‌شهری با افزایش قابل‌قبولی به یک‌درصد رسیده و تجربیات جهانی نشان می‌دهد که چنین رویکردی همچنان باید ادامه یابد؛ نکته‌ای که نباید فدای نگاه‌های جناحی و سیاسی در آینده شود چراکه به سلامت جسمی و روانی شهروندان گره خورده است.
در این میان، سیدمناف هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران، در تشریح افزایش سهم دوچرخه در پایتخت گفت که تیرماه سال ۹۹ سهم دوچرخه از سفرهای درون‌شهری حدود ۰۸/۰ درصد بود و سهم هدف‌گذاری‌شده در سند توسعه دوچرخه در پایان سال ۹۹ باید به ۰۹/۰ درصد می‌رسید که با اقدامات انجام‌شده این سهم به یک‌درصد رسید. به‌گفته او پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا پایان ۱۴۰۰ این سهم به ۲/۱ درصد و تا پایان ۱۴۰۱ هم به ۵/۱ درصد می‌رسد.
خدمت‌رسانی به معلولان
توجه به حق و حقوق شهروندان در سند توسعه دوچرخه لحاظ شده است و سیدمناف هاشمی درباره سهم معلولان از دوچرخه سواری در تهران گفت: «تعاملات خوبی با مسئولان فدراسیون جانبازان و معلولان داریم و از نظرات آنها در ایجاد امکانات و ارائه خدمات به توانیابان استفاده می‌کنیم. در بحث دوچرخه هم نخست به مقوله آموزش دوچرخه‌سواری به توانیابان پرداخته‌ایم و لذا مربیان متخصص با حضور در بوستان‌های مناطق ۴، ۵، ۱۳، ۱۶ و ۲۰ آموزش‌های لازم را به معلولان و خانواده‌هایشان ارائه می‌دهند. همچنین در پارک پلیس، خانه دوچرخه ویژه توانیابان راه‌اندازی شده است که آنها می‌توانند از سه‌چرخه‌ها برای تفریح در پارک استفاده کنند».
به‌گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران، هرچند اقدامات مربوط به معلولان و توانیابان اندک است اما با استقبال شهروندان مواجه شده و از این‌رو خدمت‌رسانی به این قشر از جامعه همچنان با جدیت پیگیری می‌شود. همچنین با تکمیل شبکه مسیر دوچرخه در تهران و ایجاد پیوستگی میان مناطق، توانیابان می‌توانند با اطمینان پا به رکاب شوند.
نوپا بودن مد حمل‌ونقل
سند توسعه دوچرخه از سال ۹۷ در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفت و با اقدامات انجام‌شده اکنون سهم این وسیله حمل‌ونقل از سفرهای درون‌شهری به یک‌درصد رسیده است؛ عددی که در مقایسه با سایر کشورها کوچک و ناچیز به‌نظر می‌رسد اما به‌گفته سیدمناف هاشمی این عدد نشانگر تحول در حوزه حمل‌ونقل و رشد توسعه دوچرخه در پایتخت است. او درباره قیاس وضعیت توسعه دوچرخه در تهران با سایر کلانشهرهای دنیا گفت: «وضعیت کلانشهر تهران در مقایسه با کلانشهرهای کشور به لحاظ کالبدی و جمعیتی اصلا قابل قیاس نیست و سهم یک‌درصدی حقیقتا در پایتخت بیش از ۹ میلیون نفری خوب است. همچنین وضعیت پایتخت با کلانشهرهای اروپایی هم قابل قیاس نیست چراکه این کشورها سال‌ها روی بحث گسترش استفاده از مد حمل‌ونقل پاک (دوچرخه) کار جدی کرده‌اند اما در ایران مد ترافیکی و حمل‌ونقلی نوپاست.» به‌گفته او شهرهای مطرح در دوچرخه با کلانشهر تهران به لحاظ توپوگرافی، گستردگی و حجم سفرها و سایر موارد قابل قیاس نیستند. مثلا در شهر آمستردام در حال حاضر سهم سفرهای درون‌شهری با دوچرخه چیزی حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد است اما در تهران تازه به نرخ یک‌درصد رسیده‌ایم. سیدمناف هاشمی ادامه داد: «نوپا بودن مد حمل‌ونقل پاک(دوچرخه) به این معنا نیست که سال‌ها باید طول بکشد تا ما با کشورهایی که در حوزه توسعه دوچرخه خوب عمل کرده‌اند، برابری کنیم، بلکه باید سرعت و تمرکز بیشتری روی حمل‌ونقل پاک داشته باشیم.»
