همشهری- سیاوش فلاح پور: روزنامه وال‌استریت‌ژورنال به نقل از چندین مقام عالی رتبه در وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) گزارش داده که عملیات خروج سامانه‌های پدافندی «پاتریوت» در منطقه خاورمیانه به‌زودی آغاز می‌شود. دولت ترامپ طی سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ حجم این سامانه‌ها را به‌دلیل تشدید تنش‌های امنیتی با ایران در نقاط متعددی از خاورمیانه افزایش داده بود اما حالا برنامه متفاوتی در دستور کار دولت جدید آمریکا قرار گرفته است. پیش از این جسیکا مک‌نالتی، سخنگوی پنتاگون نیز از فرمان لوید آستین، وزیر دفاع جدید آمریکا برای خروج «بخشی از نیروها و تجهیزات نظامی» این کشور از سطح منطقه خاورمیانه خبر داده بود.
به‌گفته مک‌نالتی، این فرایند از تابستان سال‌جاری آغاز شده و به‌طور عمده نیروها و تجهیزات مرتبط با پدافند را شامل می‌شود. براساس گزارش وال‌استریت‌ژورنال، بخشی از تجهیزات موردنظر که به‌طور جدی نیازمند تعمیرات هستند به واشنگتن بازگشته و بخشی دیگر نیز برای استقرار در سایر مناطق ارسال خواهند شد.
بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران این تصمیم را بخشی از راهبرد جامع‌تر آمریکا برای کاهش تمرکز بر خاورمیانه و افزایش حضور در شرق آسیا و مشخصا جبهه مقابله با چین به‌حساب می‌آورند. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود بخشی از نیروها و تجهیزات پدافندی آمریکایی مستقر در خاورمیانه در آینده‌ای نزدیک عازم مناطق مشرف به اقیانوس‌های هند و آرام شوند. با وجود این منابع رسمی پنتاگون تاکنون هیچ جزئیاتی درباره مقاصد جدید سامانه‌های پدافندی پاترویت اعلام نکرده‌اند. از سوی دیگر برخی از رسانه‌های عربی این تصمیم را نشانه‌ای مبنی بر کاهش حمایت‌های آمریکا از متحدین خود در خاورمیانه به شمار آورده‌اند. برای مثال، روزنامه رأی الیوم در این‌باره می‌نویسد: دولت ترامپ در مقابل حملات مکرر به عمق خاک مهم‌ترین متحد خود در جهان عرب، یعنی عربستان سعودی، فقط به ارسال مقادیر بیشتری از سامانه‌های پدافندی به این کشور بسنده کرد؛ سامانه‌هایی که در اکثر موارد مقابل حملات پهپادی یا موشکی جنبش انصارالله در یمن ناکارآمد بود. اما دولت جدید آمریکا حتی در این سطح نیز به متحدین عربی خود وفادار نمانده و فرایند خروج تجهیزات استراتژیک نظامی را پیش از پایان جنگ یمن آغاز کرده است.
با این حال سخنگوی پنتاگون می‌گوید: تصمیم برای خروج سامانه‌های پاتریوت پس از مشورت‌های اساسی با کشورهای میزبان و با چشم‌اندازی واضح از قدرت و تعهدات امنیتی آمریکا نسبت به متحدان این کشور اتخاذ شده است. اگرچه منابع رسمی پنتاگون مدعی هستند که خروج تجهیزات پدافندی از تابستان آغاز خواهد شد اما گزارش‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد که این فرایند عملا طی هفته‌های اخیر آغاز شده است.
وال استریت ژورنال در این‌باره می‌نویسد: در ابتدای ماه میلادی جاری ۸ سامانه پاتریوت از کشورهای عراق، کویت، اردن و عربستان خارج شده است. علاوه بر این، سپر موشکی «تاد» آمریکایی که پس از تشدید حملات انصارلله در نقاط استراتژیک عربستان مستقر شده بود نیز از این کشور عربی خارج شده است. وال استریت ژورنال همچنین مدعی است وزیر دفاع آمریکا در جریان مکالمه تلفنی با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، در ماه گذشته او را از جزئیات این تصمیم مطلع کرده است. پیش از این ها برخی منابع نزدیک به مخالفان دولت سعودی گزارش‌هایی را مبنی بر کاهش حمایت‌های نظامی آمریکا از این کشور در دوران بایدن منتشر کرده بودند؛ گزارش‌هایی که البته از سوی مقامات سعودی تکذیب شده بود.
خروج گسترده نیروی انسانی
محور اصلی گزارش وال استریت ژورنال و سایر منابعی که درباره خروج نظامی آمریکا از منطقه خاورمیانه خبر داده‌اند، تجهیزات پیشرفته نظامی و مشخصا سامانه‌های پاترویت است. اما باید توجه داشت که این سامانه‌ها برای راه‌اندازی و فعالیت به حضور صدها نیروهای انسانی متخصص نیاز دارند.
