همشهری- یکتا فراهانی: جهش‌های هندی و آفریقایی، آرام و بی‌صدا در حال پیشروی‌اند. با اینکه هنوز در بسیاری از استان‌ها، ویروس غالب، همان کرونای انگلیسی است اما حالا موارد ابتلا به گونه‌های جدید در حال افزایش است. آمار دقیقی از میزان ابتلا به جهش‌های جدید وجود ندارد، در شهرهای مختلف، کیت‌های تشخیص گونه‌های جدید در دسترس نیست و دایره نمونه‌گیری‌ها برای تشخیص ابتلا به سوش‌های جدید، کوچک است. متخصصان عفونی و کادر درمان فعال در بخش کرونای مراکز درمانی، تاکید می‌کنند که نشانه‌های ابتلا به گونه‌های جدید، درست مانند جهش‌های قبلی است و تنها در سرعت ابتلا و شدت بیماری، تفاوت دیده می‌شود. مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا، از وضعیت ابتلا به کرونای هندی در این ۳ استان اعلام نگرانی کرد، اما مسئولان نظام سلامت در بخش‌های مختلف این استان‌ها به همشهری می‌گویند هنوز این گونه‌ها شیوع بالایی پیدا نکرده‌اند. شناسایی این گونه‌ها، تنها به این ۳ استان محدود نمی‌شود. بر اساس اعلام معاون درمان ستاد کرونای استان تهران، موارد تک‌گیر کرونای هندی و آفریقایی در تهران هم دیده شده است. نیمه‌های خرداد هم سخنگوی وزارت بهداشت، نسبت به انتشار ویروس جهش‌یافته هندی و آفریقایی در شهرستان‌های قرمز کشور هشدار داده بود.
وزارت بهداشت جلوی سرایت جهش‌های جدید را بگیرد
متخصصان عفونی می‌گویند، جز جهش‌های هندی و آفریقایی، جهش‌های دیگری به اسم ویتنامی و نپالی هم دیده شده؛ هر چند که هنوز در این زمینه مطالعات زیادی انجام نشده است. محمدرضا هاشمیان، متخصص عفونی بیمارستان مسیح‌دانشوری، درباره این جهش‌ها به همشهری می‌گوید: بررسی‌های انجام شده درباره جهش هندی ویروس کرونا نشان می‌دهد که سرایت‌پذیری آن، ۴۰درصد بیشتر از ویروس جهش‌یافته انگلیسی است، اما درباره میزان مرگ، فعلا گزارشی در دست نیست. او هم مانند مردانی (عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا) نسبت به سرایت این بیماری به شهرهای دیگر، نگران است و می‌گوید: «وظیفه وزارت بهداشت است که اجازه ندهد، ویروس‌ها از شهرهای مختلف استان هرمزگان یا سیستان و بلوچستان و سایر استان‌های مشکوک، به تمام کشور منتقل شود، تا دوباره با پیک جدیدی از بیماری مواجه نشویم.» براساس اعلام نشانه‌ها، درمان جهش‌های جدید کرونا، درست مانند سوش‌های قبلی است: «جهش‌های ویروس کرونا، معمولا مرتبط با پروتئین اسپایک است. توالی این پروتئین بعضا دچار تغییرات جزئی می‌شود که می‌تواند به نفع انسان یا به ضرر آن باشد؛ بنابراین اگر جهش موجب اتصال بین ویروس و سلول‌های انسانی شود، سرایت‌پذیری، بیشتر می‌شود؛ ضمن اینکه این ویروس هنوز درمان قطعی ندارد؛ بنابراین تمام مردم باید همچنان تمام پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.»