ریل‌گذاری حمل‌ونقل پاک
توجه به حمل‌ونقل پاک و استفاده از دوچرخه همواره مورد توجه مدیران شهری بوده اما در دوره پنجم اقدامات اساسی در این حوزه براساس سند توسعه دوچرخه انجام شد. به‌گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران ورود دوچرخه اشتراکی نسل ۴، احداث مسیرهای پیوسته مخصوصا در قسمت مرکزی شهر، ایجاد تسهیلات پارکینگ در مجاورت ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی ازجمله مترو، راه‌اندازی مراکز آموزشی و همچنین مشارکت دادن NGOها در توسعه دوچرخه سواری، مهم‌ترین دستاورد مدیریت شهری است. سیدمناف هاشمی از این اقدامات با عنوان ریل‌گذاری حمل‌ونقل پاک یاد کرد و گفت: «براساس سند توسعه ریل‌گذاری حمل‌ونقل پاک و ترویج استفاده از دوچرخه و افزایش سهم این وسیله نقلیه عمومی تا سال ۱۴۰۱، صورت گرفته است و امیدواریم به‌زودی شاهد افزایش سهم سفرهای درون‌شهری دوچرخه در تهران و کاهش ترافیک و آلودگی هوا باشیم.» به‌گفته او حمل‌ونقل پاک شامل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و استفاده از حمل‌ونقل پاک موتوری و برقی است و از این طریق می‌توان مشکلاتی چون آلودگی‌های زیست‌محیطی، ترافیک، کم‌تحرکی و... را برطرف کرد.
اعمال سیاست محدودکننده وسایل نقلیه موتوری
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران به آینده توسعه دوچرخه در پایتخت امیدوار است. سیدمناف هاشمی گفت: «به آینده دوچرخه‌سواری در شهر تهران و کشور امیدوارم ولی باید توجه داشته باشیم که هیچ شهری با ارائه تسهیلات دوچرخه، ایجاد و توسعه مسیر دوچرخه به شهر دوچرخه‌سواران تبدیل نشده است و ما نیاز به اعمال سیاست‌های محدودکننده برای خودروها و موتورسیکلت‌ها در شهرها داریم. در حقیقت با این کار نرخ سهم سفرهای درون‌شهری با دوچرخه افزایش می‌یابد و با تمرکز بیشتری می‌توان روی توسعه حمل‌ونقل پاک برنامه‌ریزی کرد.»
صرفه جویی در مصرف سوخت بارکاب‌زدن
براساس برنامه پنج‌ساله توسعه دوچرخه‌سواری در کلانشهر تهران یکی از پروژه‌ها تهیه نرم‌افزار پایش میزان دوچرخه‌سواری شهروندان است. در راستای تحقق این برنامه اپلیکیشن پایش دوچرخه‌سواری شهروندان با نام «دوچرخه» از بهار ۱۳۹۹ با هدف ترویج دوچرخه شهری به‌عنوان یک شیوه حمل‌ونقل پاک بهره‌برداری شده است. براساس آمارهای ثبت‌شده ماه گذشته، هزار و ۶۳۲ سفر از طریق اپلیکیشن «دوچرخه» در شهر تهران با دوچرخه انجام شده است و دوچرخه سواران حدود ۲۵ هزار و ۵۳۶ کیلومتر مسیر را رکاب زده‌اند. این اعداد نشان می‌دهند که ۵ هزار و ۶۱۸ کیلوگرم در کاهش گاز مونواکسید کربن و یک هزار و ۷۸۸ لیتر هم در مصرف سوخت صرفه‌جویی شده است.
امکانات دوچرخه‌سواری در تهران
۶۰ خانه دوچرخه
۱۴۰۰ دستگاه دوچرخه اشتراکی
۲۶۰ کیلومتر مسیر دوچرخه
۸۰ ایستگاه دوچرخه اشتراکی