همشهری- زهرا خلجی: با گذشت یک‌سال و نیم از شیوع بیماری کووید-۱۹در دنیا، حالا ما با ویروسی روبه‌رو هستیم که بسیار آسان‌تر از نسخه‌ای که در اواخر سال ۲۰۱۹ در ووهان ظاهر شد، منتقل می‌شود. به گزارش بی‌بی‌سی، نوع آلفای ویروس کرونای مولد این بیماری که برای نخستین‌بار در کنت انگلیس شناسایی شد، جهش زیادی در توانایی انتقال خود داشت. پس از آن شاهد نوع دلتا بودیم که نخستین‌بار در هند دیده شد و همچنان قدرت انتقال بسیار بیشتری از نوع آلفا دارد. این جهش‌ها یعنی تکامل در عمل.
بیشتر بخوانید:
با این اوصاف، آیا ما محکوم به زندگی ابدی با انواع جدیدی از ویروس کرونا هستیم که مهار آنها دشوارتر می‌شود و آیا برای بدتر شدن جهش‌ها، حد و مرزی وجود دارد؟
جهش‌ها تا کجا پیش می‌رود
بهترین روش مقایسه قدرت انتشار بیولوژیکی خالص ویروس‌ها بررسی R۰ آنهاست. این اصطلاح نشان‌دهنده میانگین افرادی است که به ویروس مبتلا شده‌اند. با توجه به مدل‌سازان بیماری در ایمپریال کالج لندن، این تعداد هنگام شروع همه‌گیری در ووهان حدود ۲.۵ بود و ممکن است برای نوع دلتا به ۸.۰ برسد.
دکتر آریس کاتزوراکیس که در مورد تکامل ویروسی در دانشگاه آکسفورد تحصیل می‌کند نیز می‌گوید: این ویروس ما را بسیار متعجب کرده است. رفتار آن فراتر از چیزی است که از آن می‌ترسیدیم. واقعیت این است که طی ۱۸ ماه، ۲ نژاد (آلفا و سپس دلتا) به‌وجود آمده که هر کدام ۵۰ درصد بیشتر قابل انتقال هستند.
به‌گفته کاتزوراکیس تا ۲ سال آینده این جهش‌ها احتمالا بیشتر خواهد شد. ویروس‌های دیگر R۰ بسیار بالاتری دارند؛ مثل ویروس سرخک که در این زمینه رکورددار است و شیوع انفجارگونه‌ای دارد. دکتر کاتزوراکیس می‌گوید: درنهایت محدودیت‌هایی وجود دارد و ویروسی نداریم که بتواند همه جهش‌های بد را با هم ترکیب کند. ویروس مجبور است برای این که در یک چیز بهتر شود، در موارد دیگر بدتر شود. سریع‌ترین برنامه واکسیناسیون در تاریخ، مانعی متفاوت برای ویروس ایجاد می‌کند تا بتواند جهش‌های دیگری در جهت تکامل خود داشته باشد.
به‌گفته دکتر کاتزوراکیس، ممکن است تغییراتی که ویروس برای غلبه بر واکسن ایجاد می‌کند، درنهایت به از بین رفتن قدرت سرایت آن منجر شود. او فکر می‌کند نوع بتا - که جهشی به نام E۴۸۴K دارد و به فرار از سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند، اما موفق به از بین بردن آن نمی‌شود - نمونه‌ای از این دست است. با این حال، دلتا جهش‌هایی دارد که هم به گسترش آن کمک می‌کند و هم تا حدی از مصونیت طفره می‌رود. پیش‌بینی آنچه به‌عنوان یک استراتژی بهینه برای ویروس کرونا شناخته شود، هنوز دشوار است.
یک برنامه مدون واکسیناسیون می‌تواند با ایجاد مصونیت گسترده باعث شود تا جهش‌های بعدی مشکل اساسی ایجاد نکنند، اما این نسخه‌های قابل انتقال به‌تدریج برای سایر نقاط جهان که دسترسی کافی به واکسن برای غلبه بر کووید-۱۹ندارند، یک کابوس تلخ است.