براساس گزارش رویترز، تنها در جریان ارسال سامانه‌های پدافندی جدید به منطقه طی سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ (پس از ترور شهید قاسم سلیمانی و تشدید تنش‌های نظامی)، بیش از هزار نیروی نظامی متخصص در حوزه پدافند وارد خاورمیانه شده‌اند. علاوه بر این، سپر موشکی تاد که پس از حملات آرامکو وارد عربستان شد نیز صدها نیروی متخصص با خود به همراه داشته است. بر این اساس می‌توان گفت: خروج سامانه‌های پدافندی به‌معنای موج تازه‌ای از خروج نیروهای نظامی آمریکا از منطقه خاورمیانه خواهد بود. این در حالی است که طی یک سال گذشته، تعداد سربازان آمریکایی حاضر در عراق و افغانستان نیز کاهش چشمگیری داشته است.
سخنگوی پنتاگون هفته گذشته در پاسخ به سؤالی مبنی بر نگرانی‌های ناشی از خروج گسترده نیروهای نظامی این کشور از منطقه گفت: اتخاذ تصمیمات جدید به‌معنای تخلیه پایگاه‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه نیست، ما متناسب با تهدیدهای موجود تعداد قابل توجهی از نیروهای خود را در این منطقه حفظ می‌کنیم. مک‌نالتی همچنین تأکید کرد: از وجود سازوکارهای لازم برای بازگشت فوری نیروهای آمریکا به منطقه درصورت لزوم
اطمینان داریم. وب سایت شبکه الجزیره در گزارشی نوشته است که در سال ۲۰۱۸بیش از ۹۰هزار نیروی آمریکایی در کشورهای عربی خلیج‌فارس حضور داشته‌اند؛ آماری که تا اواخر سال ۲۰۱۹ با فشارهای ترامپ به ۵۰ هزار نیرو کاهش یافت. گفته می‌شود دولت بایدن قصد دارد تعداد نیروهای آمریکایی حاضر در منطقه خلیج‌فارس را به کمتر از ۲۰ هزار نفر برساند.
پیام خروج نظامی آمریکا برای منطقه چیست؟
اگرچه بخشی از رسانه‌های عربی در تفسیر پیام‌های این تصمیم بر عدم وفاداری آمریکا نسبت به متحدانش در طول تاریخ تأکید دارند اما در سوی دیگر، نشانه‌هایی از حرکت جدی‌تر واشنگتن به‌سوی استفاده از دیپلماسی به جای تهدیدهای نظامی نیز دیده می‌شود. روزنامه العربی الجدید در این‌باره می‌نویسد: خروج سامانه‌هایی که اصولا برای مقابله با حملات احتمالی از سوی ایران یا یمن در کشورهای عربی مستقر شده بودند پیام روشنی دارد؛ فصل جدیدی از شیوه تعامل با ایران و متحدانش در منطقه آغاز شده است، فصلی که بیش از هر چیز براساس دیپلماسی تعریف می‌شود.
میهمان موشکی خلیج‌فارس
پاتریوت یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های پدافندی جهان برای مهار و انهدام موشک‌های بالستیک است. جالب آن که پیشینه این سامانه با منطقه خاورمیانه گره خورده؛ بهگونهای که این سامانه برای نخستین بار در دهه ۱۹۹۰ و در جریان جنگ خلیج‌فارس برای دفاع از حریم هوایی اسرائیل و عربستان سعودی به‌کار گرفته شده و پس از آن نیز به‌طور کلی جایگزین سامانه قدیمی «هاوک» در ارتش آمریکا شد.
تاکنون ارتش‌های آلمان، یونان، اسرائیل، ژاپن، کویت، هلند، عربستان سعودی، مصر، اردن، اسپانیا و تایوان به این سامانه مجهز شده‌اند و دولت قطر نیز قراردادی برای خرید آن به امضا رسانده است. پاتریوت همچنین مهم‌ترین رقیب سامانه اس-۴۰۰ روسی به شمار می‌رود.
دولت ترکیه پس از بی‌نتیجه ماندن مذاکرات چندین ساله برای خرید پاتریوت، قراردادی را برای خرید اس-۴۰۰ به امضا رساند؛ امری که واکنش شدید کشورهای غربی و در نهایت تحریم ترکیه را به‌دنبال داشت. تمام اینها در حالی است که ناکامی‌های متعدد پاتریوت در جنگ یمن، تأثیر بسیار منفی بر موقعیت بین‌المللی این سامانه پدافندی داشته است.