این متخصص در ادامه به نکته دیگری اشاره می‌کند و آن هم اطلاعات نادرست درباره جهش‌های کروناست: «موضوعات مطرح شده درباره جهش آفریقایی ویروس، اغراق شده است؛ چرا که آمار فوتی‌های ما اغلب بالای ۱۵۰ نفر در روز است؛ درحالی‌که آفریقا حدود ۸۳ نفر فوتی دارد. اغراق در مورد بعضی جهش‌ها کاملا غیرعلمی است؛ مثلا این که گفته می‌شود جهش انگلیسی ۳ روزه بیمار را از پا درمی‌آورد، درست نیست و اگر هم چنین اتفاقی افتاده به‌دلیل شرایط و ابتلا به بیماری زمینه‌ای خود بیمار بوده است.» با این حال به‌گفته این متخصص عفونی، بررسی‌ها نشان می‌دهد هم‌اکنون تمام واکسن‌ها توان مقابله با جهش‌های فعلی را دارند و می‌توانند بیماران را از مرگ نجات دهند؛ بنابراین به جای ترساندن مردم از جهش‌ها، بهتر است واکسیناسیون گسترده‌تر انجام و دوز دوم آن تامین شود: «سرعت واکسیناسیون در کشور، قابل‌قبول نیست؛ درصورتی که می‌توان در مدت ۱۲۰ روز ۷۰ درصد جامعه را واکسینه کرد و به این پاندمی پایان داد. البته برای این مقدار واکسیناسیون هم به واکسن داخلی نیاز است و هم واکسن وارداتی.»
جولان کرونای آفریقایی و هندی در هرمزگان
مدت‌هاست که جهش‌های هندی و آفریقایی در کنار جهش انگلیسی در هرمزگان جولان می‌دهند. براساس آخرین آماری که فاطمه نوروزیان، سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان به همشهری می‌دهد، تاکنون در این استان، یک مورد ابتلا به جهش هندی و ۴۴مورد جهش آفریقایی گزارش شده است: «از ۴۴مورد ابتلا به جهش آفریقایی، تنها یک مورد باعث مرگ مرد سالمندی شد که او هم بیماری زمینه‌ای داشت. در این مدت یک جوان ۲۹ ساله هم به کرونای هندی مبتلا شد که به‌دلیل سابقه بیماری قلبی، در چند روز جان باخت؛ به همین دلیل نمی‌توان در مورد تفاوت سوش هندی با سوش‌های دیگر نظر داد؛ چرا که اطلاعات زیادی درباره آن وجود ندارد و مدت زمان زیادی از شیوع آن نمی‌گذرد.» نوروزیان تأکید می‌کند که جز این دو مورد، درمان بیشتر مراجعه‌کنندگان مبتلا به کرونای آفریقایی، در حد سرپایی بوده است: «نشانه‌های جهش هندی، تفاوت زیادی با جهش‌های دیگر ندارد؛ درست مانند جهش انگلیسی که تفاوتی با ویروس قبلی نداشت. تفاوت در سرعت انتقال و شدت بیماری است. در استان هرمزگان ویروس غالب، کرونای انگلیسی است که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن سرعت درگیری ریه است.» براساس اعلام او، ویروس انگلیسی بیشتر جوان‌ها را درگیر می‌کند و موارد بستری، سرعت انتقال، شدت بیماری و مرگ‌ومیر هم در این گونه جدید، افزایش بیشتری داشته است. البته خطر شیوع کرونا با جهش جدید آفریقایی و هندی هم وجود دارد.» او تأکید می‌کند که تغییرات بیماری و تفاوت آن با سوش‌های قبلی، زمانی مشخص می‌شود که تعداد زیادی از افراد درگیر آن شده باشند و مدت زمان زیادی از شیوع گذشته باشد؛ مثل کرونای انگلیسی. اما جهش‌های جدید، به‌تازگی شایع شده‌اند.
جهش‌های جدید هنوز به مشهد و قم نرسیده
خراسان رضوی یکی از استان‌هایی است که پیش از این مشکوک به دیده شدن کرونای آفریقایی و هندی بود، اما مهدی قلیان، معاون بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی خراسان رضوی به همشهری می‌گوید، کیت‌های تشخیص جهش‌های احتمالی ویروس کرونا در مشهد وجود ندارد، تعدادی نمونه برای شناسایی جهش‌ها به تهران فرستاده شده، اما تاکنون جهش‌های هندی یا آفریقایی در این استان شناسایی نشده است. از آن طرف، علی قاسمی، سوپروایزر اورژانس بیمارستان کامکار قم هم تأکید می‌کند که در استان قم، ویروس غالب همچنان همان ویروس کرونای انگلیسی است؛ یعنی حدود ۹۰درصد از میان ابتلاها. به‌گفته او، جهش‌های جدید هنوز دیده نشده است.
خوزستان کانون ویروس کرونا
خوزستان اما شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. نسرین خالدی، سوپروایزر بیمارستان رازی اهواز از وضعیت نامناسب این استان در شیوع کرونا انتقاد می‌کند و به همشهری می‌گوید: «در استان خوزستان، جز آذر سال گذشته که آمار مبتلایان به کرونا کم شد، هیچ وقت وضعیت خوبی از نظر ابتلا وجود نداشته است؛ یعنی از زمان آغاز جهش انگلیسی در ۱۵بهمن تا همین حالا، آمار مبتلایان کاهش زیادی نداشته است؛ این در حالی است که سوش انگلیسی منجر به ابتلای خانوادگی شده است.» با این همه اما خالدی با قطعیت درباره شناسایی جهش‌های هندی و آفریقایی در این استان اظهارنظر نمی‌کند، اما تأکید می‌کند که در این استان به‌دلیل سبک زندگی و آداب و رسومی که وجود دارد، تجمع‌ها خانوادگی و پرجمعیت است، در این شرایط مهار بیماری بسیار سخت است. همه اینها در شرایطی است که با وجود شیوع بالا، مردم باز هم در مراسم شرکت می‌کنند و همین موضوع منجر به گسترده‌تر شدن بیماری می‌شود. زنجیره انتقال بیماری در این وضعیت قطع نمی‌شود. خالدی می‌گوید، در این شرایط، می‌توان گفت که استان خوزستان یکی از مناطق اصلی انتقال بیماری است؛ چراکه تردد مسافر به این استان زیاد است و تورهای زیادی برگزار می‌شود. البته به همه اینها مشکلات اقتصادی را هم باید اضافه کرد: «در بعضی مناطق استان، مردم حتی قدرت خرید ماسک را هم ندارند و نمی‌توانند در خانه بمانند و کار نکنند؛ بنابراین نباید تنها از مردم انتظار داشت که در چرخه قطع شیوع بیماری همکاری داشته باشند. از سوی دیگر، واکسیناسیون در این استان باید سرعت بیشتری پیدا کند تا به قطع زنجیره انتقال کمک شود.»
خودداری از رعایت پروتکل‌ها
سیستان و بلوچستان، یکی از استان‌های پرخطر در شیوع گونه‌های جدید ویروس کرونا شناخته می‌شود. پیش از این مسئولان وزارت بهداشت نسبت به شناسایی مواردی از این گونه‌ها در این استان هشدار داده بودند. اول خرداد سخنگوی ستاد مقابله با کرونا گفته بود که استان‌های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در معرض جهش‌های جدید قرار دارند؛ اگر پروتکل‌ها به درستی رعایت نشود، سوش‌های جدید مانند جهش انگلیسی، شیوع بالایی پیدا می‌کند. با این حال اما مهدی میرادی، مدیر شبکه بهداشت و درمان چابهار تأکید می‌کند که در چابهار، ویروس غالب، همچنان انگلیسی است و مواردی از جهش‌های آفریقایی و هندی در آنجا دیده نشده است. به‌گفته او، با توجه به رعایت نکردن موارد پیشگیری از بیماری در مراسم مذهبی و پس از آن ورود مسافران به این شهر، چند هفته‌ای است که چابهار وارد شرایط قرمز شده است. به‌گفته او، در این استان بخشی از مردم نه پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کنند و نه ماسک می‌زنند. با این همه میرادی تأکید می‌کند که تفاوت جهش‌های جدید در دوره کمون (پنهان) بیماری، شدت انتقال و سرایت و همچنین وخامت بیماری است؛ به‌طوری‌که ممکن است حتی بعد از ۲ هفته، علائم تنفسی برگردد.
احتمال قرمز شدن شهرها به‌دلیل گرما
در زاهدان اوضاع کمی متفاوت با چابهار است. آنجا مواردی از جهش‌های جدید دیده شده، اما مسعود صالحی، متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان به همشهری می‌گوید، اطلاعات دقیقی از احتمال جهش جدید در این استان وجود ندارد، اما اگر هم جهش‌های جدید دیده شود، چندان مهم نیست؛ چراکه واریانت جدید بیماری تقریبا سه‌دهم درصد تغییر ژن ویروس است که نمی‌تواند در اصل ماجرا تأثیرگذار باشد. همانگونه که در جهش‌های دیگر مثل جهش انگلیسی هم دیده شد، بیشتر بر سرعت انتقال بیماری تأثیرگذار بود و در بسیاری موارد حتی تأثیر زیادی بر شدت بیماری هم نداشت.